قدس آنلاین- «معادله‌ای با ۱۶ مجهول» عنوانی است که حدود سه سال قبل دکتر ابتکار، رئیس سابق سازمان حفاظت محیط زیست کشور به معضل آلودگی هوا داد و خواست که همه برای حل این معادله دست به دست هم دهند. معادله‌ای ۱۶ مجهولی که برای حل آن باید ۱۶ سازمان و وزارتخانه پای کار بیایند. وزارتخانه‌های نفت، نیرو، کشور، راه و شهرسازی، امور اقتصادی و دارایی، صنعت، معدن و تجارت، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، آموزش و پرورش، ارتباطات و فناوری اطلاعات، سازمان حفاظت محیط زیست، معاونت راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی و سازمان صدا و سیما امروز باید پاسخگوی این حجم از آلودگی هوا باشند.
متهمان اصلی آلودگی هوا
سازمان حفاظت محیط زیست کشور را یکی از اصلی‌ترین دستگاه‌های متولی رفع آلودگی هوا می‌دانیم. مدیرکل دفتر پایش فراگیر این سازمان به خبرنگار ما توضیح می‌دهد: طبق ماده ۳ قانون هوای پاک که تیرماه امسال تصویب شد و قوانین قبلی که بر نحوه جلوگیری از آلودگی هوا تأکید داشت، سازمان حفاظت محیط زیست مکلف است وضعیت کیفی هوا را به مردم اعلام کند و این حق طبیعی شهروندان است که از وضعیت کیفی هوایی که در آن تنفس می‌کنند با خبر باشند.
دکتر شینا انصاری با اشاره به ایستگاه‌های پایش مستقر در ۳۱ استان کشور اضافه می‌کند: این ایستگاه‌ها پارامترهای مختلف آلایندگی را مانند دی‌اکسیدکربن، دی‌اکسیدنیتروژن، ازون و ذرات معلق اندازه‌گیری کرده و هر ۲۴ ساعت اعلام می‌کنند. علاوه بر آن زمانی که غلظت این آلاینده‌ها بالا می‌رود در زمانی کوتاه‌تر به اطلاع مردم و نیز وزارت بهداشت برای اقدام‌های مراقبتی و سازمان هواشناسی برای اقدام‌های پیش آگاهی می‌رسد.
این کارشناس ارشد محیط زیست با توضیح مشکل وارونگی هوا در شهرهای بزرگ و شروع فصل سرما، می‌گوید: در این شرایط بارگذاری آلاینده‌ها بیشتر از ظرفیت زیست محیطی این شهرهاست. البته وقتی به روزهای سرد سال در آذر و دی‌ماه می‌رسیم، وارونگی اتفاق می‌افتد. یعنی لایه سرد تشکیل شده به هوای گرم سطح که آلاینده‌ها را نیز شامل می‌شود، اجازه خروج و جابهجایی عمودی را نمی‌دهد و انباشت آلاینده‌ها در زمین اتفاق می‌افتد. میزان زیاد آلایندگی در کلانشهرها به دلیل حجم زیادی از تمرکز جمعیت، صنعت و خدمات و نیز خودروهاست. خودروها به عنوان منابع متحرک و صنایع به عنوان منابع ثابت در شهرهای بزرگ سبب می‌شوند که در فصل سرد سال و پایداری هوا با این مشکل روبه‌رو شویم.
سازمان محیط زیست مسئول اصلی آلودگی هوا نیست
انصاری در ادامه تشریح می‌کند: برای مقابله با آلودگی هوا، برنامه‌های طولانی مدت و میان مدت نیاز است که ۱۶ دستگاه اجرایی در آن دخیل هستند. سازمان محیط زیست مسئول اصلی نیست، اما باید پیگیر باشد، مطالبه‌گری کرده، محورهای تکالیف را پیگیری کند و از دستگاه‌ها گزارش بخواهد.
