آن حضرت در دورانی بسر می‌بردند که بین بنی امیه و بنی عباس بر سر حکومت نزاع سختی در گرفت و این درگیری مانع از آن شد که حکام بنی امیه مانند گذشته ائمه(ع) را تحت کنترل قرار دهند، در نتیجه امام باقر(ع) از این غفلت بهره برده و دست به فعالیتهای گسترده علمی زدند. دانشگاه بزرگ مدینه با صدها دانشمند که در علوم مختلف فعالیت داشتند توسط امام محمدباقر(ع) پایه گذاری شد که دانشمندان پرآوازه ای چون محمد بن مسلم، ابان بن تغلب و زراره بن اعین از جمله آنها بودند.
حجت الاسلام حبیب ا... احمدی نویسنده کتاب«امام محمدباقر(ع) الگوی زندگی» در گفت و گو با قدس به تحلیل سبک علمی زندگی آن حضرت پرداخت.

امامی علوی و فاطمی
وی در ابتدای این گفت و گو به موقعیت ویژه امام محمدباقر(ع) در میان ائمه(ع) اشاره کرد و گفت: در میان ائمه ایشان تنها امامی هستند که هم علوی و هم فاطمی اند بدین معنا که مادر ایشان دختر امام حسن مجتبی(ع) و پدرشان هم که امام سجاد (ع) فرزند امام حسین(ع) هستند یعنی ایشان حسنی و حسینی اند. به لحاظ علمی هم ایشان فرصت بروز علم و دانش الهی خود را داشتند، فرصتی که برای خیلی از امامان ما پدید نیامد.در نتیجه از جهت علمی آن حضرت، موقعیت ممتازی پیدا کردند.

پایه گذار دانشگاه بزرگ مدینه
احمدی با بیان اینکه در سبک زندگی امام محمدباقر (ع) علم و دانش جایگاه بسیار برجسته ای داشت، ادامه داد: هر کدام از امامان ما به تناسب شرایط و موقعیتی که در اختیار داشتند یکی از ابعاد شخصیت خود را شکوفا می‌کردند که امام محمد باقر(ع) از فرصتی که به دلیل درگیری‌های حکومتی که بین بنی امیه و بنی عباس به وجود آمده بود بهره بردند و توانستند با تاسیس دانشگاه بزرگ مدینه صدها شاگرد و دانشمند تربیت کنند. که محمد بن مسلم و ابان بن تغلب از جمله این دانشمندان برجسته و پرآوازه اند که به عنوان مثل در شرح حال محمد بن مسلم آمده است، او 30 هزار حدیث از امام باقر(ع) و امام صادق (ع) نقل کرده است. ابان بن تغلب یکی دیگر از این شاگردان برجسته است که امام محمدباقر(ع) به او می‌فرمایند: ای ابان به مسجد النبی و مسجد الحرام برو و به مردم فقه و معارف دینی را بیاموز و پاسخگوی پرسشهای آنها باش.معلوم است آن زمان این قدر فضای علمی باز و آزاد اندیشانه بوده که « آبان» راحت می‌توانسته در مسجد بحث علمی کند، فرصتی که همین حالا در این دو مسجد بزرگ فراهم نیست و وهابی‌ها متعصبانه مانع جلسات و حلقه‌های علمی و دینی بقیه مذاهب می‌شوند.

ضرورت درک لایه‌های پنهان زندگی ائمه(ع)
این مدرس حوزه علمیه با بیان اینکه علم همیشه به فرد و اجتماع قدرت می‌دهد، افزود:امام محمد باقر(ع) نمونه کسانی هستند که یک تحول بزرگ علمی را در جهان اسلام به وجود آوردند و از طریق علم و دانش زمینه قدرت مسلمانها در پیروان خود در آن عصر را فراهم کردند که از این جهت ایشان می‌توانند در حیات امروز ما الگو باشند و در حالی که غرب به دلیل تسلط علمی احساس قدرت می‌کند و ما از این جهت از آنها فاصله گرفته ایم، باید با تاسی به آن حضرت با تکیه بر علم و دانش خود را قدرت مند سازیم. بویژه آنکه در عصر حاضر کسانی قدرتمند محسوب می‌شوند که بر ذهن‌ها حکومت می‌کنند و تسلط علمی باعث تسخیر ذهنی انسانها می‌شود و به ما قدرت می‌دهد.
وی خاطر نشان کرد: گاهی تمسک بیش از اندازه به ظواهر مانع از آن می‌شود که ما لایه‌های پنهان زندگی ائمه(ع) را درک کنیم و تاثیر بگیریم. در حالی که سبک زندگی و سلوک رفتاری امام باقر(ع) باید برای ما راهگشا و الگو باشد. درباره امام محمد باقر(ع) به نظر من بعد علمی شخصیت شان مورد غفلت ما بوده است.

