به گزارش قدس آنلاین ، حضرت امام حسن مجتبی (ع ) نه تنها در تاریخ اسلام که در تاریخ تشیع نیز ناشناخته است و شخصیت جامع و ملکوتی آن حضرت به طور کامل و همه جانبه شناسایی و معرفی نشده است . این واقعیت را می توان در عینیت جامعه و در محاوره با توده های مردم به نظاره نشست و دریافت که چگونه گروه های کثیری از کسانی که خود را « شیعه » می نامند و باید به معرفت و بینش کافی درباره ائمه اطهار(ع ) دست یابند فاقد آگاهی های لازم درباره حضرت امام حسن مجتبی (ع ) می باشند!

فقدان شناخت عمیق نسبت به این شخصیت والا از دوره حیات و رهبری امام حسن (ع ) آغاز شد و تا امروز تداوم دارد. در همان عصر حتی در میان اصحاب امام ـ آنچنان که مستندات تاریخی شهادت می دهند ـ شناخت کامل و جامعی نسبت به امام وجود نداشت و به همین دلیل امام سعی می نمود ابهامات آنان را مرتفع سازدعملکردهای خویش آگاه و روشن سازد. با این وصف باید اعلام کنیم که حضرت امام حسن مجتبی (ع ) « مظلوم بزرگ تاریخ » است و شگفتا که این مظلومیت و غربت استمرار مظلومیت و غربت حضرت علی (ع ) می باشد که جلوه هایی از آن در سرتاسر تاریخ متجلی گشته و یاران صدیق و پیروان خالص امامان شیعه را فرا گرفته و تلخی آن کام جانشان را می آزارد.گفتگوی قدس آنلاین با حجت الاسلام و المسلمین ابوالفضل بهشتی پژوهشگر ونویسنده تاریخ الام درباره دورانهای مختف زندگی امام حسن مجتبی (ع)  است..
-با توجه به اینکه از صلح امام حسن مجتبی با معاوبه در طول تاریخ تعابیر مختلفی عرضه شده نظر بزرگان دین منجمله پیامبراکرم را در این باره توضیح دهید و صلح امام حسن علیه السلام  را در آن شرایط چگونه تبیین می نمایید؟

-سراسر زندگانی کریم اهل بیت امام حسن مجتبی(ع) همانند دیگر معصومین درس زندگی و الگویی برای مردمان در تمامی اعصار می باشد.حیات سیاسی و اجتماعی  ایشان جزء پرشکوه ترین ابعاد زندگی آن حضرت به شمار می رود که در یک تعبیر کوتاه می توان آن بزرگوار را بزرگترین مصلح عالم اسلام نام برد.روشن است مصلح بودن به معنای سازش و کوتاه آمدن در برابر ظالم نیست بلکه به معنای بیان واقعیت و اسرار دینی و نیز نشان دادن راه هدایت و سعادت و محفوظ داشتن مصالح اسلام و امت اسلامی و نیز معرفی خس و خاشاک ها و چهره هایی که مظهر ضلالت ،گمراهی ،کفر،شرک و نفاق بوده اند است .و حتی حرکت صلح آمیز و به تعبیر صحیح تر آتش بس آن حضرت با معاویه به تعبیر مقام معظم رهبری پرشکوه ترین نرمش قهرمانانه تاریخ بود در همین راستا صورت گرفته است .لذا پیامبراکرم (ص) در معرفی سبط اکبرش حسن بن علی (ع)  به همین نکته اساسی در زندگانی آن حضرت اشاره می فرمایند،آنگاه که پیامبر بر روی منبر در مسجد النبی در مدینه مشغول موعظه و خطابه بودند که حسن بن علی که در خردسالی به سر می برد وارد مسجد می شود.و می خواست  فراز منبر فرود آید که در آن هنگام پیامبراکرم درباره امام حسن مجتبی فرمودند :(همانا این فرزند من آقا و سرور است و خداوند سبحان به واسطه او در میان دو گروه از مسلمانان صلح برقرار خواهد کرد.ذکر این نکته لازم است که در باب امامت شناسی ما براین اعتقاد هستیم که ائمه ما حکم نیروی برق و الکتریسیته را دارند هم جوابگوی وسائل برقی سرمایشی هستند هم گرمایشی،نیروی استعدادی و ظرفیت وجودی همه اهل بیت و معصومین ما یکسان است اما آنها که تکلیف محورند متناسب با شرایط و اقتضائات زمان در مسیر حفظ اسلام قدم برمی دارند.و شرایطی که قیام حسینی را می طلبد قیام حسینی ، به وجود می آورد و شرایطی که  حماسه صلح آمیز حسنی را می طلبد ، عنصر صلح به نفع جامعه مسلمین به کار گرفته می شود.بنابراین هر دو مکمل یکدیگر و زمینه ساز دیگری است لذا در باب شخصیت امام مجتبی گفته می شود که او از بنیان گذاران نهضات حسینی است شاعر در شعرش گفته است برای نهضت خونین کربلا اول بنایی که گذاشته می شود  زتو بنیاتن گذار صلح است

