به گزارش قدس آنلاین،سردر باغ ملی، از بناهای به جا مانده از اواخر دوره قاجار می‌باشد و در سال‌های 1301 تا 1304 احداث شده‌است. این بنا که یکی از نمادهای شهر تهران محسوب می گردد. سر در باغ ملی و ساختمان‌های مجاور آن به دستور مستقیم رضا پهلوی (وی در آن زمان وزیر جنگ بود) و توسط جعفر خان کاشانی وبه کمک کشور آلمان در زمان جنگ جهانی دوم ساخته شد.

مشخصات فنی سازه
 ﺳﻔﺖ ﮐﺎری های این بنا توسط اﺳﺘﺎد اﺳﻤﺎﻋﯿﻠﯽ ، ﺳﺘﻮن‌ھﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ اﺳﺘﺎد ﮐﺮﯾﻢ ﻣﻨﯿﮋه و ﮐﺎﺷﯽھﺎی آن ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺳﻂ اﺳﺘﺎد ﺧﺎک ﻧﮕﺎر ﻣﻘﺪم ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ.

این دروازه باشکوه آجری را با کاشی های هفت رنگ تزیین کرده اند .معماری این بنا آمیزه‌ای از ﺳﺒﮏ معماری اﯾﺮاﻧﯽ - اروﭘﺎﯾﯽ است. آجر کاری و کاشی کاری هفت رنگ و سنگ تراشی و....بخشی از تزئینات این اثر تاریخی محسوب می گردد. در معماری داخلی آن از تصاویر کوروش و مردمان عهد هخامنشی استفاده شده است.
تاریخچه

