به گزارش قدس آنلاین، اجرای مرحله جدیدی از طرح کالا برگ الکترونیک از دیروز شروع شد و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای تشویق مردم به استفاده از کالابرگ به جای یارانه نقدی شرط استفاده از اعتبار اضافه ۲۰ درصدی در این طرح را تغییر داد.

پیش از این گفته شده بود که اگر خانوارهای دهک اول تا سوم ۸۰ درصد یارانه خودشان یعنی معادل ۳۲۰ هزارتومان را به خرید ۱۱ قلم کالایی که دولت اعلام کرده است اختصاص بدهند، یارانه آن­ها ۲۰ درصد بیشتر می ­شود. اما از امروز این ۸۰ درصد به ۵۰ درصد کاهش پیدا کرده است به عبارتی اگر خانوارهای دهک اول تا سوم با ۲۰۰ هزارتومان از یارانه ماهیانه ­شان خرید کالابرگی انجام بدهند، به عنوان پاداش ۸۰ هزار تومان یارانه مازاد می­گیرند. ۱۴ تیرماه وزیر تعاون اعلام کرده بود که مردم استقبال چندانی از طرح کالابرگ الکترونیک نکرده ­اند، به همین دلیل است که دولتی­ها برنامه ­های تشویقی برای افزایش استقبال از کالابرگ را در دستور کار قراردادند. پیش از این دولت اعلام کرده بود که در صورت خرید کالابرگ، اقلام به قیمت اردیبهشت ۱۴۰۱ به دست مصرف­ کننده می­ رسد ولی این امتیاز هم مردم را مجاب به استفاده از کالابرگ نکرد.

ملاک دولت برای پرداخت مابه التفاوت نرخ های ستاد تنظیم بازار

دکتر یحیی لطفی نیا کارشناس مسایل اقتصادی درباره جزئیات مرحله دوم طرح کالابرگ الکترونیک به خبرنگار قدس می گوید: در مرحله قبل قرار بود اگر افراد سه دهک تا ۸۰ درصد از یارانه نقدی خود (۳۲۰ هزار تومان) را خرید کالایی داشته باشند، علاوه بر ۴۰۰ هزار تومان یارانه معیشتی‌ ۸۰ هزار تومان  یارانه اضافه دریافت کنند، ولی تنها ۳.۳ میلیون نفر از ۲۹ میلیون نفر ازاین طرح استقبال کردند و میزان تراکنش­ها نیز پایین گزارش  شده است. عدم استقبال از این  طرح سبب شد تا دولت تصمیم بگیرد تا جذابیت این طرح را افزایش دهد. یعنی به جای ۸۰ درصد تنها با ۵۰ درصد خرید کالابرگی مشمول ۲۰ درصد افزایش یارانه می شوید. لطفی نیا می گوید: دولت در اجرای این طرح به عنوان یک دولت حامی وارد شده است، به این شکل که مردم قیمت اقلام را به نرخ شهریور ۱۴۰۱ پرداخت می کنند و دولت مابه التفاوت آن را به هر میزان پرداخت می ­کند، ولی نکته اینجاست که مبنا و ملاک دولت برای پرداخت مابه التفاوت، قیمت­های ستاد تنظیم بازار است.

لطفی نیا تاکید می­ کند: مابه التفاوتی که دولت پرداخت می ­کند با توجه به قیمت اعلامی ستاد تنظیم بازار تعیین می­ شود، نه قیمتی که مردم با آن رقم در بازار به یک کالا دسترسی پیدا می­ کنند. مثلاً فرض کنید قیمت مصوب مرغ ۸۰ هزار تومان باشد و قیمتی که مرغ در بازار در دسترس مردم قرار می گیرد ۱۱۰ هزارتومان باشد، دولت مابه ­التفاوت این ۸۰ هزارتومان خرید با قیمت مصوب ستاد تنظیم بازار را با قیمت شهریور ۱۴۰۱ به مردم پرداخت می­کند نه خریدی که مردم در بازار انجام می­دهند.

