توجه و تأکید بر توسعه تجارت خارجی به دلیل تأمین نیازهای داخلی از محل درآمدهای ارزی همواره مورد توجه و تأکید اسناد بالادستی بوده است به گونهای که در بند ۲۲ سیاستهای کلی برنامه هفتم توسعه ابلاغی ۲۰ شهریورماه ۱۴۰۱ نقشه راه توسعه تجارت خارجی ترسیم شده است. در این بند چنین آمده است: «تقویت رویکرد اقتصاد محور در سیاست خارجی و روابط منطقه ای و جهانی و تقویت پیوندهای اقتصادی با اولویت همسایگان». در واقع توسعه روابط تجاری با کشورهای همسایه به عنوان اولویت برنامه‌های توسعه تجاری کشور باید مورد توجه قرار گیرد.
توجه به کشورهای همسایه برای توسعه تجارت خارجی به عنوان یک راهبرد اصلی و اساسی از سوی دولت سیزدهم برای خنثی‌سازی تحریم نیز مورد توجه قرار گرفته است. به گونهای که این دولت بیشترین توجه را به بهبود و توسعه به روابط با کشورهای همسایه اختصاص داده است. بنابراین با توجه به اهمیت تجارت با کشورهای همسایه در شرایط جنگ و تحریم اقتصادی و همچنین دستیابی به اهداف اقتصاد ملی (مهار تورم و رونق تولید)، در گزارش حاضر ابعاد مختلف پیوند تجاری با کشورهای همسایه (۱۵ کشور همسایه) پرداخته می‌شود.
الف) جایگاه کشورهای همسایه در روابط سیاسی دولت سیزدهم
از زمان روی کار آمدن دولت سیزدهم تا پایان سال ۱۴۰۲ شخص رئیس جمهور، ۲۶ سفر خارجی داشته است. در این میان ۱۳ سفر یا ۵۰ درصد به کشورهای همسایه صورت گرفته است. در واقع رئیس جمهور ده سفر ابتدایی خود هشت مورد به کشورهای همسایه بوده است. این موضوع نشان از اولویت و جایگاه کشورهای همسایه در سیاست خارجی و تجاری دولت سیزدهم دارد. برسی اهداف و برنامه‌های رئیس جمهور در سفر به کشورهای همسایه نشان می‌دهد که ایشان و تیم همراه بیشترین تأکید را بر احیای پیوندهای تجاری منطقه‌ای و جهانی و همچنین بهبود روابط تجاری و اقتصادی دو جانبه داشته‌اند. در واقع دولت سیزدهم تمام تلاش و تأکید خود را بر بهره گیری از ظرفیت طرف مقابل برای خنثی‌سازی تحریم، همزمان با استفاده از ظرفیت‌های داخل برای افزایش درآمدهای ارزی را دنبال نموده است. از جمله مصادیق این راهبردها می‌توان به تکمیل زیرساخت‌های کریدورهای شمال ـ جنوب و غرب ـ شرق، ایجاد هاب انرژی منطقه در ایران، پیاده‌سازی نقشه ارزی ـ تجاری از طریق تأمین نیازهای مصرفی از طریق کشورهای همسایه از محل درآمدهای ارزی حاصل شده از صادرات کالا اشاره نمود.