-لطفادرباره دوران بیست و پنج ساله خانه نشینی امام علی (ع) و حضور امام حسن علیه السلام  در فعالیت های اجتماعی و سیاسی توضیحاتی بفرمایید؟

-امام حسن مجتبی (ع) در حالی که نمونه عبودیت بی بدیل و زهد بی نظیر و حلم و بردباری مثال زدنی هستند از روح حماسی و سلحشوری کامل برخوردار بوده اند که حضور ایشان در جنگ ها و فتوحات اسلامی گواه این مطلب است . در دوره بیست و پنج ساله خانه نشینی امیرالمومنین علی (ع) امام حسن مجتبی (ع) بنا بر نقل مورخان شیعه و سنی در فتوحات اسلامی بسیاری حضور داشته اند .

امام حسن مجتبی (ع) در فتح شمال آفریقا به همراه ده هزار رزمنده مسلمان شرکت داشته است.حضور آن بزرگوار در سال بیست و ششم هجری برای همه مردم آن عصر سرور بخش بود که به برکت حضور ایشان و براردشان امام حسین (ع)مسلمانان از فتح بزرگی برخوردار شدند و صحابه بزرگ دیگر پیامبر چون عبدالله بن جعفر و عبدالله بن عباس نیز همراه  آن بزرگواران بودند.

ابو نعیم اصفهانی درباره امام حسن مجتبی نوشته است:ایشان همانند دیگر رزمندگان و جنگجویان با جنگ  ومبارزه داخل اصفهان گردید و با دیگر جنگجویان مسلمان از گرگان عبور کرد و نیز نوشته اند در فتح طبرستان(مازندران کنونی) که سعید بن عاص فرماندهی لشکر اسلام را بر عهده داشت عبدالله بن عباس و بسیاری از صحابه و امام حسن و برادرشن امام حسین حضور داشتند   پیروزی مسلمانان  در سال سی هجری رقم می خورد.همچنین در تاریخ آمده است که آن حضرت پیوسته و همواره طرف مشورت حکومتها بوده اند و حکومت ها از سرمایه های علمی سیاسی ونظامی ایشان سود می جسته اند.شرکت این دو برادر در این فتوحات قطعا با مشورت و اجازه امیرالمومنین بوده است یقینا بدون رضایت آن بزرگوار در هیچ صحنه ای حاضر نمی شدند ،چنانکه در دوران قبل و بعد از فتوحات فوق جنگ هایی رخ داد و آن دو برادر در آنها شرکت نداشتند اما آنچه که انگیزه رضایت امیرالمومنین بر مساعدت و شرکت دو فرزندش در این فتوحات بود عبارت بود از اینکه پیام اسلام به خوبی به آن سوی مرزهای  کشور اسلامی رسانده شود و نیز توجه به مصالح امت اسلامی و حفظ شریعت مقدس بوده است. زمانی که خلیفه سوم ابوذر غفاری را به ربذه تبعید می کند امام حسن (ع) او را بدرقه می کند و همراهی امام حسن مجتبی و بدرقه او صرف نظر از اعلام اعتراض به تبعید ابوذر در آن شرائط روح حماسی،سلحشوری و دفاع آن بزرگوار را در دفاع از مظلوم نشان می دهد.

امام حسن د رحالی که ابوذر را عمو خطاب می کند می فرماید ای عمو اکنون که می بینی اینان  با تو چنین می کنند دل از دنیا برگیر و صابر و شکیبا باش زیرا پاداشهای بزرگی فردای  قیامت در انتظار توست.صبر کن تا پیامبرت را در آن جهان زیارت کنی در حالی که آن بزرگوار از تو خشنود خواهد بود

لطفا در خصوص حضور و حماسه آفرینی امام حسن مجتبی (ع) در دوران پنج ساله خلافت امام علی (ع) نیز توضیح دهید؟

