در اوایل سال جاری، بلوک بریکس ایجاد یک پلتفرم پرداخت مبتنی بر بلاک‌چین را اعلام کرد. این اقدام بریکس قرار است جایگاه اقتصادی جهانی را بازتعریف کند. علاوه بر این، با برخی از بزرگترین سیستم‌های پرداخت در سراسر جهان رقابت خواهد کرد. این پلتفرم پرداخت شامل سیستم سوئیفت تحت سلطه غرب نیز است. اکنون، گروه بریکس تأیید کرد که ۱۵۹ کشور سامانه پرداخت جدید بریکس را اتخاذ خواهند کرد.

سیستم پرداخت برای برنامه‌های جاری دلارزدایی بریکس بسیار مهم است. زیرا باعث خواهد شد کشورهای استفاده کننده راهی برای تجارت با ارزهای ملی داشته باشند. در مجموع، باعث کاهش نیاز بین‌المللی برای دلار می‌شود. این امر برای روسیه، پس از تحریم‌های سال ۲۰۲۲ که به شدت بر قابلیت‌های تجاری این کشور تأثیر گذاشت، حیاتی خواهد بود. این سلاح‌سازی از دلار دلیل اصلی شروع تلاش‌های دلارزدایی بود. اکنون، بریکس قرار است بیش‌تر از قبل در صحنه جهانی رقابت کند. همچنین کشورهایی که استفاده از ارزهایشان با این سامانه پرداخت افزایش یافته است، وارد رقابت خواهند شد.

پیش از این با گسترده شده هژمونی دلار کشورهای عضو گروه بریکس به دنبال ایجاد نظام پرداختی که جایگزینی برای نظام سوئیفت باشد سامانه هایی را پی ریزی کرده بودند، چین اقدام به توسعهٔ نظام پرداخت جایگزین سوئیفت به نام(CIPS) برای خود کرد. هند نیز دارای سیستمی به نام نظام پیام‌رسانی ساختاریافته مالی (SFMS) برای خود است. روسیه دارای سیستم انتقال پیام‌های مالی (SPFS) و برزیل دارای سیستم (Pix) است. 

کشورمان ایران نیز با دارا بودن سپام ( SEPAM)، زیر ساخت های اولیه برای پیوستن به بریکس پی را داراست. این سیستم به عنوان پیام رسانی بانکی با پروتکل سوییفت تطابق کامل دارد. در مجموع سپام یک زیرساخت پیام‌رسانی واحد مالیِ ملی در کشور است که برای تمام مراودات مالی عمده بانک‌ها از قبیل اعتبارات اسنادی ارزی و ریالی، ضمانت‌نامه‌های ارزی و ریالی، حوالجات ارزی، مکاتبات، استعلام‌ها و مذاکرات از طریق یک شبکه واحد پیام‌رسانی قابل استفاده است.  حالا این کشورها به زودی  با اتصال سیستم های پرداخت داخلی خود به یکدیگر، یک نظام پرداخت مشترک به نام (RICS Pay) میان خود راه اندازی می کنند.

کشورهایی مانند ونزوئلا، مالزی، تایلند، نیجریه و ترکیه به دنبال ورود به بریکس هستند. ترکیه یکی از اعضای شناخته شده ناتو است. پیوستن آن‌ها جایگاه بلوک را از نظر ژئوپلیتیکی به شدت تغییر می‌دهد. آن‌ها اولین کشور ناتو خواهند بود که در جنوب جهانی پذیرفته می‌شوند. برای بررسی بیشتر فرصت های این سامانه با  یحی لطفی نیا کارشناس تجارت خارجی، حجت الله فرزانی کارشناس حوزه بانکداری و حسین عطااللهی عضو اندیشکده اقتصاد مقاومتی و کارشناس حوزه بانکداری بین المللی گفت و گو کردیم که در زیر می خوانید.