جدول ۱. فهرست سفرهای خارجی رئیس جمهور دولت سیزدهم به همراه مهم‌ترین محورهای سفر
| ردیف |
مکان |
زمان |
مهم‌ترین محورهای سفر |
| ۱ |
تاجیکستان |
۲۵ شهریورماه ۱۴۰۰ |
در دیدار رسمی با «امامعلی رحمان» رئیس‌جمهور تاجیکستان ، ۸ سند همکاری در بخش‌های مختلف به امضاء رسید. |
| ۲ |
ترکمنستان |
۶ آذرماه ۱۴۰۰ |
شرکت و سخنرانی در پانزدهمین اجلاس سران سازمان همکاری اقتصادی (اکو) و امضای قرارداد سه‌جانبه سوآپ گاز بین ایران، ترکمنستان و آذربایجان از خاک ایران از جمله اقدامات رئیسی در سفر به «عشق‌آباد» ترکمنستان بود. |
| ۳ |
روسیه |
۲۹ دی ماه ۱۴۰۰ |
رئیس جمهوری با «ولادیمیر پوتین» رئیس فدراسیون روسیه دیدار و گفت‌وگو کرد و و دو طرف بر همکاری‌های دوجانبه در حوزه زیرساخت، انرژی، بانک و جهش تجارت بین دو کشور تاکید کردند. |
| ۴ |
قطر |
۲ اسفندماه ۱۴۰۰ |
برای شرکت و سخنرانی در ششمین اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز راهی «دوحه» قطر شد. در این سفر دو روزه، ۱۴ سند همکاری میان مقامات ایران و قطر به امضاء رسید. |
| ۵ |
عمان |
۲ خردادماه ۱۴۰۱ |
رئیسی در اولین سفر خارجی خود در سال ۱۴۰۱، ضمن دیدار دوجانبه با «هیثم بن طارق آل سعید» سلطان عمان و «فهد بن محمود آل سعید» معاون نخست‌وزیر این کشور، ۱۲ سند همکاری امضا کرد. |
| ۶ |
ترکمنستان |
۸ تیرماه ۱۴۰۱ |
حضور در اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر |
| ۷ |
ازبکستان |
۲۳ شهریورماه ۱۴۰۱ |
رئیسی برای شرکت در اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای عازم «سمرقند» ازبکستان شد. برگزاری نشست مشترک هیئت‌های عالی‌رتبه ایران و ازبکستان، دیدار با «شوکت میرضیایف» رئیس جمهوری ازبکستان و امضای ۱۷ سند همکاری و یک بیانیه مشترک میان مقامات ایران و ازبکستان از جمله اقدامات در این سفر بود. |
| ۸ |
سازمان ملل |
۲۸ شهریورماه ۱۴۰۱ |
رئیسی برای شرکت در هفتاد و هفتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد راهی «نیویورک» در ایالات متحده آمریکا شد. رئیسی در این سفر با شبکه CBS آمریکا گفت‌وگو و در اجلاس تحول آموزش در محل سازمان یونسکو شرکت کرد. |
| ۹ |
قزاقستان |
۲۰ مهرماه ۱۴۰۱ |
رئیس جمهور برای شرکت در ششمین اجلاس سران کنفرانس سیکا عازم «آستانه» در قزاقستان شد. |
| ۱۰ |
چین |
۲۴ بهمن ماه ۱۴۰۱ |
رئیسی در این سفر سه روزه به «پکن» با مقامات عالی چینی از جمله «شی جین پینگ» رئیس جمهوری خلق چین، «لی که چیانگ» نخست‌وزیر چین و «لی جان شو» رئیس کنگره ملی خلق چین دیدار و گفت‌وگو کرد. همچنین در دیدار هیئت‌های عالی‌رتبه دو کشور که با حضور روسای جمهور ایران و چین برگزار شد، ۲۰ سند همکاری میان مقامات ایران و چین به امضاء رسید |
| ۱۱ |
سوریه |
۱۳ اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ |
در این سفر نشست برنامه جامع همکاری‌های راهبردی و بلندمدت جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عربی سوریه برگزار شد و در جریان آن، ۱۴ سند همکاری در حوزه‌های همکاری‌های تجاری، نفت و انرژی، فنی-مهندسی، مسکن، حمل و نقل ریلی و هوایی، مناطق آزاد و بخش خصوصی، ارتباطات و فناوری و زلزله و امدادرسانی و تسهیل امور زیارتی به امضای روسای جمهور و مقامات عالی دو کشور رسید. |
| ۱۲ |
اندونزی |
۲ خردادماه ۱۴۰۲ |
در این سفر ۱۱ سند و تفاهمنامه همکاری میان ایران و اندونزی در زمینه‌های تجارت ترجیحی، لغو روادید، مبادلات فرهنگی، همکاری نظارتی بر تولید فرآورده‌ای دارویی، همکاری در زمینه‌های علمی، فناوری و نوآوری و همکاری دو جانبه در زمینه نفت و گاز به امضاء رسید. |
| ۱۳ |
ونزوئلا |
۲۲ خردادماه ۱۴۰۲ |
در جریان دیدار روسای جمهور ایران و ونزوئلا و مقامات عالی‌رتبه دو کشور، ۱۹ سند همکاری میان ایران و نزوئلا به امضا رسید. همکاری و مشارکت در حوزه‌هایی همچون ارتباطات و فناوری اطلاعات، انرژی، بیمه، حمل و نقل دریایی، آموزش عالی، کشاورزی، دارویی و پزشکی، تبادلات فرهنگی و همچنین توسعه همکاری‌های معدنی از جمله اسناد امضاءشده میان وزرای امور خارجه، نفت، دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، بهداشت و درمان و فرهنگ و ارشاد اسلامی با همتایان ونزوئلایی خود بود. |
| ۱۴ |
نیکاراگوئه |
۲۴ خردادماه ۱۴۰۲ |
در جریان دیدار روسای جمهور ایران و نیکاراگوئه و مقامات عالی‌رتبه دو کشور، سه سند و تفاهمنامه همکاری امضاء کردند. این تفاهم‌نامه‌ها در حوزه‌های قضایی، همکاری‌های اقتصادی و بازرگانی و تجهیزات و ملزومات پزشکی بود که به امضای وزرای خارجه و بهداشت و درمان ایران و همتایان نیکاراگوئه‌ایشان رسید. |
| ۱۵ |
کوبا |
۲۵ خردادماه ۱۴۰۲ |
در جریان دیدار روسای جمهور ایران و کوبا و مقامات عالی‌رتبه دو کشور، شش سند و تفاهمنامه همکاری به امضاء رسید. این تفاهم‌نامه‌ها در حوزه‌های قضایی، همکاری‌های جامع سیاسی، مناسبات گمرکی و مشارکت در حوزه فناوری اطلاعات بود که به امضای مقامات عالی‌رتبه ایرانی و کوبایی رسید. |
| ۱۶ |
کنیا |
۲۱ تیرماه ۱۴۰۲ |
مذاکرات دوجانبه هیئت‌های عالی‌رتبه ایران و کنیا به ریاست روسای جمهور دو کشور برگزار شد. در این مذاکرات، پنج سند همکاری میان مقامات عالی‌رتبه ایران و کنیا و در حضور روسای جمهور دو کشور به امضاء رسید. این اسناد همکاری در حوزه‌های دامپزشکی، ارتباطات، فرهنگ، شیلات و فنی حرفه‌ای بود که در حضور رئیسی و روتو به امضاء رسید. |
| ۱۷ |
اوگاندا |
۲۱ تیرماه ۱۴۰۲ |
مذاکرات دوجانبه هیئت‌های عالی‌رتبه ایران و اوگاندا به ریاست روسای جمهور دو کشور برگزار شد. در این نشست، مقامات عالی‌رتبه ایران و اوگاندا در حضور روسای جمهور دو کشور چهار سند همکاری به امضاء رساندند. معافیت صدور ویزا، همکاری کشاورزی، تشکیل کمیسیون دائمی مشترک و بیانیه مشترک، چهار سند همکاری میان جمهوری اسلامی ایران و اوگاندا بود که در حضور رئیسی و موسونی به امضاء رسید. |
