بر تشیع خود ببالند که پرچم قیام فرزند امام عسکری را در دست خواهند گرفت و برای احیای آرمانهای اسلام در صحنه حاضر خواهند بود.
این مرام تاریخی شیعه است تا به سفارش رسول الله در غدیر عمل کند و لبیک روز الست را به مرحله اجرا رساند.
حجت الاسلام والمسلمین سید صمصام الدین قوامی، مدرس خارج فقه مدیریت اسلامی حوزه علمیه قم در گفت و گویی خواندنی با خبرنگار قدس آنلاین،روشهای آموزشی ائمه اطهار بخصوص امام عسکری برای تربیت شیعیان را مورد بررسی قرار داده است.
همراه ما باشید.
*ائمه اطهار برای حفظ هویت شیعه چه اقداماتی را انجام دادند؟
- شیعه خیرالبریه و فرقه ناجیه و کاندیدا برای تشکیل دولت کریمه و حکومت جهانی است. حکومتی که بشارت آن توسط همه ادیان داده شده است و به دست صاحب الزمان تشکیل خواهد شد، از این رو شیعه باید در طول تاریخ تربیت و ممتاز می شد تا بتواند به فرموده پیامبر(ص) «انت و شیعتک علی منابر من نور» به این جایگاه ممتاز دست پیدا کند.
اصطلاح شیعه از زمان پیامبراعظم(ص) رایج بود. چنانچه در برخی احادیث به جا مانده از رسول خاتم این عبارت را مشاهده می کنیم. شیعه که پیروان علی(ع) هستند برای مدتی از حکومت محروم می شوند تا در سختی ها تربیت شوند و آمادگی برپایی حکومت جهانی را پیدا کنند. امیرالمومنین(ع) در خطبعه 200 نهج البلاغه می فرمایند: دنیا به ما برمی گردد بعد از قهرش، مانند شتری که به فرزندش بر می گردد. حضرت بعد از بیان این مطلب آیه «ونرید ان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض و نجعلهم ائمه و نجعلهم الوارثین» را قرائت فرمودند.
این گروه مهم باید در طول 250 سال آماده آغاز عصری بشوند که سرنوشت بشریت در آن دوران رقم می خورد. بنابراین ائمه (ع) در این ربع هزاره، از شیعه مواظبت می کنند، معارف، فقه ، اخلاق و رفتار ویژه ای توسط امام به عنوان رهبر به این گروه آموزش داده می شود.
*امامان شیعه، از یک روش برای تربیت شیعه بهره مند نمی شوند. چه دلیلی برای گوناگونی روشهای تربیتی و آموزشی شیعیان وجود دارد؟
- تربیت شیعیان مثل یک رود در بستر تاریخ است که گاه رویش دارد و گاه ریزش؛ گاه عده ای در قالب شش امامی یا هفت امامی از بدنه شیعه راستین ائمه جدا می شوند و گاه از همین بدنه نیروهایی تربیت می شوند که قهرمانان تاریخ کربلا می شوند. این رود زرین در طول تاریخ به این حرکت ادامه می دهد تا به اقیانوس نهایی یعنی حکومت جهانی ولیعصر(عج) برسد.
در این بستر تاریخی هریکی از ائمه معصومین(ع) روشی برای تربیت شیعه برگزیدند که به مقتضای شرایط زمان در شکل خود با روش امام دیگر متفاوت بود اما جملگی یک هدف را پیگیری می کردند.
امیرالمومنین(ع) در سه مقطع مهم تاریخی به تربیت شیعه پرداختند. در دوره پیامبر(ص) با روش مکتبی، تبعیت وعلمداری برای پیامبر(ص) شیعه را برای خدمت به رسول الله(ص) آماده کردند و در 25 سال سکوت پس از ارتحال نبی خدا، درس وحدت توام با صبر، تقیه و مقاومت را به شیعه آموختند. امام علی(ع) در دروه حکومت خود نیز شیوه صحیح سیاست ورزی و عدالت محوری در حکومت را به پیروان خود آموزش دادند. در حکومت علوی افرادی که در دوره سکوت شناسایی شده اند و امتحان پس داده اند کابینه امام راتشکیل دادند.
*این دوره تاریخی سرنوشت ساز بی شباهت به عصر ما نیست.
