در این سالها ماجرای سبزی های کشت شده در مشهد با سرنوشت غم انگیز و آلوده «کشف رود» گره خورد و همیشه پشت خرید سبزی این اکراه و دلواپسی وجود داشت که آیا این بسته سبزی که می‌خریم با فاضلاب آبیاری شده است یا با آب قنات و چاه عمیق؟
در سفری یک روزه به نیشابور به سراغ سبزی کاران نیشابوری رفتیم تا شنونده حرفهای آنان باشیم و هم به این نکته بپردازیم که آیا سبزی هایی که در نیشابور کشت می‌شود همان است که توقع داریم و با آب سالم کشت می‌شود و یا ماجرا چیزی جز این است که خوشبختانه تصور ما همان چیزی بود که انتظار داشتیم.
* 700 هکتار سبزیکاری
در نیشابور مناطق مختلفی هر ساله زیر کشت سبزی می‌رود که دهنوخالصه، قلعه نو جمشید، چمبران، سرجوب، سنگ بینی و... از آن جمله است و نکته جالب اینکه سطح زیر کشت سبزی در نیشابور به 700 هکتار می‌رسد که رقم قابل توجهی است و این موضوع مسؤولان را بر آن می‌دارد که بیش از پیش به کشت سبزی که باید نقش مهمی در سفره مردم داشته باشد، توجه کنند؛ زیرا بی هیچ اما و اگری متخصصان متفق القول بر این نکته تأکید دارند که سبزی سالم تا چه اندازه در تغذیه اهمیت دارد.
البته سلامت و کیفیت خوب سبزی نیشابور یک روی سکه است و روی دیگر سکه این سبزی مشکلاتی است که گریبانگیر این محصول است و این را می‌توان با چند دقیقه صحبت با سبزیکاران دریافت. وقتی در یکی از مناطق سبزیکاری نیشابور سراغ ابراهیمیان رفتیم در همان شروع صحبت با این پاسخ روبه رو شدم که: «از کدام مشکلمان بگویم، این کار ما همه اش مشکل است و اصلاً مسؤولان کاری برای ما نمی‌کنند.»
* این شغل هم فایده ای ندارد
وقتی از این سبزیکار می‌پرسم چند سال است کشاورزی می‌کنید، می‌گوید: «بیشتر از 40 سال کشاورزی می‌کنم، اما الان دیگر فکر می‌کنم این شغل فایده ای ندارد. من الان حدود 90 میلیون تومان سرمایه دارم. با خودم فکر می‌کنم اگر همین مبلغ را در بانک پس انداز کنم، می‌توانم راحت تر زندگی کنم، دیگر لازم نیست این همه دردسر بکشم و برداشتی هم نداشته باشم.»
از این کشاورز می‌پرسم، شما هم عضو تعاونی سبزیکاران هستید، اگر هستید چه خدماتی به شما می‌دهند که پاسخ می‌دهد: «هستم. برنامه هایی هم بعضی وقتها می‌گذارند، اما من نتوانستم شرکت کنم. آنها هم خیلی نمی‌توانند کمک کنند؛ چون بودجه ندارند. دولت باید کمک کند که کمک نمی‌کند، مثلاً ما سم و کود می‌خواهیم که سهمیه نمی‌دهند؛ زیرا سهمیه کود را برای کاشتن محصولات دیگری می‌دهند و سبزی کاری در اولویت نیست و خیلی بد است که ما به عنوان تولید کننده این جور مورد بی مهری قرار گرفتیم. ما این همه زحمت می‌کشیم و برای مردم سبزی با کیفیت تولید می‌کنیم. این حق نیست که با این همه مشکل کار کنیم.»
* سود را دلالان می‌برند
این تولید کننده سبزی به بحث همیشگی و معضل مهم حکومت و دلالها در بازار ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: «زحمت را سبزی کار می‌کشد، اما متأسفانه سود اصلی را دلالها می‌برند که هیچ کدام از مشکلات ما را هم ندارند.»
این سبزیکار در ادامه با تأسف می‌گوید: «ما نه بیمه ای داریم و نه حمایتی می‌شویم و تا کی می‌توانیم این جوری فعالیت کنیم.»
پس از صحبت با ابراهیمیان به سراغ یکی دیگر از سبزیکاران می‌روم که در زمین خود مشغول کار است. فخریان هم درباره مشکلات سبزیکاری این گونه برایم می‌گوید: «یکی از مشکلات ما مربوط به گرفتن پولمان از خریداران است؛ چون وقتی از ما سبزی می‌خرند، پول را همان روز نمی‌دهند و سبب می‌شود پول ما در دست خریدار بماند و ما هم مجبوریم سبزی‌های خودمان را رد کنیم.»
این سبزیکار با اشاره به اینکه وقتی سبزی به برداشت می‌رسد، نمی‌توانیم آن را مثل خیلی از محصولات کشاورزی انبار کنیم، اضافه می‌کند: «ما مجبوریم برای اینکه محصول از بین نرود، آن را جمع کنیم و کشاورزان از این قضیه ضربه می‌خورند.»
فخریان هم به بحث دلالان در فروش سبزی اشاره می‌کند و می‌گوید: «به جای این که تولید کننده به خاطر زحمتی که می‌کشد، از فروش سبزی سود ببرد، دلالان و فروشندگان سود بیشتری می‌برند.»
* هزینه های تولید پاسخگو نیست
از این کشاورز هم درباره فعالیت تعاونی سبزیکاران می‌پرسم و پاسخ می‌دهد: «من هم عضو این تعاونی هستم، اما تعاونی باید بودجه داشته باشد تا بتواند به کشاورز کمکهای خوبی بکند.»
