این روزها که استفاده از راهکار پتروپالایشگاه‌ها برای بی‌اثر کردن تحریم‌های نفتی مطرح است، باز هم دولت و شرکت ملی نفت علاقه‌ای به درگیر کردن خود در صنعت پایین‌دستی ندارند.
نمایندگان مجلس و کارشناسان حوزه انرژی بارها به عملکرد زنگنه درخصوص پایین آمدن تولید نفت و همچنین اصرار به خام فروشی انتقاد کرده‌اند، ولی بنا به قولی که می‌گوید حرف مرد یکی است، زنگنه همچنان بر اجرای سیاست‌های خود اصرار دارد. وی بتازگی مدعی شده است: «صادرات نفت در ۶ ماه پایانی دولت دهم کمتر از روزانه یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه بوده، در حالی که در هفت ماه نخست دولت یازدهم با مدیریت وی، رقم صادرات به طور میانگین برابر یک میلیون و ۳۴۰ هزار بشکه در روز بوده است»، اما برخلاف ادعای زنگنه، آمار رسمی وزارت نفت که توسط بانک مرکزی منتشرشده، نشان می‌دهد در سال‌های ۹۰ و ۹۱ و ماه‌های ابتدایی سال ۹۲ و پیش از روی کار آمدن دولت جدید، آمار صادرات نفت در سطح بالاتری از عملکرد دولت یازدهم بوده است، به طوری که میزان صادرات نفت خام در سال ۱۳۹۰ میانگین ۲ میلیون و ۳۲ هزار بشکه در روز و در سال ۱۳۹۱ هم میانگین یک میلیون و ۸۰۳ هزار بشکه در روز بوده که در سال ۱۳۹۲ به یک میلیون و ۶۰۵ هزار بشکه کاهش یافته و در سال ۱۳۹۳ نیز به یک میلیون و ۳۴۲ هزار بشکه سقوط کرده است.
نقدهای دیگری نیز بر این وزیر کهنه‌کار وارد است از جمله بی‌توجهی به ظرفیت‌های موجود کشور برای توسعه پتروپالایشگاه‌ها که وی از پذیرش آن سر باز می‌زند. زنگنه در سال ۷۶ تا ۸۴ که مصادف است با سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۴ میلادی، نیز ادعا کرده بود که ساخت پالایشگاه صرفه اقتصادی ندارد، ولی بیشتر کشورهای نفتی جهان ظرفیت پالایشگاهی خود را برخلاف باور بیژن زنگنه توسعه دادند و تنها این ما بودیم که با تأخیر به این جرگه پیوستیم.
امروز نیز که دنیا به سمت ادغام فرایندهای پالایش و پتروشیمی در مجتمع‌های پتروپالایشگاهی حرکت کرده که از صرفه اقتصادی بالاتری نسبت به پالایشگاه برخوردارند، وزارت نفت از همراهی با این نگاه توسعه‌ای سر باز می‌زند.
سود پتروپالایشگاه ۲ تا ۲.۵ برابر پالایشگاه
کارشناسان اعلام می‌کنند که سود پتروپالایشگاه به‌طور میانگین ۲ تا ۲.۵ برابر در مقایسه با حاشیه سود پالایشی است. جدیدترین گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نیز صحت این سخنان را تأیید می‌کند. در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس که به موضوع الزامات توسعه پتروپالایشگاه‌ها در کشور پرداخته، تأکید شده است که با ایجاد پتروپالایشگاه‌ها، علاوه بر تنوع محصولات تولیدی، قیمت تمام‌شده کاهش می‌یابد و همچنین تقاضای جهانی برای این محصولات بیشتر است.
تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز
بر اساس گزارش این مرکز پژوهشی، تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز در جهت افزایش ارزش‌افزوده و جلوگیری از خام‌فروشی یکی از اصولی است که برای سوق دادن درآمدهای نفتی به سمت تولید داخلی در سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه مورد تأکید قرار گرفته است. توسعه یکنواخت و پایدار زنجیره ارزش نفت و گاز، مستلزم گره خوردن سیاست‌های توسعه‌ای صنعت پالایش و پتروشیمی است. پتروپالایشگاه عبارت است از یکپارچگی بین مجتمع‌های پالایشی و پتروشیمی که با هدف تنوع در محصولات، کاهش قیمت تمام شده محصولات، بهینه‌سازی راندمان، افزایش سودآوری و بهینه‌سازی مصرف انرژی پایه‌ریزی شده است.
اما بر اساس مطالعات مرکز پژوهش‌های مجلس در حال حاضر رویکرد تلفیقی پتروپالایشی در کشور ضعیف است و این موضوع سبب شده صنعت پالایش کشور به تنهایی از اقتصاد ضعیفی برخوردار باشد. از سویی تمرکز صنعت پتروشیمی کشور بر خوراک گاز و تولید محصولات بر پایه گاز نیز موجب توسعه نامتوازن این صنعت شده است.