بله. همین طور است. سلفی ها و تکفیری ها بازمانده تفکر خوارج عصر امیرالمومنین(ع) هستند و حکومت های غربی در دوره ما مانند حکومت معاویه در عرصه سیاسی رفتار می کنند. در این دوره معاصرهم بی گمان سیاست علوی پاسخ گوی نفاق و تفکر سلفی و جبهه دشمن است. زیرا در عصر امام علی(ع) شیعه متوجه شد که دیگر مانند دوره پیامبر جنگ میان جبهه اسلام و کفر نیست بلکه جنگ مذهب آغاز شده و قرار است در این جنگها مذهب حق شناخته شود.
*تربیت شیعه در سایر دروه ها بر چه روشی استوار است؟
- دوره امامت امام حسن(ع)، به دلیل اینکه حکومت امام کوتاه است و شیعیان یا مرعوب هستند یا مجذوب بسیار حساس است. خطر جاذبه و ترس از معاویه باعث شد تا تعداد شیعیان کم شود. به همین دلیل امام حسن به یاران اندک خویش می فرمودند ما برای ادامه راه اراده راسخ و پولادین می خواهیم. صلح یا نرمش قهرمانانه امام حسن(ع) نتیجه این دوره تاریخی است که نشان داد شیعه هنوز «ناب» نشده است.
در دوره امام حسین(ع) اما بستر یک قیام و حرکت انقلابی آماده می شود و امام حسین(ع) در ایام همزمانی با امام حسن(ع) به پیروان اهل بیت(ع) تبعیت از امام و ولایت مداری را آموزش دادند و بر عهد و میثاق امام حسن(ع) ایستادند و پس از مرگ معاویه بود که دست به قیام زدند.
شییعان در این دوره سازش را کنار می گذارد و فدا شدن در راه مکتب و رهبر را می آموزد و نماد این مرامنامه شیعه «عباس بن علی(ع)» است که فدایی امام حسین(ع) می شود. شیعه در این دوره آموزشی «ناب شدن» را از مکتب اهل بیت فرامی گیرد.
در زمان امام علی(ع) شیعه در رکاب حاکم حکومت اسلامی در برابر جبهه نفاق می جنگید اما در زمان امام حسین(ع) در رکاب امام در برابر حکومت و به عنوان یک انقلابی. در هر دو صورت برای شیعه این مساله روشن بود که مانیفست امام علی و امام حسین یکی است و آن حفظ و بیان معارف دین است و شیعه نه باید دنبال قدرت باشد و نه ثروت بلکه باید به دنبال حکومت عدل باشد.
در دوره امام سجاد(ع)، شیعه انقلاب معنوی را فرامی گیرد، حقوق بشر و مفهوم آزادگی و اسارت را می آموزد. امام سجاد بعد از غلیان ثارالله، مدینه فاضله را در قالب ادعیه مهندسی می کند و به شیعه هشدار می دهد که در کنار روحیه انقلابی باید معنوی باشد.
این سیکل تربیتی 34 سال طول می کشد معنویت و صبر در قالب درسی متعالی به نام دعا به شیعه آموزش داده می شود این درحالی است که در تمام این دوره یاد و خاطره قیام عاشورا زنده نگه داشته می شود.
در دوره امام باقر(ع) و امام صادق(ع) تاکتیک تربیتی شیعه تغییر می کند. این تغییر تاکتیک ها به شیعه می آموزد که باید برای رسیدن به آرمانهایش باید ذوالفنون باشد.
در دوره صادقین(ع)، روش تربیتی شیعه در بستر علمی مورد توجه قرار می گیرد. اسلام با خون امام حسن(ع)نجات پیدا کرد، با ادعیه امام سجاد در جانها رسوخ پیدا کرد و در زمان امام باقر و امام صادق نیاز به تئوریزه شدن دارد تا یک مکتب فقهی و علمی به عنوان نظریه پشتیبان شکل بگیرد. زیرا در این زمان رقیب تشیع رویکرد علمی دارد، لذا تاکتیک تغییر می کند.
شیعه در این عصر از نظر فقهی و علمی، یک مکتب ممتاز شد.
امام کاظم(ع)، تاکتیک محافظت از دستاورده های مکتب جعفری را برگزیدند. علاوه براین برپایی روضه امام حسین(ع) را مدنظر قرار دادندکه شیعه به واسطه جریان های علمی از میراث امام حسین(ع) غافل نشود. امام هفتم همچنین به تکثیر نسل شیعه توجه ویژه ای داشتند به این معنا که تعداد شیعه نباید کم باشد و خود دارای بیش از 30 فرزند بودند که به واسطه آنها بیشترین سادات ایران «موسوی» هستند. و همین اولاد امام کاظم بنای شکل گیری ایران شیعی در دوره های بعدی می شود. درس دیگر مکتب امام موسی کاظم(ع)، صبر و پایداری برای حفظ مکتب است.
