گرچه امروز این نهاد، تنها مجموعه متولی ترویج احسان و نیکوکاری در جامعه نیست، اما قطعاً باید آن را اساسی ترین مجموعه هدفمند برای خدمت به محرومان جامعه دانست.

نهاد مردمی چگونه شکل گرفت؟

عضو هیئت امنای کمیته امداد بستر تأسیس کمیته امداد را به پیش از انقلاب مرتبط می داند و می گوید: در زمان مبارزات پیش از انقلاب برخی از مبارزان تحت تعقیب ساواک و فراری بودند و فشارهای زیادی به خانواده آن ها وارد می شد. حضرت امام(ره) چند نفر از دوستان را مأمور کردند تا به این خانواده ها رسیدگی شود و این افراد را مسئول کمک رساندن به خانواده های رنج دیده مأمور کردند.

حسین انواری در گفت و گو با قدس با اشاره به اینکه به دستور حضرت امام (ره)مسائل معیشتی و اقتصادی این خانواده ها و فرزندان آن ها مورد حمایت های همه جانبه قرار گرفت، ادامه می دهد: نظر بلند امام(ره) به عنوان یک رهبر اسلامی این بود که نخستین چیزی که باید با آن برخورد شود رسیدگی به محرومان و رنج دیدگان است و به این شکل بود که پایه های شکل گیری کمیته امداد از همین سال ها شکل گرفت.

سرپرست سابق کمیته امداد امام خمینی با اشاره به اینکه این کمک ها و فعالیت که از سال های ۴۱-۴۲ آغاز شده بود، تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه پیدا کرد و در این فاصله ۱۵-۱۶ ساله با درایت حضرت امام این خدمات حمایتی به صورت مخفی جاری بود، ادامه می دهد:با پیروزی انقلاب اسلامی این خدمات با عنوان کمیته امداد ظهور و بروز پیدا کرد به گونه ای که کمیته امداد جزو نخستین نهادهایی بود که در نظام جمهوری اسلامی ایجاد شد. 

کمیته امداد تنها یک اداره نیست

عضو هیئت امنای کمیته امداد با اشاره به اهمیت فقر زدایی در جامعه اسلامی و تبیین راه‌های فقر زدایی، فعالیت‌های ۴۰ ساله نظام اسلامی را در این  خصوص مورد توجه و ارزیابی قرار می دهد و می گوید: ما کمیته امداد را تنها یک اداره نمی‌دانیم، بلکه محل مراودات دلی و عاطفی است و روحیه امدادگران سراسر کشور این گونه است که خود را کارمند نمی‌دانند و فراتر از آن در ساعات غیر اداری هم به مشکلات مددجویان رسیدگی می‌کنند.

انواری به راهبرد های اصلی کمیته امداد در دوره های مختلف اشاره می کند و می افزاید: در دوره های مختلف خدمات کمیته امداد متناسب با نیاز آن دوران تعریف می شد؛ برای مثال در اول انقلاب نیازهای معیشتی در روستاها و شهرها بسیار زیاد بود و مأموریت کمیته امداد این بود که به این مناطق رسیدگی شود و خدمات منحصر به این موضوع بود. در دوران جنگ کمیته امداد مأمور رسیدگی به آسیب دیدگان و البته خرابی ها بود.

سرپرست سابق کمیته امداد امام خمینی به محورهای کمیته امداد در دهه های بعدی که جزو اهداف عالیه کمیته امداد بود، اشاره می کند ومی گوید: نخست اینکه این نهاد بتواند ارتباط مردمی خود را حفظ و تقویت کند،یعنی کارهایی که کمیته امداد انجام داده و می دهد با کمک مردم و مشارکت مردم چه در زمینه های مالی و چه مشارکت های خدماتی انجام می شود؛خدمات پزشکی و فنی و... کمک هایی بوده و هست که بخش از این محورها را تشکیل می دهد.

انواری با تأکید بر اینکه محور اصلی کمیته امداد این بود که یک نهاد مردمی و متصل به مردم و با استفاده از توانمندی ها و ظرفیت های مردمی باشد،ادامه می دهد:یکی دیگر از محورهایی که روی آن سرمایه گذاری شده بود، همکاری با دولت و دولت هابود، یعنی هرچند این نهاد زیر نظر مستقیم حضرت امام(ره) بود، اما مأموریت این بود که مخالف جریان دولت و دولت ها حرکت نکند و هماهنگ با دولت باشد و توان افزایی از این بابت که از ظرفیت های دولت بتواند برای خدمت به مردم و محرومان استفاده شود.

وی به توانمند کردن محرومان در کمیته امداد تأکید می کند و می افزاید:تلاش کمیته امداد این بود که محرومان در ابعاد مختلف بتوانند توانایی پیدا کنند که بخشی از آن معیشت  و بخشی آموزش بود به طوری که بُعد آموزش در حال حاضر یکی از ابعاد گسترده در کمیته امداد را تشکیل می دهد.

عضو هیئت امنای کمیته امداد به راه های شناسایی افراد و محرومان در کمیته امداد اشاره می کند و ادامه می دهد:کمیته امداد در تمامی استان ها و شهرستان ها و بخش ها شعب مختلفی دارد و هم به شیوه خود اظهاری و هم از طریق معرفی افراد و هم از طریق شناسایی توسط خود کمیته امداد محرومان واقعی شناسایی و برای کمک به آن ها اقدام می شود.

