اما اینکه چطور در این ماه عمل کنیم که از این خوان گسترده به ویژه در شب‌های قدر بیشترین و برترین را بهره‌ها را داشته باشیم، موضوعی است که در گفتگو با حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسین حسینی قمی، استاد حوزه علمیه و کارشناس مذهبی بررسی کرده‌ایم و در ادامه مرور می‌شود:
**در روایات از ماه مبارک رمضان به ماه رحمت و مغفرت تعبیر شده است، این رحمت و مغفرت در مقابل چه چیز به انسان اعطا می‌شود؟
ماه مبارک رمضان ماه تجلی اوج رحمت الهی است، و به تصریح آموزه‌های دینی درهای رحمت الهی در ماه رمضان گشوده می‌شود اما در مقابل این اوجِ رحمت، خدا از بندگان اوج انتظارات را هم دارد... از جلوه‌های رحمت تام خدا در رمضان آنکه همه کارهای ما حتی خوابیدن و نفس کشیدن‌مان عبادت است! در روایت تصریح شده: اگر کسی با میل و رغبت یک روز روزه بگیرد خدا همه زمین را هم طلا کند و به او پاداش دهد، اجر او کامل نمی‌شود مگر در روز قیامت ... .
مهم آنکه در این ماه در حالی اعمال ما تسبیح و عبادت شمرده می‌شود که ما چنین نیتی نکرده‌ایم برای مثال ما برای خواب نیت عبادت نمی‌کنیم اما خداوند به خواب روزه‌دار هم ثواب می‌دهد یا آنکه تلاوت هر یک آیه قرآن ما ثواب یک ختم قرآن را دارد!
وقتی چنین خوانی گسترده شده نباید دست خالی برویم، خدا به عبادت و بندگی ما نیازی ندارد این ماییم که به رحمت او نیازمندیم؛ از راه‌های جلب این رحمت هم پاسخ به انتظارات خدا است، انتظاراتی مثل توجه به دیگران، گره‌گشایی از آنها، دادن افطاری‌های ساده به روزه‌داران که خوب است مساجد و مسجدی‌ها پای این کار بیایند.
از دیگر، انتظارات رمضانی خدا از ما، صدقه دادن و انفاق است، خوب است با این اعمال ابواب رحمت را به روی خودمان باز کنیم.
**چطور می‌توان از چنین رحمتی بیشترین استفاده‌ها را داشت و توشه مطلوبی از رمضان المبارک برای دیگر ایام سال تهیه کرد؟
اساساً روزه ماه مبارک رمضان برای آن است که انسان پرواز کند و اوج بگیرد؛ امام خمینی(ره) می‌فرمودند: اگر می‌خواهید ببینید که روزه‌تان قبول شده یا نه؟ ببینید ماه مبارک رمضان در شما تحول ایجاد می‌کند. برای مثال اگر کسی بعد از ماه رمضان با ما تندخویی کرد، آیا عکس العمل ما همان عکس العمل قبل از رمضان است یا با نزدیک شدن به خدا آرامش و حُسن خُلق پیدا کرده‌ایم؟؛ بعد از رمضان شب‌زنده‌داری ما چه کیفیتی یافته است؟ اگر در اخلاق و رفتار ما تحول ایجاد شود یعنی روزه ما مقبول شده و از رحمت مهمانی خدا بهره‌مند شده‌ایم. مبادا روزه‌داری باعث بدخُلقی ما شود و خانواده و اطرافیان در مواجه با بداخلاقی‌های ما بگویند: این ماه رحمت کی تمام می‌شود؟! ... ماه رمضان ماه خوش اخلاقی، ماه سعه صدر و مهربانی، تواضع و... است.
**چرا در میان عبادات، این روزه است که به خدا تعلق دارد؟
علامه طباطبایی(ره) در تفسیر المیزان آورده روزه برای خدا است. خداوند نفرموده که حج برای من است اما فرموده «الصّوم لی و أنا اجزی به»؛ تنها عبادتی که هیچ بروز و ظهوری ندارد، روزه گرفتن است. دیگران از نماز و حج ما مطلع می‌شوند اما تا ما نخواهیم کسی از روزه بودن یا نبودن‌مان خبردار نمی‌شود؛ روزه امساک محض است برای همین هم به خدا تعلق دارد.
