دکتر ملک‌زاده با بیان اینکه در مطالعه و بررسی سیره سیاسی پیشوایان معصوم(ع) به اصل واحدی خواهیم رسید که از آمیختگی دین با سیاست و حضور موثر آن بزرگواران در وقایع سیاسی جامعه مسلمین حکایت دارد، می‌گوید: در مورد حیات سیاسی امام رضا(ع) می‌توان گفت جامعه اسلامی جامعه‌ای امامت محور، ولایت پذیر و پشتیبان امام مسلمین است. حدیث مشهور سلسله الذهب که توسط امام رضا(ع) هنگام ورود ایشان به مرو در میان انبوه جمعیت مشتاق و دوستدار آن حضرت بیان شد، بر لزوم پذیرش امامت و ولایت اهل بیت(ع) تأکید دارد. امام رضا (ع) پس از نخستین دیدار با مردم ایران فرمود: «پدرم موسی بن جعفر(ع) برایم حدیث کرد از پدرش جعفر بن محمد(ع) و او از پدرش محمد بن جعفر(ع) و او از پدرش علی بن الحسین(ع) و او از پدرش حسین بن علی(ع) و او از پدرش علی بن ابیطالب(ع) و او از رسول خدا(ص)  و او از ذات پاک خدا که فرمود: لا اله الا الله یعنی اقرار به یکتایی خدا حصار و دژ من است و کسی که داخل دژ من شود، از عذاب من ایمنی یابد.» امام پس از ادای این جملات پس از لحظاتی درنگ فرمود: بِشَرطِها و اَنا من شروطها؛ این ایمنی از عذاب در پرتو توحید مشروط به شروطی است و من از شروط آن هستم.

او تشریح می‌کند: مراد امام از این سخنان آن است که توحید با پذیرفتن رهبری امام حق و اطاعت از او موجب نجات مسلمانان خواهد بود و توحید بدون امامت و ولایت پذیری فایده‌ای نخواهد داشت. امام رضا(ع) در روایت دیگر در خصوص لزوم تاسیس نظام اسلامی و انتخاب ولی امر مسلمین، حفظ حدود و قوانین الهی، مراقبت از آیین، سنن و احکام اسلامی، جلوگیری از بدعت‌گذاری در دین و پاسداری از سنن و احکام پیامبر اسلام را متذکر شده‌اند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به برائت از دشمنان نیز اشاره کرده و بیان می‌کند: در روایات متعدد که از پیشوایان معصوم به ما رسیده است مشاهده می‌کنیم که ایشان امت مسلمان را از هر گونه دوستی، همکاری و یا مراجعه به حاکمان ظالم برحذر داشته‌اند. امام رضا(ع) در پاسخ سلیمان جعفری که در مورد همکاری با سلطان وقت، مأمون از امام رضا(ع) سؤال کرد فرمود: ای سلیمان! وارد شدن به دستگاه آنها و کمک به آنها و کوشش در تأمین نیازهایشان معادل کفر است و توجه عمدی به آنها از گناهان بزرگی است که آتش دوزخ، سزای آن خواهد بود.

دکتر ملک‌زاده می‌افزاید: مقاومت در برابر ظلم و حاکمان ظالم یکی از اصول محوری در سیره سیاسی پیشوایان معصوم به شمار می‌آید. پیامبر اکرم به مدت 13 سال در مکه با مقاومت و ایستادگی در برابر مشرکان قریش زمینه تأسیس حکومت در مدینه را فراهم ساخت و بعد از ایشان نیز هر یک از امامان معصوم(ع) به شیوه‌ای متناسب با زمان خویش در برابر جائران وقت تا پای جان ایستادگی نمودند. در عصر امام رضا(ع) آن حضرت چهره بارز مقاومت در برابر جائران زمان بود. در این دوره که رویارویی میان امام مسلمین و خاندان عباسی به اوج خود رسیده بود، مأمون مذبوحانه سعی می‌کرد با ترفندهای گوناگون همچون پیشنهاد ولیعهدی، آن حضرت را تسلیم خود سازد اما آن حضرت با قدرت در برابر حاکم ظالم ایستاد تا همچون اسلاف بزرگوارش در این راه به شهادت رسید.