۳ سناریو پیش رو نفتی
در بخش دیگری از گزارش بازوی کارشناسی مجلس با عنوان سناریوهای پیش رو آمده است: «با در نظر گرفتن میزان تولید گاز مایع، بنزین، نفتا و نفت سفید در پالایشگاه‌های موجود و در حال ساخت کشور و همچنین مزایای ساخت پتروپالایشگاه‌ها سه سناریو می‌تواند مطرح شود :سناریو نخست: تولید حداکثری بنزین به منظور حفظ خودکفایی در زمینه این محصول، سناریو دوم: ساخت پتروشیمی در کنار پالایشگاه‌های موجود، سناریو سوم: ایجاد پتروپالایشگاه‌های جدید.
در سناریو نخست که هم‌اکنون سیاست حاکمیت کشور بر این مبناست، نفتای حاصل از پالایشگاه‌های کشور به‌طور مستقیم به بنزین تبدیل می‌شود. با توجه به داده‌های موجود این حاشیه سود در حدود ۱۱ تا ۱۲ دلار به ازای هر بشکه است. از طرفی نیز برخی دیگر از محصولات حاشیه سود منفی دارند و این موضوع سبب می‌شود حاشیه سود نهایی پالایشگاه به ۳ تا ۴ دلار به ازای هر بشکه برسد که از منظر اقتصادی این میزان سود با توجه به سرمایه‌گذاری‌های لازم عدد قابل توجهی نیست؛ به علاوه اینکه بسیاری از مسائل و مشکلات زیست‌محیطی را نیز به دنبال خواهد داشت.
حاشیه سود ۲ برابری پتروپالایشگاه نسبت به پالایشگاه
در سناریو دوم می‌توان به منظور افزایش ارزش‌افزوده و تکمیل زنجیره ارزش نفت اقدام به احداث پتروشیمی‌هایی بر مبنای خوراک مایع نفتا کرد تا محصولات با ارزش‌تر که برخی از آن‌ها در حال حاضر به کشور وارد می‌شود، تولید شوند. همان‌گونه که پیشتر نیز عنوان شد حاشیه سود ناخالص پتروپالایشگاه‌ها نسبت به یک پالایشگاه بیش از دو برابر است که جذابیت اقتصادی آن را افزایش می‌دهد. در این صورت به جای وارد کردن محصولات با ارزش‌افزوده بالای پتروشیمی، می‌توان بنزین مورد نیاز کشور را وارد و در ازای آن محصولات پتروشیمی را صادر کرد.
در بررسی سناریو سوم باید توجه شود که صادرات نفت خام حاشیه امنیت پایینی به دلیل نوسانات قیمت نفت دارد، اما در صورتی که همین نفت خام به محصولات پالایشی و در ادامه به محصولات پتروشیمی تبدیل شوند، حاشیه سود و امنیت بالایی برای صادرات محصولات نفتی و پتروشیمیایی حاصل خواهد شد، زیرا این محصولات با تأخیر زمانی نسبت به نفت خام دچار نوسان قیمت می‌شوند.
تثبیت نسبی اقتصاد کشور همراه با سود بالا
بنابراین یکی از مهم‌ترین راهکارها برای تثبیت نسبی اقتصاد کشور و جلوگیری از تأثیرپذیری شدید اقتصاد از نوسانات قیمت نفت و همچنین دستیابی به حاشیه سود بسیار بالاتر و رونق اقتصادی، باید در کنار حفظ بازار فروش نفت خام در جهان، تمهیدات لازم برای احداث واحدهای پتروپالایشی در کشور اندیشیده شده و به صورت جدی به مرحله اجرا در بیاید. در این صورت علاوه بر کاهش خام فروشی، شاهد رونق اقتصادی نیز در کشور خواهیم بود. ازاین رو انتظار می‌رود دولت و مجلس با ایجاد سازوکارهایی مطمئن برای سرمایه‌گذاری در پتروپالایشگاه‌ها، بخش خصوصی را برای ورود به این عرصه ترغیب کنند.
یک تیر و سه نشان نفتی با فروش سهام به مردم
بدین صورت می‌توان حدود ۱۷۰۰ میلیارد تومان نقدینگی سرگردان بخش خصوصی در کشور که تورم و رکود اقتصادی را به دنبال داشته به سمت سرمایه‌گذاری در پتروپالایش‌ها و توسعه آن‌ها سوق داد. تجربه نشان داده است جذب سرمایه‌ها از طریق خرید سهام با استقبال مردمی روبه‌رو خواهد شد، چرا که صنایع پتروشیمی و به تبع آن پترو پالایشگاهی بیشترین درآمد را پس از فروش نفت‌خام برای ایران به همراه دارند و از سوی دیگر با یک تیر سه نشان رونق تولید، ایجاد اشتغال و ایجاد ارزش‌افزوده را با هم برای کشورمان به ارمغان خواهد آورد.
انتهای پیام/
نظر شما