انواری به میزان عملکرد کمیته امداد در سال های اخیر و اینکه این نهاد توانسته در کمک به محرومان و کاهش فقر در جامعه کمک کند، اشاره می کند و می گوید:کمیته امداد متولی وجود فقر در جامعه نیست،مشکلات اقتصادی و فراز و فرودهای اقتصادی، تولید فقر و نیاز می کند و کمیته امداد ضعیف ترین و نیازمند ترین افراد را در این ریزش ها خدمات می دهد،که اگر از این جهت نگاه کنیم کمیته امداد در مسیر هدف خود موفق بوده است،که اگر نبود حمایت های کمیته امداد بسیاری از خانواده ها به نابودی و فساد کشیده می شدند.

سرپرست سابق کمیته امداد امام خمینی با بیان اینکه کمیته امداد در زمینه مشاغل کوچک و خانگی در کشور نمونه است،عنوان می کند: این کمیته در کنار ایجاد اشتغال برای خانواده‌های مددجو، خدمات دیگری مانند رسیدگی به مشکلات حقوقی، مشاوره و تحصیل فرزندان مددجویان نیز به آن ها ارائه می‌ کند و این تکریم بزرگ امداد است که به آن افتخار می‌کند.

وی ادامه می دهد:تا زمانی که اقتصاد و وضعیت معیشتی مردم سامان پیدا نکند نمی توان به اهداف اولیه نظام دست یافت و این مهم نیازمند عزم ملی و همگانی است.

وی با تأکید بر اینکه باید با روی آوری به مشاغل خرد و سرمایه گذاری در این زمینه ها زیرساخت های لازم برای ایجاد اشتغال، بهبود وضعیت معیشتی مردم و در نتیجه رسیدن به اهداف اولیه نظام فراهم شود می افزاید: کمیته امداد در این راستا وارد عمل شده و تاکنون کارهای مؤثری را انجام داده است. 

انواری در خصوص میزان اعتماد مردم به کمیته امداد و علاقه مندی مردم در جهت کمک به کمیته امداد با اشاره به اینکه از میزان علاقه مندی مردم به کمیته امداد کاسته نشده بلکه بیشتر هم شده است، می گوید:کمک به دیگران فطری است؛مردم فارع از اینکه چه جناح سیاسی هستند و چه اعتقادی دارند حتی اقلیت های مذهبی برای کمک به کمیته امداد تلاش می کنند و خدمات و کمک های کمیته امداد هم شامل حال همه افراد فارغ از جناح بندی های سیاسی می شود.

عضو هیئت امنا کمیته امداد به فعالیت مؤسسات خیریه و روش کمک و فعالیت های این مؤسسات اشاره می کند و ادامه می گوید:یکی از راهبردهای کمیته امداد این است که جریان احسان و نیکوکاری در کشور توسعه پیدا کند، نه اینکه الزاماً از کانال کمیته امداد باشد و نتیجه آن هم مشغول به کار شدن خیریه های مختلفی است که برخی از این خیریه ها با کمیته امداد ارتباط دارند.

برخی از خیریه ها فعالیت های نامعلوم و غیرشفافی دارند که مردم به آن ها کمک می کنند، اما ما وظیفه ای برای نظارت و حساب کشی از این خیریه ها را برعهده نداریم.وی با اشاره به اینکه ما دخالتی در جریان اداره این خیریه ها نداریم و معتقدیم این خیریه ها باید سامان پیدا کنند، می گوید:خیریه هایی که آمادگی همکاری دارند با کمیته امداد هماهنگ هستند و در جهت تکمیل خدمات ارائه شده به مددجویان کمیته امداد کمک حال این خیریه هاست،اما از نظر قانونی ما موظف به نظارت بر این خیریه ها نیستیم.

انواری عنوان می کند:برخی از خیریه ها فعالیت های نامعلوم و غیرشفافی دارند که مردم به آن ها کمک می کنند، اما ما وظیفه ای برای نظارت و حساب کشی از این خیریه ها را برعهده نداریم؛اما خیریه هایی که با کمیته امداد تعامل داشته باشند بدون دخالت در کارهای اجرایی آن ها با آن ها هم افزایی هم داریم.

سرپرست سابق کمیته امداد اقدامات این نهاد را تنها در قبل از وقوع حادثه و آسیب نمی داند و ادامه می دهد:وقتی خانواده ای سرپرست خود را از دست می دهد کمیته امداد وارد می شود، اما اینکه همه نیازهای محرومان از طریق کمیته امداد تأمین شود،این توانمندی برای کمیته امداد به دلیل کمبود منابع اعتباری وجود ندارد.

وی کمک دولت ها را در سال های مختلف جزو منابع ورودی کمیته امداد می داند و می افزاید:یکی از جهت گیری های کمیته امداد تعامل با دولت است و دولت ها حتی با گرایش های مختلف سیاسی همکاری مناسبی با کمیته امداد داشته اند؛هرچند افرادی که کار می کردند افراد سیاسی بودند، اما این موضوع را در خدمات کمیته امداد دخالت نمی دهند.