ایران با چالش‌های مهمی در ارتباط با عدم توسعه افقی در شهرهای خود به ویژه در مراکز شهری بزرگ مانند تهران و کرج مواجه است. تراکم جمعیت بالا همراه با گسترش افقی محدود منجر به برخی از بالاترین تراکم جمعیت در جهان شده است. این موضوع که با ازدحام بیش از حد و ازدحام ترافیک تشدید شده است، منجر به افزایش سرسام آور قیمت مسکن در شهرهای بزرگ شده است.
محدودیت گسترش زمین شهری باعث شده قیمت زمین در تهران نزدیک به هفت برابر هزینه ساخت و ساز باشد. در نتیجه متوسط قیمت هر مترمربع مسکن در تهران از مرز 80 میلیون تومان عبور می‌کند. برای رفع این مشکل، شکستن انحصار زمین و تمرکز بر توسعه افقی بسیار مهم است.
در همین رابطه با آقای بهزادی بخش کارشناس اقتصادی به گفتگو پرداختیم که در ادامه خواهید خواند.
حمید بهزادی بخش در رابطه با وضعیت انحصار زمین در کشور ما گفت: عدم توسعه افقی شهرها در ایران و تراکم بالای جمعیتی در کلان شهرهای کشور نظیر تهران و کرج باعث شده است که شهرهای بزرگ ایران در بین شهرهای جهان با بیشترین تراکم جمعیتی باشند و این مشکل بزرگ علاوه بر تراکم بالا و ترافیک بسیار بیشتر در رفت و آمد افراد، موجب شده است که قیمت مسکن نیز در کلان شهرها بسیار افزایش یابد.
بستن محدوده زمین شهری و عدم اجازه توسعه افقی شهر موجب شده است که قیمت زمین در تهران به طور مثال تقریبا ۷ برابر قیمت ساخت بر مسکن اثرگذار باشد و در نهایت موجب شده است که قیمت متوسط هر یک مترمربع خانه در تهران به بیش از ۸۰ میلیون تومان برسد.
مصوبه مجلس برای افزایش 0.25 درصد مساحت مسکونی کشور
وی ادامه داد: برای رسیدگی به این مشکل، باید انحصار زمین در کلان‌شهرها و کلیه نقاط کشور شکسته شود و به توسعه افقی برسیم. یکی از گام‌های کلیدی در ترویج توسعه افقی، حذف و شکسته شدن انحصار عرضه زمین است. این موضوع شامل اجرای سیاست‌ها و مقرراتی است که مالکان زمین را تشویق می‌کند تا از زمین خود برای مقاصد مسکونی استفاده کنند نه اینکه آن را برای اهداف سوداگرانه بیکار نگه دارند.
به گفته وی، اقداماتی مانند مالیات بر زمین‌های خالی یا مشوق‌های توسعه می‌تواند به مالکان زمین کمک کند تا دارایی‌های خود را برای پروژه‌های مسکن آزاد کنند و همچنین دولت نیز به سمت عرضه بیشتر زمین برود که دولت و مجموعه‌های زیرنظر دولت بزرگترین دارنده و احتکارکننده زمین است.
وی افزود: همچنین برای تسهیل توسعه افقی، افزایش مساحت مسکونی موجود در شهرها ضروری است. مجلس ایران قبلاً به دولت دستور داده است که مساحت مسکونی کشور را حداقل 0.25 درصد افزایش دهد. این مرحله به ایجاد فضای بیشتر برای پروژه‌های مسکن و کاهش فشار بر مناطق شهری موجود کمک می‌کند.
اهمیت توسعه ساخت مسکن تک طبقه و ویلایی برای تعدیل قیمت
این کارشناس اقتصادی در رابطه با اهمیت توسعه ساخت مسکن ویلایی و تک طبقه و مزیت‌های آن نسبت به بلندمرتبه‌سازی و توسعه عمودی گفت: عرضه زمین در کنار مجوز ساخت خانه‌های ویلایی و یک طبقه می‌تواند نقش بسزایی در کاهش هزینه‌های ساخت و ساز و تعدیل قیمت مسکن داشته باشد.
وی افزود: ساخت خانه‌های یک طبقه اغلب در مقایسه با ساختمان‌های چند طبقه مقرون به صرفه تر است. با مجوز ساخت آنها، بازار مسکن می‌تواند علاوه بر عرضه زمین و کاهش قیمت زمین، از محل افزایش عرضه مسکن به صورت کوتاه مدت و فوری نیز به تعدیل قیمت مسکن کمک کند. علاوه بر این، خانه‌های یک طبقه را می‌توان سریع‌تر ساخت و به خانوارها اجازه می‌دهد در یک بازه زمانی کوتاه‌تر مسکن خود را تهیه کنند.
رشد متوازن شهری ، بهبود کیفیت زندگی و توسعه پایدار در کشور
وی گفت: فقدان توسعه افقی در شهرهای ایران، همراه با تراکم بالای جمعیت، منجر به افزایش قیمت مسکن، به ویژه در مراکز عمده شهری مانند تهران شده است. برای پرداختن به این موضوع، شکستن انحصار زمین، افزایش مناطق مسکونی و ترویج گسترش افقی حیاتی است. با اجرای سیاست‌هایی که مالکان زمین را تشویق می‌کند زمین‌های بلااستفاده را برای مسکن آزاد کنند، گسترش مناطق مسکونی و اجازه ساخت خانه‌های یک طبقه را می‌دهد، می‌توان هزینه‌های ساخت و ساز را کاهش داد، قیمت مسکن را تعدیل کرد و خانوارها می‌توانند سریع‌تر خانه‌ها را خریداری کنند. علاوه بر این، توسعه زیرساخت‌های استراتژیک، مشارکت‌های دولتی-خصوصی، و ارتقای توسعه منطقه‌ای اجزای اساسی یک رویکرد جامع به توسعه افقی هستند.
وی تاکید کرد: این اقدامات نه تنها بحران قیمت مسکن را کاهش می‌دهد، بلکه به رشد متوازن شهری، بهبود کیفیت زندگی و توسعه پایدار در کشور کمک می‌کند. تلاش برای ارتقای توسعه افقی باید با برنامه ریزی جامع شهری، مشارکت ذینفعان و استراتژی‌های اجرایی موثر همراه باشد. با پرداختن به چالش‌های مرتبط با مقرون‌به‌صرفه بودن مسکن و گسترش افقی، دولت می‌تواند شهرهای فراگیرتر، قابل زندگی‌تر و از نظر اقتصادی دارای صرفه برای شهروندان خود ایجاد کند.
نظر شما