هدف بریکس دلار زدایی از مبادلات با ارزهای ملی

دکتر یحیی لطفی نیا کارشناس تجارت خارجی در گفت و گو با خبرنگار قدس با اشاره به چشم انداز مثبت اقتصادی گروه بریکس می­گوید طبق آنچه محققان غربی پیش­بینی کرده­ اند اندازه اقتصاد گروه بریکس به زودی بزرگ­تر از اقتصاد گروه جی هفت می ­شود که شامل آمریکا، ژاپن، بریتانیا، آلمان، فرانسه و ایتالیا و کانادا بوده و جزو کشورهای بزرگ صنعتی جهان هستند.

به گفته وی، رویکرد کلی این گروه برای مقابله با جهان تک قطبی با محوریت و سردمداری آمریکاست و تمرکزشان بر این است که یک نظم جدید جهانی مبتنی بر احترام به حقوق متقابل و همچنین برپایی عدالت شکل بدهند و پیگیری این موارد بعد از جنگ روسیه با اوکراین شدت بیشتری نیز گرفته است.

لطفی نیا می ­گوید: در بُعد اقتصادی مهم­ترین هدف بریکس، دلارزدایی از مبادلات تجاری با بهره ­گیری از ارزهای ملی است و در ادامه ایجاد یک ارز جدید و جایگزین را دنبال می­ کنند.

وی می گوید: ایران به عنوان کشوری که مشمول سخت ترین رژیم های تحریمی  بوده و یکی از قربانیان جهان تک قطبی در عضر حاضر به شمار می رود و از سوی دیگر به دنبال حذف دلار از نظام پرداختی و استفاده از سازو کار جایگزین ارزی در تجارت خارجی خویش است، قرابت زیادی با اهداف و سیاست­های گروه بریکس دارد.

این کارشناس تجارت خارجی تاکید می­ کند: انتظار می­ رود عضویت دائمی ایران در بریکس به خنثی ­سازی تحریم ها از طریق ایجاد تعریف نقش های جدید برای ایران در اقتصاد جهانی و بازآفرینی نقش­های سنتی ما به عنوان تامین­ کننده انرژی کمک کند.

بریکس‌پی نسخه جامع‌تری نسبت به نرم افزار سوئیفت است
حجت‌الله فرزانی، کارشناس حوزه بانکی  در گفت‌وگو با قدس با اشاره به اینکه کشورهای بریکس از بزرگ‌ترین اقتصادهای جهانی هستند و تأثیرگذاری بسیار بالایی بر گردش نقدینگی و روابط بین‌المللی دارند، می‌گوید: اعضای گروه بریکس در حال ایجاد زیرساخت مالی و مستقل هستند تا از این راه امنیت تراکنش‌های گسترده مالی‌شان به واسطه تحریم‌ها را حفظ کنند.

فرزانی با اشاره به تحریم بانک مرکزی ایران و قطع ارتباطات بین‌بانکی و دسترسی کشور به سامانه سوئیفت یادآوری می‌کند: با عضویت ایران در بریکس‌پی این امکان فراهم می‌شود تا از شبکه ارتباط بانکی الکترونیکی که در میان کشورهای عضو بریکس پیش‌بینی شده به جای سیستم سوئیفت استفاده کنیم.

به گفته وی، بریکس‌پی نسخه جامع‌تری نسبت به سوئیفت است که تا حد زیادی وابستگی کشور ما و اعضای بریکس را به سوئیفت کاهش خواهد داد. وی با اشاره به امکان دستیابی به سطحی از خودکفایی در تجارت بین‌الملل با بریکس می‌گوید: ۳۰ درصد از کل حجم معاملات ما با کشورهایی مانند چین، روسیه، هند و آفریقای جنوبی است و پیوستن کشورمان به این سامانه موجب تسهیل تجارت خارجی و همچنین کاهش هزینه معاملات در مبادلات با این کشورها می‌شود.

وی با اشاره به هدف کشورهای عضو بریکس برای دلارزدایی می‌گوید: چون سوئیفت بر مبنای دلار است، اگر قرار باشد حوزه بریکس دست به دلارزدایی بزنند و بخواهند پیمان‌های پولی دو و چندجانبه را هم عملیاتی کنند، لازمه‌اش راه‌اندازی یک پیام‌رسان و سامانه در حد و اندازه‌های بریکس‌پی بود که بتواند خارج از سیستم‌های تعریف شده فعلی باشد، منتها اینکه چه ارزی در این میان مبنا قرار بگیرد و حوزه بریکس چه ارز جهان‌روایی را برای تبادلات میان خودشان می‌پذیرند یا اینکه چه ارزی را بین خودشان تعریف می‌کنند، باید منتظر تصمیم‌گیری در این باره باشیم.

