۲۲ آبان ۱۳۹۷ - ۱۵:۰۹
کد خبر: 629065

ما در توسعه زنجیره ارزش باید نگاه بالغانه داشته باشیم، نه والدانه و نه کودکانه رفتار کنیم. بدین معنا که ما به جای «صنعت سیاسی» باید «سیاست صنعتی» داشته باشیم تا از این پیچ نیز عبور کنیم.

به گزارش گروه اقتصادی قدس‌آنلاین، ما رتبه اول دنیا در حجم ذخایر منابع انرژی فسیلی هستیم. در چنین شرایطی ما باید در بازار نفت، گاز و در کل زنجیره‌ها حاضر باشیم. نخستین زنجیره تولید، برداشت و فروش نفت و گاز است. در لایه بعدی بخشی از مشتریان ما باید بنگاه‌های اقتصادی (صنایع پتروپالایشگاهی) داخل کشور باشند و بخشی در خارج از کشور.

اما برخی مخالف خام فروشی نفت و گاز هستند و معتقدند کل نفت و گاز تولیدی باید در داخل کشور پالایش و تبدیل شود. با این حال در یک نگاه سیستمی و دینامیکی؛ باید مدنظر داشت که در ابتدا از محل آورده ارزی حاصل از صادرات نفت و گاز باید بتوانیم صنایع داخلی را توسعه دهیم و این به معنای این است که باید همواره تعادل را رعایت کنیم. در حال حاضر عدد صادرات نفت خام ما نسبت به حجم پالایش و تبدیل داخلی در مقایسه با میانگین جهانی چه عضو اوپک و غیر عضو اوپک، کاملاً معقول و منطقی است. این نسبت در سطح جهانی عددی میان 3/0 تا 45/0صدم است و در کشور ما نزدیک به 5/0 است.

البته قطعاً ما باید به سمت توسعه و تکمیل زنجیره برویم، اما هر چقدر از خام فروشی به سمت تولید و پالایش برویم، جنس مسائل متفاوت می‌شود. ما برای خام فروشی با شاخص «تجارت پذیری» بالاتر محصول و قاعدتاً برای محصول پالایش و تبدیل شده مانند بنزین، گازوییل، سوخت جت و... با شاخص تجارت پذیری پایین‌تری مواجهیم که به طبع آن نوع بازار هدف و ‌بازاریابی متفاوت می‌شود. در واقع با نزدیک شدن به زنجیره‌های پایین دست ارزش نفت و گاز باید به فروش و بازاریابی بهای بسیار زیادی داد، این در حالی است که در سال‌های گذشته نفت ما را خریده‌اند و نه اینکه ما بفروش برسانیم!

قاعدتاً همه کشورهایی که فروش نفت خام دارند، حتی آمریکا و روسیه بخوبی می‌دانند یک تن بنزین، بهایی به مراتب بیشتر از یک تن نفت خام دارد، اما اگر همه نفت خام خود را در یک بازه زمانی کوتاه تبدیل به بنزین کنند، مشتری برای آن وجود دارد؟ پاسخ «خیر» است، زیرا در لایه‌های بعدی ساختار بازار رقابت و رقبا عوض می‌شوند.

در توسعه زنجیره ارزش، پیش‌شرط اساسی، احترام گذاشتن به ساختار و طبیعت بازار است، بدین معنا که نباید صادرات نفت و گاز خام را بدبینانه بدانیم.

البته این موضوع بدین معنا نیست که تلاش خود را در راستای توسعه زنجیره ارزش متوقف کنیم؛ به عنوان مثال اگر فرض نماییم که در پنج سال آینده از 2 میلیون بشکه صادرات روزانه فعلی، یک‌میلیون بشکه دیگر نیز با توسعه زیرساخت به پالایشگاه‌ها و پتروپالایشگاه‌های داخلی هدایت شود؛ پرسشی که در اینجا مطرح می‌شود این است که آیا توسعه صنعت پالایش و پتروپالایش صرفاً منوط به دسترسی به خوراک است؟ پاسخ باز هم «خیر» است؛ زیرا ما علاوه بر خوراک در چرخه توسعه پالایشگاهی نیازمند تأمین منابع مالی، فناوری و بازار فروش نیز هستیم.

توسعه زنجیره ارزش نیاز به چهار المان همزمان دارد؛ خوراک، فناوری، تأمین مالی و نهایتاً بازار! به عنوان مثال در کشوری مانند چین که در حال حاضر روزانه 10 میلیون ظرفیت پالایش دارد، با وجود اینکه دسترسی به منابع نفت و گاز ندارد، اما در تأمین منابع مالی، فناوری و بازار به گونه‌ای رفتار کرده که نبود خوراک را جبران می‌کند.

در کشور ما نیز از همین قاعده پیروی می‌شود. واقعیت این است که فناوری را کشورهای دیگری در اختیار دارند، به رغم وجود نقدینگی بالا در داخل کشور؛ مکانیزمی در اختیار وزارت نفت برای هدایت و به کارگیری آن در این حوزه تاکنون ایجاد نشده است. پس حاکمیت برای تسریع فرایند توسعه زنجیره ارزش باید چاره اندیشی کند. 

متأسفانه این باور وجود دارد که صنعت پالایش نفت زیانده است و در مقابل معتقد به خام فروشی هستند و متأسفانه غرب نیز در تقسیم کار جهانی (GVC: Global Value Chain) می‌خواهد کشور ما تنها خام فروشی کرده و به سمت توسعه زنجیره ارزش نرود و تنها تولید محصولات میانی داشته باشد، اما ما باید این نقشه را به نفع خودمان تغییر دهیم.

این درست است که ما در تولید و صادرات نفت خام و گاز طبیعی مزیت بالایی داریم، بویژه در حوزه گاز با صادرات می‌توانیم از مصرف غیرمنطقی داخلی و خام سوزی جلوگیری کنیم، اما باید اقتضائات توسعه زنجیره ارزش را نیز در یک برنامه زمانبندی تحصیل کنیم.ما در توسعه زنجیره ارزش باید نگاه بالغانه داشته باشیم، نه والدانه و نه کودکانه رفتار کنیم. بدین معنا که ما به جای «صنعت سیاسی» باید «سیاست صنعتی» داشته باشیم تا از این پیچ نیز عبور کنیم. حضور بخش خصوصی واقعی در لایه‌های مالکیت و مدیریت بنگاه‌های اقتصادی و از طرف دیگر وجود عقلانیت اقتصادی در لایه حکمرانی، پیش نیاز توسعه پایدار و یکپارچه زنجیره ارزش خواهد بود.

انتهای پیام/

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.