تاکتیک امام رضا(ع)، اما در دوره ای که مامون عباسی ایشان را مجبور به هجرت به پایتخت حکومتش یعنی ایران میکند، تعیین سرزمین برای شیعه است. هجرت امام رضا(ع) شیعه ای را که مرحله به مرجله آنالیزه شده تا بتواند به آرمان حکومت مهدوی دست یابد را به سرمنزل نزدیک می کند و آن داشتن سرزمین است. به این شکل است که ایران پایتخت معنوی شیعه امامیه می شود.
وجود حرم مطهر رضوی و حضرت معصومه(س) این تاکتیک را عملی کرد.
اما امامان جواد،هادی و عسکری (ع)، جوانگرایی و آماده سازی شیعه برای غیبت امام زمان(عج) را در دستور کار خویش قرار دادند. از آنجا که غیبت ناگهانی برای شیعه سخت و غیر قابل تحمل است، لذا در زمان این سه امام دیدارها با شیعیان کم و نقش وکلای امام در بین شیعه پررنگ می شود.
*دوره امام عسکری(ع)، دوره دوری بیشتر از شیعه است. امام در شرایطی که در پادگان نظامی نگه داری می شوند، برای حفظ هویت شیعه چه اقدامی می کنند؟
- امام عسکری با شیعه ارتباط کمتری دارد تا آنها را برای غیبت امام مهدی آماده کنند. غیبت امام عسکری از میان شیعیان، غیبت هشتاد درصدی است. یعنی تنها 20 درصد پیروان آن حضرت را زیارت می کنند. این تاکتیک زیبا برای این است که شیعیان با غیبت 100 درصدی امام آشنا شوند و بتوانند شرایط عصر غیبت را درک کنند.
امام عسکری(ع) در این عصر، برای شیعه یک سری علایم و نشانه های نمادین معرفی کردند که «شناسنامه شیعه» محسوب می شود.
*چه نمادهایی؟
- زیارت اربعین، انگشتر در دست راست کردن، 52 رکعت نماز نافله، بلند گفتن بسم الله در نماز و پیشانی بر خاک نهادن در نماز.
امام با معرفی این نشانه ها، شناسنامه شیعه را صادر کردند. زمینه آغاز عصرغیبت، فراهم می شود تا در آن دوره شیعه ناب از شیعیان فانتزی شناسایی شوند، شیعیان راستین تربیت شوند و برای خدمت در رکاب حضرت مهدی(عج) آماده شوند.
امام عسکری(ع) نقش مهمی در شکل گیری این تفکر دارند. امام در بیان علایم اختصاصی شیعه همه ادوار تربیتی امامان پیشین را در نظر می گیرند، زیارت اربعین یاد امام حسین(ع) را زنده نگه می دارد، انگشتر خاتم نشان حکومت است، نافله ها یادی از مکتب تربیتی معنوی امام سجاد است و...
*آیا شیعیان به وظیفه خود در قبال این زحمات امام عسکری(ع) عمل کرده است؟
-بله . احیای زیارت اربعین توسط شیعه صورت گرفته است ما هرساله شاهد بیشتر شدن زایران امام حسین(ع) ردروز اربعین هستیم. این جمعیت که در روز اربعین به سوی کربلا روانه می شود حرکتی نمادین از همان اتوبانی است که به سوی قدس می رود تا زمینه تشکیل حکومت مهدوی را فراهم سازد. امت هزاره سوم با تمسک به فرمایش امام عسکری(ع) به هدفی که امام (ع) برای توصیه خود در نظر گرفته بودند نزدیک شده است.
نسل جوان روز به روز معنوی تر می شود و سفارش امام عسکری مبنی بر معنویت گرایی مورد توجه شیعیان قرار گرفته است.
انگشتر دست کردن، نشان حکومت است که امروز شیعیان با تاسی به سفارش امام یازدهم خود بیشترین حوزه توجه در عرصه سیاست جهانی هستند. همچنین بلند گفتن بسم الله که نشان کنار گذاشتن تقیه است توسط شیعیان احیا و اجرا شده است.
خلاصه آنکه شیعیان به توصیه های پنجگانه امام عسکری عمل کردند و در هزاره سوم با صدای رسا خواهان آرمان والای تشیع یعنی حکومت عدل حضرت مهدی(عج) هستند.