سر در باغ ملی در واقع دروازه ای جهت ورود به میدان مشق ، محوطه ای نظامی احداث گردید. این بنا یک ساختمان قدیمی دوران قاجاراست که چند صد متر به سمت شمال امتداد دارد و از فضای بین آن برای سالهای طولانی به عنوان زمین رژه ارتش بزرگ ( میدان مشق )استفاده می کردند. پس از تغییر سلطنت و سکنی گزیدن رضاشاه در کاخ مرمر که در کنار چهارراه سپه واقع بود ،این خیابان آباد گردید. و در حقیقت به مهم‌ترین خیابان تهران تغییر چهره داد. به علت نبود قوانین بلدی و شهرسازی در طول خیابان و حول و حوش میدان مشق دکانها و اماکن مختلفی ساخته شد که هیچ تناسبی با محیط زیست و چهره شهر نداشت. تا قبل از ساخته شدن ساختمان پستخانه که اکنون به موزه پست تغییر یافته از اول خیابان سپه که به میدان توپخانه می‌خورد تا سردر میدان مشق، ساختمانهای مختلف و بی تناسبی ساخته شد. البته تا اوایل دوره پهلوی اول هنوز هم کم و بیش مانورهایی در میدان مشق انجام می‌شد ولی اندک‌اندک با قرار گرفتن این میدان در مرکز شهر دیگر از تیر و توپ در کردن خبری نبود. از سوی دیگر این زمین گران قیمت، چشم طمع بسیاری را به خود جلب کرده بود. بعد از مدتی، پیشنهاد ایجاد اولین باغ عمومی شهر تهران به نام باغ ملی، در اراضی داخل میدان مشق مطرح شد و به اجرا در آمد.از آن پس دروازه ی میدان مشق "سر در باغ ملی" نامیده شد. در اواسط حکومت رضاشاه پهلوی بخشی از قسمت غربی این میدان به باغ عمومی تبدیل شد؛که باغ ملی معروف است. نام این باغ بر سر دروازه میدان مشق پا برجا و سردر باغ ملی در جایگاه نمادی از معماری آن دوره در یادها باقی ماند تقریباً می‌توان گفت این باغ از اولین پارکهای عمومی تهران و همزمان با بنای پارک ‌شهر در محله سابق سنگلج بنا گردید. باغ ملی مکانی برای تفریح عامه مردم تهران بود. و بنابه گفته جعفر شهری در کتاب تاریخ اجتماعی تهران تبدیل به عشرتکده‌ای شده بود..
عین‌السلطنه در سال 1312 بازدیدی از باغ‌ ملی این چنین ذکر می نماید:
(قسمت مشرقی این باغ بایر بود.فقط قسمت جنوب آن که رو به خیابان سپه دارد، عمارت عالی ممتازی جهت اداره پست و تلگراف و گمرک ساخته بودند. مابقی اراضی را تصور می‌کردیم جزو باغ‌ ملی کنند وسعتی پیدا کرده که فراخور جمعیت شهر باشد)..
البته این فکر، عبث فکری بود. چون اغیار افکار دیگری برای این زمین داشتند. نه تنها باغ‌ ملی وسعتی نگرفت بلکه حتی باغ را تبدیل به ساختمان کردند. از قطعه ‌قطعه شدن باغ‌ ملی، ساختمان وزارت خارجه، موزه ایران باستان، کتابخانه ملی تأسیس شد. از سر درب اصلی تا انتهای زمین، بولواری مشاهده می شود که به ساختمان قدیم قزاقخانه وصل می گردید. در قسمت شرقی درب میدان، تبدیل به پستخانه طهران و پشت آن به ساختمان عظیم و با هیبت شهربانی. پشت شهربانی هم ساختمان زندان بنا شد که بعدها در دوره پهلوی دوم تبدیل به کمیته مشترک ضد خرابکاری و شکنجه‌گاه گردید که اکنون پس از تغییر کاربری به موزه عبرت تغییر نام دارد. در دوره جمهوری ‌اسلامی موزه و کتابخانه ملک در نزدیکی دروازه میدان بنا گردید که از جدیدترین ساختمانهای محوطه تاریخی محسوب می گردد.
بر کتیبه کاشی‌کاری سردر، اشعاری از ندیم الملک به چشم می‌خورد. سردر به نقوش کاشی‌کاری شده با نقش دو شیر که تاجی را در میان گرفته‌اند، پلنگ‌، شیر، خورشید و مسلسل منقش و توسط استاد حسین کاشی پز ساخته شده اند. بعد از انقلاب نقوش شیرها را پاک نمودند.
در بخش بالایی این بنا در کتیبه اصلی، جایگاه دیده‌بانی، نقاره‌زنی و گذر نیروهای نظامی طراحی شده است. در کاشیکاری‌های این بنا عناصری برای یادبود کودتای سوم اسفند و فتح تهران به دست رضاخان وجود دارد که از آن میان می‌توان تخریب برج و بارو با گوله‌های توپ، رضاشاه در حال تیراندازی، دو فرشته پیروزی را نام برد. این اتاق در اصل نقاره خانه بود و از آنجا طلوع و غروب خورشید را با نواختن شیپور به اطلاع عموم می رساندند. مصالح عمده این سر در آجر، سنگ، کاشی، چوب و فلز است که با ترکیب بندی و هماهنگی خاص در کنار هم قرار گرفته اند. پایه ها و ستون های دروازه تمامی بر روی قطعاتی از سنگ های سخت استوار شده اند. در بخش جنوبی دروازه هشت ستون به صورت جفت در طرفین طاق ها برپا می باش و قاب کاشی کاری در بالای طاق بزرگ با دو نقش شیر و خورشید و پرچم ایران به گونه ای قرینه مزین شده است.جمله مقدس« بسم الله الرحمن الرحیم» و در سوی دیگر جمله «مصر من الله و فتح القریب» آمده است.
. سردر باغ ملی درهایی بزرگ از جنس چدن دارد که در ﻗﻮرﺧﺎﻧﻪ تهران به دست اﺳﺘﺎد ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اند که یک سال بعد از اتمام بنای اصلی نصب گردید. این دروازه از دارای سه ورودی با طاق های هلالی زیبا می باشد. سر در وسطی بزرگ تر از درهای طرفین و بالای ورودی وسطی اتاقکی به شکل کلاه فرنگی با بام شیروانی ساخته شده است.
بنای سردر باغ ملی در سال 1376 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 1968 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید

عکسها وتحقیق/ راحله مهیج

منابع:
ماهنامه الکترونیکی بهارستان شماره 109 ص 5
سایت جامع گردشگری ایران،جاذبه های گردشگری ،سر در باغ ملی

تابلوی تاریخچه سر در باغ ملی