| ۱۸ |
زیمباوه |
۲۲ تیرماه ۱۴۰۲ |
در جریان این سفر، ۱۲ سند و تفاهمنامه همکاری میان ایران و زیمبابوه در حضور روسای جمهور دو کشور به امضاء رسید. همکاری در زمینه‌های نفت و انرژی، مخابرات و فناوری اطلاعات، تامین اجتماعی و بیمه، کار و اشتغال، آموزش عالی و علوم و تحقیقات و فناوری، کشاورزی و شیلات، غذایی و دارویی، تامین، توزیع و تولید تجهیزات پزشکی، ایمنی حرفه‌ای و کاهش آسیب‌های مربوط به کار، حمایت‌های اجتماعی و حمایت از کودکان، توانمندسازی افراد معلول و تفاهمنامه همکاری میان شرکت تراکتورسازی ایران و شرکت «ماگای» زیمبابوه محور اسناد همکاری امضاءشده میان جمهوری اسلامی ایران و زیمبابوه بود. |
| ۱۹ |
آفریقای جنوبی |
۲ شهریورماه ۱۴۰۲ |
رئیسی به منظور شرکت و سخنرانی در پانزدهمین نشست گروه «بریکس» به این کشور سفر کرد. |
| ۲۰ |
سازمان ملل |
۲۷ شهریورماه ۱۴۰۲ |
رئیسی در نشست‌ها و برنامه‌هایی این سفر، دو موضوع مهم و محوری تبیین مواضع و تامین ارزش‌ها و منافع ایران اسلامی را مورد توجه قرار داد. |
| ۲۱ |
تاجیکستان |
۱۷ آبان‌ماه ۱۴۰۲ |
رئیسی، در سفری یک روزه و برای شرکت در جلسه اتاق بازرگانی مشترک ایران و تاجیکستان عازم «دوشنبه» شد. ۱۸ سند همکاری و یک یادداشت تفاهم به امضا رسید. این تفاهم‌ها در حوزه‌های همکاری‌های اقتصادی، تجاری، تاسیس مناطق آزاد تجاری مشترک، توسعه خطوط ریلی، رادیو تلویزیون و ورزشی است. همچنین، سند جامع همکاری‌های اقتصادی و تجاری دو کشور که قرار است به مدت ۷ سال اجرا شود نیز به امضای طرفین رسید. |
| ۲۲ |
ازبکستان |
۱۸ آبان‌ماه ۱۴۰۲ |
رئیسی به دعوت رئیس‌جمهور ازبکستان و برای شرکت در شانزدهمین اجلاس سران سازمان همکاری اقتصادی (اکو) عازم «تاشکند» شد. در این نشست یک بیانیه مشترک و ۱۰ سند همکاری میان ایران و ازبکستان به امضاء رسید. توافق‌نامه تجارت ترجیحی، حمل و نقل و ترانزیت، همکاری دارویی، برنامه همکاری در زمینه‌های استاندارد و بیمه، بررسی امکان ایجاد مناطق آزاد مشترک، برنامه اجرایی همکاری در حوزه فناوری و نوآوری و برنامه اجرایی همکاری در بخش کشاورزی از جمله محورهای اسناد امضاءشده میان مقامات ایران و ازبکستان بود. |
| ۲۳ |
عربستان |
۲۰ آبان ماه ۱۴۰۲ |
نشست اضطراری سران کشورهای اسلامی و عربی در ریاض، پایتخت عربستان سعودی برگزار شد و روسای کشورهای مختلف پیرامون جنایات اسرائیل در غزه سخنرانی کردند. رئیس‌جمهور کشورمان در این نشست، خواستار تصمیم قاطع درباره جنایات رژیم صهیونیستی در غزه شد. |
| ۲۴ |
روسیه |
۱۶ آذرماه ۱۴۰۲ |
رایزنی در خصوص مسائل دوجانبه از جمله تعاملات اقتصادی و نیز گفت‌وگو در خصوص موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی به‌ویژه موضوع فلسطین و تحولات غزه اصلی‌ترین دستور کار این سفر بود. |