این استاد حوزه و دانشگاه عنوان می‌کند: مورد مهم دیگر در سیره سیاسی حضرت(ع) طرد خواص منحرف بود. معضل خواص منحرف از ابتدای خلقت بشر تاکنون حتی در میان نزدیکان و خاندان انبیای الهی مانند کنعان فرزند نوح و فرزندان یعقوب وجود داشته است. گاهی معدود فرزندان و نزدیکان ائمه نیز به دلیل انحراف از خط ولایت و امامت گروهی را با خود همراه نمودند و به اختلاف و چند دستگی در امت اسلامی دامن زدند. نکته قابل توجه اینکه ائمه اطهار (ع) هرگز در برابر آنان ساکت نمی‌ماندند بلکه در این مورد به روشنگری و آگاهی‌بخشی برای امت اسلامی می‌پرداختند. زیرا در اسلام پیوند مکتبی مقدم بر پیوند نسبی است و لذا سلمان و بلال حبشی نزد پیامبر(ص) محترم و عزیز هستند ولی ابولهب عموی آن حضرت مورد لعن خدا و رسول قرار گرفته است. یکی از برادران حضرت رضا(ع) به نام زید از جمله این افراد بود که امامت حضرت رضا(ع) را نپذیرفت و مردم را به سوی خود دعوت ‌کرد. امام رضا(ع) به او هشدار داد: گفتار نادانان اهل کوفه تو را نفریبد که گویند: آتش دوزخ بر فرزندان فاطمه(س) حرام است. اگر تو گمان می‌کنی که با معصیت خدا رستگار می‌شوی در گمراهی بسر می‌بری. سوگند به خدا هیچ کس به پاداشی که در پیشگاه خداست نمی‌رسد مگر به خاطر اطاعت از خدا؛ آیا تو گمان می‌کنی که با معصیت خدا به آن پاداش می‌رسی؟! زید گفت: من برادر و پسر پدرت (امام کاظم) هستم. امام رضا(ع) فرمود: مادام که از خدا اطاعت کنی، برادر من و فرزند امام کاظم هستی، والا مانند فرزند ناخلف حضرت نوح که خداوند به نوح فرمود: او از اهل تو نیست، تو نیز از خاندان اهل بیت نخواهی بود و ما از تو حمایت نخواهیم کرد.

عضو هیئت علمی گروه سیاست پژوهشگاه تاکید می‌کند: خدمت به مردم در سیره سیاسی اهل بیت(ع) در هر شرائطی حفظ می‌شد، حتی در شرائطی که ایشان در زندان حاکمان جور بسر می‌بردند. حضرت رضا(ع) هنگامی که پدر بزرگوارش امام کاظم(ع) به دستور هارون عباسی، دستگیر و زندانی شد، به جای پدر به رسیدگی امور مردم می‌پرداخت. آن حضرت طبق وصیت پدر در این مدت، شب‌ها در خانه پدر می‌خوابید و پاسخگوی نیاز مردم در امور مختلف بود. شاگردان، شیعیان، بینوایان و نیازمندان به محضرش می‌آمدند و امام رضا(ع) همچون پدر بزرگوارش به امور فرهنگی، اجتماعی و مذهبی آنها رسیدگی می‌کرد. به سؤالات آنها پاسخ می‌داد؛ نیازمندی‌های آنان را برطرف می‌نمود و خلاء غیبت پدر را پر می‌کرد و در نهایت مایه دلگرمی و تسلی خاطر برای مراجعین بود و در عین حال پشت سپر تقیه به افشاگری بر ضد نظام طاغوت می‌پرداخت.

حجت‌الاسلام ملک‌زاده در پایان می‌گوید: در کل می‌توان بیان کرد که الگوی مشارکت سیاسی جامعه امروز ما از سیره سیاسی امام رضا(ع) استنباط می‌گردد. ملت ما امروز با پیروی از دعوت ولی امر مسلمین و برائت از دشمنان نظام اسلامی، مقاومت در برابر نظام سلطه را برگزیدند و در این راه با مشارکت موثر خود در عرصه انتخابات، مسئولانی را انتخاب می‌کنند که مسئولیت را نه مرکب چموش قدرت برای خود و نزدیکانشان، بلکه محلی برای خدمت به مردم و حمایت از محرومان جامعه می‌دانند.