دلایل بی ­توجهی به امتیاز خرید بیشتر کالابرگی

لطفی­ نیا می­ گوید: مردم با دریافت نقدی این یارانه قدرت انتخاب بیشتری برای خرید کالاهای مدنظرشان دارند و م ی­توانند این مبلغ را به هر نیازی تخصیص بدهند، در صورتی که در خرید کالابرگی این قدرت انتخاب به خرید چند قلم کالا محدود می شود و اگر مردم بخواهند رفتار خودشان را تغییر بدهند نیاز به امتیاز بیشتری دارند و به نظر می­ رسد که ۲۰ درصد جذابیت لازم را برای تغییر الگوی رفتاری مردم نداشته است، به ­ویژه اینکه دولت برای جبران قدرت خرید مردم و پرداخت مابه التفاوت قیمت های ستاد تنظیم بازاری را ملاک قرار می دهد.

تنظیم امورات برخی مردم بر اساس یارانه نقدی

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه مصرف و سبک زندگی مردم یک متغیر باثبات است، و دولت نباید انتظار داشته باشد با تغییر یک عامل نحوه مصرف مردم عوض شود می افزاید: سبد مصرفی معمولاً آخرین بخشی است که در زندگی مردم تحت تاثیر قرار می ­گیرد و بنابراین نباید توقع داشته باشیم که با اعلام افزایش ۲۰ درصدی یارانه افراد نحوه مصرف خودشان را تغییر بدهند. این کار نیاز به جذابیت ­های بیشتر دارد تا به مرور در گذر زمان مردم را به انتخاب کالابرگ سوق بدهد.

لطفی ­نیا یادآوری می ­کند: بسیاری از مردم به ازای یارانه ای که دریافت می­ کنند خودشان را بدهکار کردند، مثلاً برخی سرپرستان خانوار کارت یارانه خودشان را برای تسویه بدهی ماهیانه در اختیار برخی فروشگاه­ ها قرار دادند و افرادی که رفتارهای مشابه این را برای گذران زندگی و امورات خود انجام دادند، در کوتاه­ مدت نمی­توانند رفتارشان را تغییر بدهند.

احتمال کیفی نبودن کالاهای کوپنی در افکار عمومی

لطفی نیا یکی دیگر از علل عدم استقبال مردم را مقاومت و ذهنیت منفی مردم نسبت به کوپن و کالابرگ الکترونیکی می داند و می افزاید: اغلب سرپرستان خانوار مشمول یارانه، تجربه دریافت کوپن و خرید کالاهای بی کیفیت به این واسطه را داشته ­اند و این ذهنیت هنوز هم وجود دارد، و مردم احتمال می­ دهند که از بین مثلاً ده برند ارائه دهنده کالاهای اساسی، برندی که کیفیت کمتری دارد به تأمین این اقلام اقدام کند. این درحالی است که فرد  با یارانه نقدی می ­تواند بهترین برند را با کیفیت مدنظرش انتخاب کند.

لزوم اقناع­ سازی برای تغییر الگوی رفتارمردم

این کارشناس اقتصادی می ­افزاید: یارانه نقدی با حداقل سیستم اطلاع رسانی انجام می­شود، مردم پیامک  را دریافت و پس از اطمینان از شارژ حسابشان اقدام به خرید می ­کنند، ولی وقتی قرار است کالابرگ تخصیص بدهید برای این کار نیازمند تغییر رفتار مردم هستید، پس لازم است که اقناع سازی بیشتری صورت بگیرد که به نظر می­ رسد دولت در این زمینه کوتاهیکرده است.

به گفته وی، اگر دولت به آسیب های گفته شده درباره نحوه محاسبه مابه التفاوت واریزی، افزایش جذابیت طرح، اقناع سازی مردم، هزینه - فایده امتیازهای داده شده به مردم با محدود شدن حق انتخاب آنها دقت کرده و نسبت به توجبه مردم درباره تفاوت کوپن قدیمی و کالابرگ اقدام کند، می توان امیدوار بود در طول زمان مردم انگیزه بیشتری برای خرید کالابرگی از خود نشان دهند.

گفتنی است شیر کم‌چرب بطری، پنیر، گوشت مرغ، تخم مرغ، روغن مایع، ماکارونی، برنج ایرانی، لبنیات، قند و شکر، حبوبات و گوشت منجمد گوساله، ۱۱ قلم کالای اساسی در طرح کالابرگ الکترونیک است.