-در دوران خلافت پنج ساله امام علی (ع) از آنجایی که حکومت امیرالمومنین بر اساس عدل و مساوات استوار بود ،برخی نتوانستند حکومت عدل علوی را تحمل کنند از این روی سه جنگ در این دوران  کوتاه به وقوع می پیوندد.گروهی با آن حضرت به لحاظ به خطر افتادن منافع مادی اشان برخورد می کنند.گروه دیگر  به خاطر از دست دادن قدرت سیاسی از در مخالفت بر می خیزند و برخی نیز با جهالت و نادانی اشان با امام علی (ع) به نزاع می پردازند .در سال 36ه.ق.امام علی (ع) با ناکثین مواجه می شوداین افراد  بیعت خود را با امیرالمومنین نقض کرده و پیمان شکنی می کنند و جنگ جمل حادث می شود که امام حسن مجتبی یکی از فرماندهان ارشد این جنگ به شمار می رفته است.درباره امام حسن مجتبی در تاریخ مده است که امیرالمومنین  علی (ع) نیزه ای را به دست فرزندش محمد حنفیه می دهد  و به او می گوید به دشمن حمله ور شو و صفوف دشمن را در هم شکن.تاریخ به شجاعت و جنگاوری محمد حنفیه گواهی داده است و از نظر قدرت جسمی یگانه روزگار خویش به شمار می رفته است.هنگامی که به حلقه دشمن می رسد زمانی که محافظین دور شتر سرخ موی را گرفته بودند محمد حنفیه نمی تواند صف را در هم بشکند و باز می گردد.امام علی (ع) نیزه را به دست امام حسن مجتبی می دهد و ایشان چنان کوبنده وشیروار به صفوف دشمن وارد می شوند که تمامی صفوفی که دور عایشه را گرفته بودند در هم می شکند و خودش را به شتر سرخ موی می رساند ودشمنان را از میان برمی دارد.امیرالمومنین پس از بازگشت پیروزمندانه امام حسن متوجه نگاه غمگین و افسردگی محمد حنفیه می شود که از شکست خود ناراحت است و نتوانسته چون برادر، خواسته پدر را عملی کند.در این هنگام امام علی (ع) برای تسلای دل محمد حنفیه به او فرمودندکه پسرم افسرده نباش اگر تو نتوانستی و حسن توانست به خاطر این است که او فرزند پیامبر است و فرزند فاطمه زهرا(س)است.تمامی مسائل یاد شده گویای روح سلحشوری و حماسی امام مجتبی (ع)  است که به گواه تاریخ امام حسن مجتبی (ع) یکی از فرمانهان  جنگ صفین بوده اند و همچنین در ستیزی که امیرالمومنین با خوارج داشته اند امام مجتبی نقش برجسته ای داشته اند.در جنگ هایی که به هر دلیلی بین امام علی (ع) و شورشیان به وقوع می پیوست امام حسن (ع)  شرکت داشته اند و دوشادوش سربازان به نبرد می پرداخته اند

-بعد از شهادت امام علی (ع) ،رفتار مردم در قبال امامت امام حسن چگونه است و چه وقایعی در این زمان رخ می دهد؟

-دوران ده ساله حکومت امام حسن (ع) مصادف است با رمضان سال 40 هجری که امام علی (ع) به دنبال توطئه ای خانئنانه به شهادت می رسند مردم به امام حسن مجتبی مراجعه کرده و با ایشان بیعت می کنند.معاویه که دشمن دیرینه ای است هنگامی که از این مساله مطلع شده سخت برآشفته گردیده وبر علیه امام مجتبی تبلیغات سوء بیشماری می کند تا مردم را بر علیه ایشان بشوراند.آن زمان پایتخت امام مجتبی کوفه بوده است.معاویه جاسوسهایی را به کوفه می فرستد تا به صورت مخفیانه بر علیه امام مجتبی فعالیت کنند.پس از نامه هایی بین امام حسن و معاویه رد و بدل می شود عاقبت  دو لشکر امام مجتبی و معاویه در براب هم صف آرایی می کنند.امام حسن (ع) در مقابل شصت هزار نیروی معاویه که در خارج از شهر شام آماده بودند آیات جهاد را در مسجد کوفه قرائت نمودند و بعد از اینکه مردم رابه جهاد دعوت کردند چهل هزار نفر به صورت سواره و پیاده آماده نبرد شدند اما معاویه به صورت سری افرادی را به سوی فرماندهان امام حسن می فرستد و برخی از امرای لشکر را با وعده پول و منصب فریب داده و از امام مجتبی  دور می کند وآنها امام را تنها می گذارند ،کار به جایی می رسد که همین فرماندهان به معاویه می گویند اگر می خواهی امام مجتبی را دستگیر و به تو تحویل دهیم.لذا لشکری که متعلق به امام حسن بود، جمعیتی بی وفا بودند که خواسته امام مجتبی را اجرایی نکرده و لشکر متزلزل می شود بنابراین امام حسن در این وضعیت مصلحت را در این می بینند که برای حفظ اسلام و مصلحت مسلمین  آتش بس بین خود و معاویه را قبول کند آن هم با شرایطی که همه آن بیان گر عزت طلبی امام مجتبی (ع) است که همین شروط، زمینه ساز قیام حسینی می شود .