بریکس‌پی  هم برای خودش ارز دارد و هم سیستم پیام‌رسان مالی
حسین عطااللهی، کارشناس حوزه بانکداری بین‌الملل نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما با یادآوری اینکه بریکس شامل پنج اقتصاد بزرگ در حال ظهور است، می‌گوید: این گروه به‌واسطه دارا بودن نیمی از جمعیت جهان و بین ۲۵ تا ۲۸‌درصد از ظرفیت اقتصاد جهانی، ظرفیت بالایی برای تأثیرگذاری بر اقتصاد جهانی دارد و از رشد پرشتاب اقتصادی و نفوذ در امور جهانی هم برخوردار است. یکی از رویکردهای اصلی اعضای بریکس این است که در مقابله با نظام پولی و بانکی غربی بایستند برای همین معتقدند باید سامانه پرداخت مختص خودشان داشته باشند تا وابستگی به دلار و نظام پرداختی مثل سوئیفت نداشته باشند. مبتنی بر همین، ابتدا زیرساخت‌های پرداخت مختص خودشان را ایجاد کردند و 
در نهایت بریکس‌پی را طراحی کردند.

وی با تأکید بر اینکه بریکس‌پی برخلاف سوئیفت -فقط یک پیام‌رسان مالی است- یک شبکه پرداخت جامع است، توضیح می‌دهد: بریکس‌پی سیستمی است که هم برای خودش ارز دارد و هم سیستم پیام‌رسان مالی و نیز یک‌سری زیرساخت‌های بانکی و به‌عبارتی ارز تسویه هم در آن وجود دارد که این جامعیت در نهایت منجر به افزایش مبادلات بانکی میان کشورهای عضو و در نتیجه تقلیل وابستگی به شبکه‌های پرداخت غربی می‌شود.

عطااللهی با تأکید بر اینکه گروه بریکس با راه‌اندازی بریکس‌پی دنبال اصلاح نظام مالی جهان که مبتنی بر غرب بناشده هستند، می‌گوید: شبکه پرداخت بریکس‌پی را می‌توان دروازه عملیاتی شدن دیدگاه گروه بریکس در این زمینه  دانست.

وی با اشاره به اینکه گروه بریکس قرار است از ارز دیجیتال بانک مرکزی یا سی‌بی‌دی‌سی میان خودشان استفاده کنند، توضیح می دهد: هدف گروه بریکس این است که در مرحله نخست از ارزهای ملی اعضا یعنی یوان، رویپه، روبل، رئال برزیل و... استفاده کنند، ولی در زمانی که ارزهای ملی در تجارت فی مابین اعضا جوابگو نیست، این پیش‌بینی را هم کرده‌اند در مواقعی که نیاز به تسویه ارزی با یکدیگر دارند از این ارز استفاده کنند، چراکه این ارز مورد قبول همه این کشورهاست و می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. 

وی با یادآوری اینکه باید با دیدی واقع‌بینانه به بریکس‌پی نگاه کنیم و کشورمان با پیوستن به این سامانه نمی‌تواند همه تحریم‌ها را بی‌اثر کند، می‌گوید: البته ما در تجارت با این کشورها که عمده طرف تجاری کشور ما هم هستند به اهداف تجاری خودمان خواهیم رسید و بریکس‌پی می تواند به ما کمک کند پرداخت‌هایمان را به صورت مستقیم انجام دهیم و وابسته به سوئیفت و دلار نباشیم. این سامانه مانند دیگر سامانه‌های بین‌المللی یک‌سری الزاماتی دارد و برای پیوستن به آن باید استانداردهای بانکداری بین‌الملل را رعایت کنیم. چه بسا اگر عضو بریکس‌پی هم بشویم و کشورهای عضو بریکس ببینند ما این استانداردها را نداریم، با ما همکاری نکنند، پس عضویت صرف ملاک نیست و باید زیرساخت‌ها را هم فراهم کنیم.