مدیرکل دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط زیست به راهکارهای رفع آلودگی هوا اشاره و بیان می‌کند: به ارتقای کیفیت سوخت، افزایش ناوگان حمل و نقل عمومی، از رده خارج کردن خودروهای فرسوده در قانون جدید اشاره شده و البته این قانون ضمانت اجرایی حقوقی و کیفری خوبی دارد، اما تنها وجود قانون کافی نیست، بلکه حتماً باید بستر هموار اجرایی برای آن وجود داشته باشد. در همین راستا از سال ۱۳۷۴ قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا در کل کشور و برای شهر تهران از سال ۱۳۷۹ برنامه اجرای کاهش آلودگی هوا داشتیم، اما مؤثر نبود. قانون باید به نحوی باشد که با تغییر دولت‌ها دستخوش تغییر نشده، پایبند کننده و الزام‌آور باشد.
وی تصریح می‌کند: برای رفع آلودگی‌ها اقدام‌هایی صورت گرفته است، اما هیچ کدام راهکار و چاره‌ای برای حل این مشکل بخصوص برای گروه‌های حساس، کودکان، سالمندان و افراد دچار بیماری‌های قلبی و ریوی نیست.
محدودیت تردد خودروها، تعطیلی مدارس، محدودیت فعالیت پروژه‌های عمرانی، توقف صنایع آلاینده مانند واحدهای شن و ماسه در کاهش آلودگی تأثیر ندارد. این راهکارها همه کوتاه مدت و موقتی است. راهکار اصلی کاهش آلودگی هوا در چارچوب قانون و اجرای برنامه‌های مصوب است.
خودروها نقش پررنگی در آلودگی کلانشهرها دارند
انصاری با بیان اینکه نمی‌توان مقصر و مسببی برای این آلودگی در تمام کشور معرفی کرد، می‌گوید: سهم این آلاینده‌ها برای هر شهر متفاوت است. زیرا امکان دارد یک شهر صنایع بیشتر و خودروهایی کمتر داشته باشد، اما در کلانشهر تهران بر اساس آخرین تحقیقات ۸۵ درصد آلاینده‌ها از منابع متحرک و حدود ۱۵ درصد هم سهم منابع ثابت مانند صنایع، کارخانه‌ها است. حجم زیاد تردد خودروهای فرسوده و موتورسیکلت‌ها سبب بروز این مشکل است. البته همه این مشکلات را نمی‌توان بر عهده سوخت نامناسب گذاشت. اگر سوخت استاندارد یورو ۵ هم داشته باشیم، اما خودرو فرسوده باشد، آلودگی تولید می‌شود.
مدیرکل دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط زیست در پایان تأکید می‌کند: باید قانون هوای پاک اجرایی شود. دولت نیز باید افزایش ناوگان حمل و نقل عمومی را در اولویت کاری خود بگذارد. البته مشارکت مردم هم مهم است. درست است که سهم اصلی تکالیف در حوزه آلودگی هوا بر عهده دولت است، اما مردم هم باید احساس مسئولیت کنند. در روزهایی که در شرایط ناسالم هستیم و حتی مدرسه‌ها تعطیل می‌شود، متأسفانه افزایش تردد در سطح شهر را شاهد هستیم. حتی برخی افراد با طرح زوج و فرد همکاری لازم را انجام نمی‌دهند. آلودگی هوا مشکلی قابل حل است، اگر عزمی جدی برای آن وجود داشته باشد.
مردم را مسبب آلودگی هوا دانستن رفع مسئولیت است
به گفته مسئولان مردم باید نخستین و مهم‌ترین گام را برای مبارزه با آلودگی هوا بردارند.
یک جامعه شناس شهری در این خصوص به خبرنگار ما توضیح می‌دهد: معضل آلودگی هوا را بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا مانند لندن یا آتن با تنظیم برنامه‌هایی هدفمند حل کرده‌اند. باید دستگاه‌هایی که قدرت، منابع و ابزار دارند به طور جدی با هم هماهنگی و همکاری کرده و برنامه‌ای جامع تعریف کنند. مردم را مقصر اصلی دانستن، تنها رفع مسئولیت است.