| ۲۵ |
ترکیه |
۴ بهمن ماه ۱۴۰۲ |
رئیسی، بنا به دعوت جناب آقای رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، به جمهوری ترکیه سفر نمودند. به مناسبت این سفر، هشتمین نشست شورای عالی همکاری ایران و ترکیه با حضور وزیران برگزار شد. |
| ۲۶ |
الجزایر |
۱۲ اسفندماه ۱۴۰۲ |
رئیسی، به منظور دیدار رسمی دوجانبه و شرکت در هفتمین نشست مجمع سران کشورهای صادرکننده گاز به الجزایر سفر کرد. |
منبع: یافته‌های تحقیق بر اساس رصد خبرگزاری‌های رسمی کشور
ب) چالش‌های ایران با کشورهای همسایه
همان‌طور که اشاره شد، ایران از طریق زمین و دریا با ۱۵ کشور منطقه مرز مشترک دارد. همین گستردگی سرزمینی منجر به ایجاد مناقشات مرزی با برخی کشورها از جمله امارات متحده عربی شده است که هر از گاهی به بهانه‌های مختلف این اختلافات تشدید می‌شود. علاوه بر اختلاف مرزی موضوعات دیگری چون فعالیت‌هی تروریستی در مرزهای مشترک، مناقشه منابع مشترک (میدان گازی مشترک آرش)، حضور نیروهای خارجی متخاصم و ... سطح روابط را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بنابراین لازم و ضروری است برای دستیابی به اهداف اسناد بالادستی برای خنثی‌سازی تحریم از محل توسعه روابط با کشورهای همسایه، تحت یک راهبرد اساسی نسبت به حل و فصل مناقشات در بلندمدت چاره اندیشی شود. زیرا که عدم حل این مسائل می‌تواند ریسک فعالیت‌های تجاری با ایران را برای فعالان اقتصادی منطقه را تشدید نماید. جدول ۲ فهرست مهم‌ترین چالش‌ها و مناقشات ایران با کشورهای همسایه ارایه شده است.
جدول ۲. فهرست مهم‌ترین چالش‌های ایران با کشورهای همسایه
| ردیف |
کشور |
مهم ترین چالش‌ها |
| ۱ |
امارات |
|
| ۲ |
ترکیه |
|
| ۳ |
روسیه |
|
| ۴ |
عمان |
|
| ۵ |
پاکستان |
|
| ۶ |
عراق |
|
| ۷ |
افغانستان |
|
| ۸ |
قزاقستان |
- |
| ۹ |
ترکمنستان |
|
| ۱۰ |
آذربایجان |
|
| ۱۱ |
قطر |
- |
| ۱۲ |
ارمنستان |
مناقشه مرزی بین ارمنستان و آذربایجان بر سر موضوع قره باغ |
| ۱۳ |
کویت |
|
| ۱۴ |
بحرین |
|
| ۱۵ |
عربستان |
|
منبع: یافته‌های تحقیق بر اساس رصد خبرگزاری‌های رسمی کشور
ج) تجارت خارجی ایران با کشورهای همسایه
در ۱۱ ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۲، حجم واردات از ۱۵ کشور همسایه برابر با ۳۵.۸ میلیون تن به ارزش ۳۰.۵ میلیارد دلار بوده است که به ترتیب سهم ۶۱ و ۵۱ درصد از کل واردات کشور بوده است. در میان مهم‌ترین واردکنندگان به ترتیب می‌توان به امارات (۱۹.۵ میلیارد دلار)، ترکیه (۶.۸ میلیارد دلار)، روسیه (۱.۶ میلیارد دلار) اشاره نمود.در ۱۱ ماهه ۱۴۰۲ به مانند سال‌های گذشته وارداتی از عربستان انجام نشده است این در حالی است که از سال گذشته روابط سیاسی دو کشور در پی وساطت چین به حالت عادی برگشت.
