تأکید مجلس بر مشارکت بخش ‌غیردولتی در توسعه پترو پالایشگاه‌ها به‌عنوان یکی از ارکان اساسی برنامه هفتم توسعه، بیانگر ضرورت ورود فعال بخش ‌غیردولتی به این عرصه است. مجلس شورای اسلامی با تصویب قوانینی در قانون بودجه و برنامه هفتم توسعه، از جمله امکان تهاتر ۳۰۰ هزار بشکه نفت خام روزانه برای واردات تجهیزات مورد نیاز و همچنین ارائه مشوق‌هایی مانند تنفس خوراک در سال اول، راه را برای جذب سرمایه‌گذاران ‌غیردولتی هموار کرده است. این مشوق‌ها، به ویژه تنفس خوراک، به بخش ‌غیردولتی کمک می‌کند تا در مراحل ابتدایی اجرای پروژه‌ها، بدون فشار مالی سنگین، برنامه‌ریزی‌های خود را با موفقیت پیش ببرند.

اکنون که مجلس چارچوب‌های قانونی و حمایتی را برای توسعه پترو پالایشگاه‌ها فراهم کرده، نوبت دولت است تا این مصوبات را اجرایی کند. دولت باید با تسهیل فرآیندهای اجرایی، فراهم کردن زیرساخت‌های لازم، و تشویق بخش ‌غیردولتی به سرمایه‌گذاری در این حوزه، به تحقق اهداف بلندمدت اقتصادی کشور کمک کند. توسعه پترو پالایشگاه‌ها نه تنها به افزایش تولید داخلی و کاهش وابستگی به واردات فرآورده‌های نفتی کمک می‌کند، بلکه باعث ایجاد فرصت‌های صادراتی جدید و تقویت درآمد ارزی کشور خواهد شد.

در راستای این رویکرد، استفاده از مدل‌های نوین تأمین مالی می‌تواند نقش کلیدی ایفا کند. تأمین مالی پروژه‌های بزرگ اقتصادی، به ویژه در صنعت پترو پالایشگاهی، نیازمند جذب سرمایه‌های مردمی و ‌غیردولتی است. یکی از ابزارهای مؤثر برای جذب این سرمایه‌ها، استفاده از سهام ممتاز است. سهام ممتاز به دلیل ویژگی‌هایی مانند اولویت در پرداخت سود و تضمین اصل سرمایه، امنیت بیشتری برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند. این ویژگی‌ها به سرمایه‌گذاران خرد و کلان اطمینان می‌دهد که حتی در شرایط اقتصادی ناپایدار، سرمایه آن‌ها در امان است و سود آن‌ها تضمین می‌شود. این نوع سهام، به‌ویژه در پروژه‌های بلندمدت مانند پترو پالایشگاه‌ها که دوره بازگشت سرمایه طولانی است، جذابیت بیشتری دارد.

شرکت‌های سهام عام پروژه در این مدل تأمین مالی نقشی حیاتی ایفا می‌کنند. این شرکت‌ها با تضمین اصل و کف سود سرمایه‌گذاران خرد، می‌توانند اطمینان لازم را برای مشارکت مردم در پروژه‌های بزرگ اقتصادی ایجاد کنند. پیمانکاران پروژه نیز، علاوه بر اجرای پروژه، وظیفه تضمین سود و اصل سرمایه سرمایه‌گذاران را بر عهده دارند. برای نمونه، در پروژه‌هایی مانند پترو پالایشگاه مروارید مکران، پیمانکار اصلی وظیفه عرضه سهام پروژه به عموم مردم و تضمین اصل سرمایه و سود آن‌ها را بر عهده دارد. این مدل تأمین مالی، علاوه بر افزایش امنیت سرمایه‌گذاری، باعث جذب سرمایه‌های مردمی و کاهش فشار بر بودجه دولتی می‌شود.

از سوی دیگر، دولت با ارائه مشوق‌های خاص و منحصر به فرد، نقش تسهیل‌گر را در این فرآیند ایفا می‌کند. مشوق‌هایی مانند تنفس خوراک یا تخصیص منابع معدنی در پروژه‌های ریلی و پترو پالایشگاهی، جذابیت سرمایه‌گذاری را برای بخش ‌غیردولتی و عموم مردم افزایش می‌دهد. به‌عنوان نمونه، در پروژه‌های پترو پالایشگاهی، تنفس خوراک می‌تواند نرخ بازده داخلی (IRR) را به میزان قابل توجهی افزایش دهد و از این طریق، زمینه‌ساز جذب سرمایه‌های جدید شود.

این مدل تأمین مالی، که بر اساس اصل عدم دخالت مستقیم دولت در تضمین سود یا اصل سرمایه استوار است، به افزایش شفافیت در فرآیندهای سرمایه‌گذاری و جلب اعتماد عمومی منجر می‌شود. پیمانکاران به عنوان مدیران اصلی پروژه‌ها، مسئولیت تضمین سود و اصل سرمایه سرمایه‌گذاران را بر عهده دارند و دولت تنها با ارائه مشوق‌ها و تسهیل فرآیندهای قانونی، نقش پشتیبانی را ایفا می‌کند. این رویکرد، به طور خاص در شرایط اقتصادی کنونی کشور، می‌تواند به عنوان الگویی موفق برای جذب سرمایه‌های مردمی در پروژه‌های بزرگ و کاهش وابستگی به منابع دولتی به کار گرفته شود.

با توجه به چابکی و توانمندی‌های بخش ‌غیردولتی در مقایسه با نهادهای دولتی، این مشارکت می‌تواند به تسریع توسعه صنعت نفت و پتروشیمی منجر شود. همچنین، این رویکرد با تأکید مقام معظم رهبری بر جلوگیری از خام‌فروشی نفت همخوانی دارد و مسیر را برای تولید محصولات با ارزش افزوده بیشتر در داخل کشور هموار می‌کند. به این ترتیب، کشور از چرخه فروش نفت خام و بازگشت فرآورده‌های نفتی گران‌قیمت رهایی می‌یابد و به یکی از بازیگران مهم در عرصه تولید و صادرات فرآورده‌های نفتی تبدیل می‌شود.

در نهایت، دولت باید با سرعت بخشیدن به اجرایی‌سازی مصوبات مجلس و تقویت زیرساخت‌های مورد نیاز، شرایط را برای ورود هرچه سریع‌تر بخش ‌غیردولتی به پروژه‌های بزرگ پتروپالایشگاهی فراهم کند. این همکاری بزرگ، ایران را به یکی از بازیگران کلیدی در حوزه تولید و صادرات فرآورده‌های نفتی تبدیل خواهد کرد. سرمایه‌گذار پروژه نیز با تضمین اصل و کف سود در مدل شرکت سهام عام پروژه تامین مالی توسعه پتروپالایشگاه با پیمانکاری بخش غیردولتی را فراهم خواهد کرد.