دکتر حسین ایمانی اضافه می‌کند: وقتی در کشور، خطوط حمل و نقل مناسبی وجود ندارد و به گفته مسئولان تنها ۹ درصد حمل و نقل عمومی است، پس ۹۱ درصد دیگر مجبور به استفاده از خودروهای شخصی هستند. بخصوص با سیاست‌هایی که در پیش گرفته‌ایم، بازاری انحصاری برای خودروسازها درست کرده‌ایم. بازاری بی‌رقیب که حتی انگیزه‌ای برای بهبود فناوری و تحقیق و پژوهش ندارند. در ساختمان‌ها اتلاف انرژی زیادی انجام شده و سیاست‌های صرفه‌جویی در انرژی روشن نیست.
وی در پایان می‌گوید: نیاز است، تمام ۱۶ دستگاه متولی کاهش آلودگی هوا با هم هماهنگ باشند زیرا مردم در قالب سیاست‌های تعریف شده توسط آن ها، زندگی می‌کنند. مردم کشور ما تفاوتی با مردم شهرهای دیگر دنیا مانند لندن یا آتن ندارند. با افزایش خطوط مترو، عوض شدن نوع سوخت و حرکت به سمت استفاده از انرژی‌های پاک، هوایی سالم خواهیم داشت.
از تردد خودروهای آلاینده جلوگیری می‌شود
۸۵ درصد کل آلودگی هوای تهران مربوط به منابع متحرک است. خودروهایی که چرخ‌هایشان می‌چرخند و نفس کشیدن را سخت و سخت‌تر می‌کنند.
رئیس مرکز اطلاع‌رسانی پلیس راهنمایی و رانندگی تهران درباره این آلاینده‌های متحرک به خبرنگار ما می‌گوید: پلیس راهور در سراسر کشور و در کل سال با خودروهای آلاینده، موتورسیکلت‌ها و خودروهای سواری سبک و سنگین دودزا برخورد می‌کند، اما این برخورد در نیمه دوم سال تشدید می‌شود.
سرهنگ علی شریفی بیان می‌کند: به همین منظور خودروهای فاقد معاینه فنی هم بوسیله دوربین‌ها و هم نیروهای پلیس مستقر در شهر رصد و اعمال قانون می‌شوند. این خودروها به ازای هر روز نداشتن معاینه فنی ۵۰ هزار تومان جریمه می‌شوند. اگر این خودروها دودزا نیز باشند، علاوه بر جریمه شدن، پلاک اصلی هم از روی وسیله جدا شده و پلاک اعزام به تعمیرگاه دریافت می‌کند. با این پلاک، راننده حداکثر ۱۰ روز فرصت دارد به تعمیرگاه‌های مجاز مراجعه و مشکل را برطرف کند. ضمن اینکه در این مدت وسیله نقلیه حق جابهجایی مسافر و اگر باری است، حق جابهجایی بار ندارد و صرفاً باید برای رفع نقص مراجعه کند و معاینه فنی بگیرد.
رئیس مرکز اطلاع‌رسانی پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ اعلام می‌کند: از ابتدای سال جاری تاکنون ۹۰۰۰ خودرو به دلیل نقص فنی، ۶۲هزار خودرو به دلیل دودزا بودن و۵۰۰ هزار خودرو به دلیل فاقد معاینه فنی بودن، اعمال قانون شده‌اند. ضمن اینکه تلاش می‌کنیم با افزودن نظارت‌ها از تردد این خودروها در شهر جلوگیری کرده و به کاهش آلودگی هوا کمک کنیم.
دعا کنیم باد بیاید
آژیر قرمز آلودگی هوا برای آسمان کشور و بخصوص کلانشهرها زمان زیادی است به گوش می‌رسد، اما تا زمانی که طرح از رده خارج کردن خودروهای فرسوده به ازای تولید خودرو به علت فشار خودروسازها متوقف شده، سوخت‌های فسیلی همچنان می‌سوزند و وسایل حمل و نقل عمومی آن طور که باید رشد نکرده‌اند به پیشنهاد عیسی کلانتری رئیس سازمان محیط زیست فقط باید دعا کنیم باد بیاید و آلودگی‌ها را جابه‌جا کرده و با خود ببرد.