اعتراف حاکمان بنی امیه به موقعیت ممتاز امام باقر(ع)
وی در تحلیل جایگاه ممتاز علمی امام محمد باقر(ع) به قضاوت چند تن از نویسندگان و دانشمندان اهل تسنن اشاره و تصریح کرد: ذهبی از نویسندگان مشهور اهل سنت درباره مقام والای علمی امام باقر(ع) می‌گوید: وی فردی است که فضیلت دانش وعمل را در خود فراهم ساخته است.
در مناقب ابن شهر آشوب نیز آمده است: در میان آسمان و زمین، داناترین فرد فرزند رسول ا... یعنی محمد بن علی است.
ابن حجر هیثمی از دیگر نویسندگان بزرگ اهل تسنن نیز درباره آن حضرت می‌گوید: وارث علی بن الحسین(ع) در دانش و تقوا محمد بن علی(ع) است از وی پنهان‌های حقایق و معارف و حکمت و لطایف آشکار است.
افزون بر این دانشمندان، شایسته است به نقل قول دو تن از سیاستمداران و حاکمان بنی امیه نیز که از دشمنان امام محسوب می‌شدند اشاره کنم. هشام بن عبدالملک خطاب به امام محمدباقر(ع) می‌گوید: عرب و عجم و قریش به مثل تو افتخار می‌کند و بودن همانند تو در بین عرب و عجم و قریش موجب سیادت و بزرگی آنها می‌شود. والی و استاندار مدینه در عصر امام باقر(ع) نیز به جایگاه برجسته امام اعتراف می‌کند: که «وی پاکدامن‌ترین و زاهدترین و پرهیزکارترین و داناترین و مهربان‌ترین و عابدترین انسان روی زمین است».

بیان جایگاه علمی امام در زیارتنامه حضرت رضا(ع)
نویسنده کتاب«امام محمدباقر(ع) الگوی زندگی» با بیان اینکه در بخشی از زیارتنامه امام رضا(ع)، به مقام والای معنوی و علمی امام محمد باقر(ع) اشاره می‌شود، یاد آور شد: در این زیارتنامه خطاب به آن حضرت گفته می‌شود:« درود بر تو ای محمد بن علی بنده خدا، خلیفه خدا روی زمین، جانشین خداوند روی زمین و شکوفا کننده علم پیامبران،» طبق این زیارت علم امام دانش الهی و وحیانی است.
وی به حدیثی از امام محمد باقر(ع) اشاره کرد و ادامه داد: آن حضرت در حدیثی می‌فرمایند: ما خزانه دار علوم الهی و وارثان وحی خداوند هستیم، ما کتاب خداوند را بر دوش می‌کشیم ما معدن و مخزن علم و موضع و مکان رسالتیم، خداوند ما را از اسرار مکنون و پنهان که نصیب دیگران نمی‌شود و زلال دانش که دیگران از آن محرومند بهره‌مند ساخته است. در روایتی دیگر که در کتاب توحید شیخ صدوق آمده است آن حضرت می‌فرمایند: اگر من افراد لایق و با ظرفیتی می‌یافتم علم و دانش خود را بر آنها عرضه می‌کردم و تمام معارف را در کلمه صمد برایشان توضیح می‌دادم.اما من که جا دارد، حتی جدم امیر المومنین(ع) نیز کسی را نیافت تا دانش وحیانی خود را شکوفا و به آنها عرضه کند.