جدول ۳. وضعیت واردات ایران از کشورهای همسایه (هزار تن ـ میلیون دلار)
| ۱۴۰۰ |
۱۴۰۱ |
۱۴۰۲ |
||||
| ارزش |
وزن |
ارزش |
وزن |
ارزش |
وزن |
|
| امارات |
۱۶,۸۰۸ |
۱۲,۷۹۳ |
۱۸,۸۰۰ |
۱۳,۳۰۰ |
۱۹,۴۸۰ |
۱۲,۲۳۱ |
| ترکیه |
۵,۲۹۵ |
۳,۷۲۰ |
۶,۱۱۴ |
۳,۵۴۹ |
۶,۷۵۵ |
۴,۳۵۳ |
| روسیه |
۱,۶۸۵ |
۳,۷۸۱ |
۱,۵۹۴ |
۲,۶۳۰ |
۱,۵۵۷ |
۳,۱۸۴ |
| عمان |
۶۲۰ |
۱,۰۹۷ |
۸۰۵ |
۹۶۱ |
۸۱۷ |
۱,۰۸۸ |
| پاکستان |
۴۶۸ |
۵۱۲ |
۷۳۸ |
۷۵۲ |
۵۹۲ |
۴۹۶ |
| عراق |
۱,۱۱۸ |
۲,۶۴۷ |
۱۹۹ |
۱۱۵ |
۵۴۴ |
۱۳۱ |
| افغانستان |
۲۱ |
۱۹ |
۳۵۳ |
۷۱ |
۳۵۷ |
۹۸ |
| قزاقستان |
۷۹ |
۲۱۷ |
۱۲۶ |
۲۷۶ |
۶۰ |
۱۲۹ |
| ترکمنستان |
۶۰ |
۵۱ |
۱۱۲ |
۶۱ |
۱۰۱ |
۵۲ |
| آذربایجان |
۴۸ |
۲۳ |
۳۵ |
۲۰ |
۴۳ |
۱۸ |
| قطر |
۹ |
۴ |
۸۴ |
۲۵ |
۱۰۰ |
۴۳ |
| ارمنستان |
۲۰ |
۷ |
۱۴ |
۷ |
۴۳ |
۱۲ |
| کویت |
۱۵ |
۸ |
۱۳ |
۵ |
۱۵ |
۵ |
| بحرین |
۲ |
۰ |
۴ |
۱ |
۱ |
۰ |
| عربستان |
۰ |
۰ |
۰ |
۰ |
۰ |
۰ |
منبع: یافته‌های تحقیق بر اساس گزارش‌های گمرک جمهوری اسلامی ایران
در ۱۱ ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۲، حجم صادرات به ۱۵ کشور همسایه برابر با ۶۱ میلیون تن به ارزش ۲۳.۷ میلیارد دلار بوده است که به ترتیب سهم ۴۹ و ۵۳ درصد از کل صادرات کشور بوده است. در میان مهم‌ترین صادرکنندگان به ترتیب می‌توان به عراق (۸.۲ میلیارد دلار)، امارات (۴.۷ میلیارد دلار)، ترکیه (۳.۷ میلیارد دلار) اشاره نمود. در ۱۱ ماهه ۱۴۰۲ کمترین صادرات به مقصد عربستان انجام شده است. میزان صادرات به روسیه نیز با وجود تحریم‌های غرب علیه این کشور و توسعه روابط آن با کشورهای آسیایی به میزان ۹۵۱ میلیون دلار بوده است که نسبت به سال گذشته رشد چندانی نداشته است.