این کشاورز که دو هکتار سبزی کاشته است، می‌گوید: «الان دیگر هزینه های تولید پاسخگو نیست. کود و سم و هزینه کارگر و تراکتور خیلی گران شده است؛ مثلاً یک ماشین ماسه سال گذشته 50 هزار تومان بوده، اما الان 100 هزار تومان شده، یک ماشین بار سال گذشته 100 هزار تومان بوده، اما الان 250 هزار تومان است و چیزهای دیگر هم همین طور. برای همین لازم است مسؤولان به داد سبزیکاران برسند، اگر دوست دارند تولید ادامه داشته باشد.»
از این سبزیکار می‌پرسم، سبزی کاری شما برای چند نفر اشتغال ایجاد کرده است و پاسخ می‌شنوم: «الان 6 خانواده مستقیم از همین مقدار کشت نان می‌خورند.»
* از کدام مشکل بگویم
سراغ یکی دیگر از سبزیکاران هم می‌روم که خود را سالاری معرفی می‌کند،به این سبزیکار وقتی می‌گویم: «وضعیت چطور است حاج آقا؟ مشکلی چیزی ندارید؟»
در پاسخم با لبخند می‌گوید: «از کدام مشکل برایت بگویم، این کار ما همه اش مشکل است. کسی هم به فکر سبزیکاران نیست، اصلاً مثل اینکه به سبزی کاری نیاز نداریم، اگر مهم بود، نباید این همه مشکلات می‌داشتیم.»
این سبزیکار در ادامه می‌گوید: «آقا این درآمدی که ما به دست می‌آوریم، هزینه خرج و دستمزد کارگر هم نمی‌شود؛ چون الان برای یک کود باید 45 هزار تومان پول بدهیم، تازه این یک چیزی است که لازم داریم، پول کارگر و تراکتور و خیلی چیزهای دیگر هم هست.»
پس از شنیدن صحبتهای این سه کشاورز که می‌تواند مشتی از خروارها مشکل بخش سبزیکاری نیشابور باشد، سری هم به تعاونی سبزیکاران پیشرو نیشابور می‌زنم. تا آنجا که اطلاع پیدا کرده ام، این تعاونی اولین تعاونی در حوزه سبزی کاری در استان است و من قرار است با علی دهنوی، مدیرعامل شرکت تعاونی صحبت کنم.
دهنوی درباره فعالیت تعاونی و سطح زیر کشت سبزی در نیشابور می‌گوید: «در حال حاضر 700 هکتار سبزی در نیشابور کشت می‌شود که رقم قابل توجهی است و عمده محصولات ما هم سبزی‌های برگی است.»
وی درباره فعالیت شرکت تعاونی نیز می‌گوید: «این تعاونی از سال 90 فعالیت خود را آغاز کرده است و در این راه از همکاری جهاد کشاورزی و تعاون روستایی هم بهره بردیم. این تعاونی در حال حاضر 470 عضو دارد که البته این تعداد شامل انباردارها هم می‌شود.»
* مشکل قیمت گذاری سبزی
وی درباره بازار هدف سبزی نیشابور هم می‌گوید: «بازار هدف ما شهر مشهد است. البته سبزی نیشابور به علت کیفیت خوب به سه استان خراسان و حتی سمنان هم می‌رود.»
یکی از مسایل مورد بحث درباره سبزی نیشابور استفاده ای است که گاهی ممکن است از نام این سبزی بشود. از دهنوی می‌پرسم: «برای جلوگیری از این اتفاق برنامه ای دارید تا سبزی نیشابور برای خود دارای شناسنامه بشود» و پاسخ می‌شنوم: «قرار بر این بود که سبزی‌های نیشابور با نشان طراحی شده برای این سبزی عرضه شود، کارهایی در این زمینه هم انجام شد، اما متأسفانه به نتیجه نرسید اگر این کار انجام می‌شد، این سبزی با بسته بندی مخصوص و با نشانی عرضه می‌شد که قابل شناسایی باشد، متأسفانه هم کشاورزان همکاری لازم را نداشتند و هم حمایت لازم دولتی انجام نشد و طرح با شکست روبه رو شد.»
از مدیر عامل تعاونی سبزیکاران می‌پرسم: «در حال حاضر بزرگترین مشکل سبزیکاران نیشابور چیست» و پاسخ می‌شنوم: «قیمت گذاری سبزی در کنار هزینه های بالای تولید مشکل بزرگ کشاورزان است و با اینکه در نیشابور 120 پایانه جمع آوری سبزی فعالیت می‌کنند، اما چون تعدادی از آنها عضو شرکت نیستند، با هم نمی‌توانند یکسان عمل کنند و نیاز است اتحادی میان آنها وجود داشته باشد.»
وی اضافه می‌کند: «از سویی وصول مطالبات کشاورزان از خریداران یکی دیگر ازمشکلات است که باید برای این بخش هم فکری بشود.»
* پایان سخن
صحبتهایم با دهنوی تمام می‌شود و البته این مسأله هنوز درگیری ذهنی من است که چرا وقتی یک محصول خوب تولید می‌شود، نمی‌توانیم برای بسته بندی و شناسایی آن محصول فکری اساسی داشته باشیم؛ موضوعی که هم توجه سبزیکاران را نیاز دارد و هم توجه خاص مسؤولان را؛ زیرا مصرف سبزی سالم به طور مستقیم با سلامتی جامعه ارتباط دارد.
از سویی وقتی با کشاورزان سبزیکار صحبت می‌کنیم، درمی یابیم که مشکلات نفس گیری دارند که باید برای رفع آنها هم چاره ای اندیشید، اگر معتقد به این هستیم که باید از تولید حمایت شود.