**امسال ماه مبارک رمضان با نوروز همراه شده و نوروز هم موسم مسافرت اغلب ما ایرانی‌ها است، نگاه آموزه‌های روایی درباره مسافرت در ماه مبارک رمضان چیست؟
به دلیل اهمیت روزه ماه مبارک رمضان بسیار سفارش شده در این ماه مسافرت نروید، سفرها را کنار بگذارید، روزه ماه مبارک رمضان را با هیچ چیز عوض نکنید، روایات فراوان داریم که مکرر از ائمه(ع) سوال شده که دلمان می‌خواهد ماه رمضان را به کربلا برویم و نیت ۱۰روز می‌کنیم اما دو سه روزی روزه‌مان از دست می‌رود بمانیم یا به کربلا برویم، حضرات(ع) می‌فرمودند: بمانید و بعد از رمضان به کربلا بروید؛ شخصی از امام صادق(ع) پرسید: می‌خواهم در ماه رمضان به زیارت امام حسین(ع) بروم و در این رفت و آمد روزه‌هایم از دست می‌رود، چه کنم؟ حضرت(ع) فرمودند: بمان و بعد از رمضان برو، آن فرد تعجب کرد و حضرت صادق(ع) خطاب به او فرمودند: مگر نخوانده‌ای هر که در رمضان در وطنش است، بماند و جایی نرود! ... باید توجه داشت قضای روزه رمضان در دیگر ماه‌ها هرگز ثواب ماه مبارک را جبران نمی‌کند و بنابر تصریح روایات حتی سفرهای زیارتی باید در ماه مبارک رمضان به بعد موکول شود.
**به شب زنده داری اشاره کردید برای شب‌های احیای ماه مبارک و میانبر بیشترین استفاده از این لیالی چه باید کرد؟
در شب‌های قدر آنها که توبه می‌کنند از رحمت الهی بهره‌مند خواهند شد؛ شب قدر بهانه‌ای برای بازگشت است. در دعای افتتاح می‌خوانیم: خدایا! ندیدم مولایی بر بنده‌ای پست مثل من صبر کند، من را صدا می‌زنی و من برمی گردم. خدایا! من طوری برخورد می‌کنم که گویی بر تو منتی دارم، اما باز هم تو مرا صدا می‌زنی. بندگان گناهکاری که هنوز نیامده‌اند، بدانند که خدا پیغام داده است که بیایید و با من آشتی کنید. خدا مثل پدری که دنبال فرزند فراری‌اش است دنبال بنده گناهکار می‌گردد. پیامبر(ص) فرمودند: «توبه‌کننده حبیب و دوست خدا است»، باید بدانیم ناامیدی گناه است به ویژه در ماه مبارک رمضان که نفس کشیدن هم در آن تسبیح و عبادت محسوب می‌شود، پس با توبه به رحمت خدا امیدوار شویم و به درگاهش بازگردیم.
برای توبه و استغفار در شب‌های قدر اذکار و اعمال بسیار است، اما خوب است از نماز امیرالمؤمنین(ع) موسوم به نماز توبه در شب قدر غفلت نکنیم، مرحوم شیخ طوسی در کتاب تهذیب از امام صادق(ع) نقل می‌کند که فرمودند: «کسی که این نماز را بخواند، صورتش را برنمی‌گرداند مگر اینکه خداوند همه گناهانش را می‌آمرزد». این نماز شامل دو دورکعت است، در هر رکعت ۵۰ مرتبه سوره توحید که جمعاً ۲۰۰ مرتبه می‌شود، هست شاید حدود ۳۰ دقیقه طول بکشد اما ارزشش را دارد چون همه گناهان را همچون برف ذوب می‌کند.
آمنه مستقیمی
نظر شما