جدول ۳. وضعیت صادرات ایران به کشورهای همسایه (هزار تن ـ میلیون دلار)
| ۱۴۰۰ |
۱۴۰۱ |
۱۴۰۲ |
||||
| ارزش |
وزن |
ارزش |
وزن |
ارزش |
وزن |
|
| عراق |
۸,۷۹۴ |
۲۹,۳۹۸ |
۱۰,۴۲۵ |
۲۷,۸۲۸ |
۸,۲۴۶ |
۲۳,۶۲۸ |
| امارات |
۵,۲۲۴ |
۱۱,۵۷۷ |
۵,۹۴۵ |
۱۱,۲۳۵ |
۴,۶۹۵ |
۹,۷۹۶ |
| ترکیه |
۵,۴۴۱ |
۱۲,۷۵۴ |
۶,۷۰۸ |
۱۱,۶۵۱ |
۳,۶۹۸ |
۷,۱۲۵ |
| افغانستان |
۱,۶۲۲ |
۳,۶۷۰ |
۱,۴۱۸ |
۲,۹۶۰ |
۱,۳۷۷ |
۳,۲۴۰ |
| پاکستان |
۱,۲۵۶ |
۲,۹۰۶ |
۱,۴۷۰ |
۳,۴۶۵ |
۱,۷۳۸ |
۳,۶۰۷ |
| عمان |
۷۱۴ |
۲,۲۳۷ |
۱,۰۶۶ |
۳,۲۵۲ |
۱,۱۹۸ |
۴,۰۹۳ |
| روسیه |
۵۸۱ |
۱,۱۴۵ |
۷۸۷ |
۱,۴۹۰ |
۹۵۱ |
۲,۱۸۴ |
| آذربایجان |
۶۸۳ |
۱,۶۴۱ |
۸۰۷ |
۷۶۸ |
۶۶۷ |
۶۸۲ |
| ترکمنستان |
۳۳۶ |
۱,۳۶۷ |
۴۶۴ |
۱,۲۷۶ |
۳۹۴ |
۱,۱۹۰ |
| ارمنستان |
۲۷۱ |
۸۲۵ |
۴۷۴ |
۱,۵۲۹ |
۳۲۹ |
۱,۰۸۴ |
| کویت |
۱۵۶ |
۳,۵۱۱ |
۲۱۳ |
۵,۰۴۰ |
۱۶۰ |
۳,۲۵۲ |
| قزاقستان |
۱۸۸ |
۵۱۵ |
۱۹۷ |
۴۷۷ |
۱۷۹ |
۴۱۰ |
| قطر |
۱۳۴ |
۱,۱۷۸ |
۱۲۵ |
۹۵۱ |
۱۰۴ |
۵۳۶ |
| بحرین |
۱۰ |
۱۵ |
۱۰ |
۱۱ |
۱۰ |
۹ |
| عربستان |
۰ |
۰ |
۱۴ |
۳۱ |
۱ |
۱ |
منبع: یافته‌های تحقیق بر اساس گزارش‌های گمرک جمهوری اسلامی ایران
د) نکته پایانی
همان‌طور که گذشت، در ۱۱ ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۲ ارزش صادرات به ۱۵ کشور همسایه برابر با ۲۳.۸ میلیارد دلار و ارزش وادرات از کشورهای همسایه ۳۰.۵ میلیارد دلار بوده است که نتیجه این عملکرد، ثبت تراز تجاری منفی ۶.۷ میلیارد دلاری برای کشور است. این موضوع نشان می‌دهد که ما در رابطه با کشورهای همسایه نیز نتوانسته‌ایم وضعیت تجاری را به نفع خود برای بهبود درآمدهای ارزی رقم بزنیم. در نتیجه لازم و ضروری است که وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت جهاد کشاورزی و همچنین وزارت بهداشت و خدمات درمانی در هماهنگی کامل با بانک مرکزی و در چارچوب نقشه جامع ـ ارزی تجاری کشور نسبت به متنوع سازی مبادی ورودی و خروجی کالا با اولویت کشورهای همسایه اقدام نمایند.
نظر شما