پیامبر در این زمینه از قبل فرموده بودند که اگر در آینده قیام حسینی و صلح حسنی نباشد دین ضایع می شود یعنی به همان اندازه ای که پیامبر برای قیام امام حسین منزلت قائل هستند  برای صلح امام مجتبی منزلت و جایگاه قائل می باشند.و یا در بیان دیگری می فرمایند حسن و حسین هر دو امامند چه قیام کنند چه قعود.امام حسن در این شرایط به کوفه هجرت می کنند.امام حسن مجتبی در یک حرکت حماسی  از خود نشان می دهند.

حکومت معاویه فکر می کرد امام مجتبی را در این صلح شکست داده و یقینا مردم از اطراف ایشان پراکنده خواهند شد در حالی که چنین نمی شود و مشاهده می کنند که امام حسن از همان محبوبیت و پایگاه مردمی برخوردار است به همین خاطر اطرافیان معاویه مثل عمروعاص،ولیدبن مغیره وعتبه بن ابوسفیان و..نقشه ای می ریزند که در واپسین روزهایی که امام حسن در کوفه حضور دارند مناظره ای را ترتیب  بدهند که در آن بتوانند پایگاه و شخصیت علمی و اجتماعی امام حسن را منکوب کنند.معاویه ابتدا زیر بار این مناظره نمی رفت چون می دانست اگر مجلسی به پا شود در این مناظره به طور قطع پیروزی از آن امام حسن مجتبی خواهد بود.اما اطرافیان معاویه اصرار نمودند و معاویه قبول نمود در این مناظره طولانی دشمنان اهل بیت اتهامات و برچسب های ناروایی را به امام مجتبی و پدر بزرگوارشان نسبت دادنداما این امام مجتبی بود که بعد از اظهارات سخیف همراهان معاویه سخنرانی بسیار تاثیر گذاری داشتند که به افشا گری درباره خاندان معاویه و بنی امیه پرداخته  و تمام اتهاماتی که به ایشان و پدر بزرگوارشان روا داشتند همه را رفع نمودند و مناقب پدر بزرگوارش را در برابرهیئت حاکمه برشمردند و فداکاریها ؛جانبازیهای امیرالمومنین در جنگ های مختلف چون خیبر و خندق را در آن مجلس مثال زدند و اهمیت اهل بیت را با توسل به قرآن و احادیث نبوی اعلام کرده و امامت امام علی و احادیثی که پیامبر از فضیلت و بزرگواری امام علی (ع) را بیان نموده بودند یکایک برمی شمردند و سوابق ننگین معاویه و خاندان ابوسفیان را هم مطرح می نمایند .یکی از مسائلی که در این مناظره جالب است پاسخ امام حسن به عمرو عاص است.عمرو عاص در این مجلس به امام بی ادبی می کند با توجه به اینکه امام حسن در این مناظره یکه و تنها هستند و معاویه زمانی که ایشان را دعوت می کنند از مناظره حرفی به ایشان نمی زنند لذا امام حسن به تنهایی در این مجلس حضور دارند.و حتی زمانی که دید مجلس مناظره است و اطرافیان معاویه از قبل مردم و عده ای را برای تماشای مناظره به مجلس فراخوانده اند امام حسن فرمودند خوب بود دلیل حضور بنده و برگزاری مناظره را می گفتید تا من هم جمعی از فرزندان عبدالمطلب و پاکان بنی هاشم را با خود همراه می کردم اما می فرماید من هیچ هراسی به دل راه نمی دهم و در این مناظره شرکت می کنم.بعد از این بیانات نوبت به عمرو عاص می رسد امام به او می فرماید:تو ای عمروعاص پست ترین و فرومایه ترین اطرافیان معاویه هستی،تو سگی هستی که پنج نفر از مردان قریش ادعای پدرگری تو را دارند و در میان آن پنج نفر کسی که نژادش از همه پست تر و جایگاه اجتماعی اش از همه فرومایه تر بود بر سایرین غلبه یافت و تو را به خود نسبت داد تا بدین گونه تو بر بستری مشترک به دنیا آمدی پدر تو عاص همان کسی است که با صراحت خود را دشمن پیامبر خواندو آن حضرت را ابتر نامید آنگاه این آیه نازل گردید (ان شانئک هوالابتر) (.همانا ا ی پیامبر دشمن و بدخواه تو ابتر است).این عاص پدر تو بود که ابتر و بی دودمان شد.در هر صورت اشاره ای داشتیم به حضور امام در کوفه که به هر نحوی در بدترین شرایط با توسل به علم لدنی خود درراه اعتلای اسلام و خوار کردن دشمنان اسلام گام برمی داشتند

-هجرت امام جسن مجتبی (ع) از کوفه به مدینه دوره ای تازه را در زندگی ایشان و مسلمین رقم می زند لطفا دراین باره نیز توضیح دهید؟

-امام حسن مجتبی ده سال در مدینه حضور دارند .و با هجرت به شهر مدینه به این شهر فروغ و روشنی خاصی می بخشند که استقبال بی نظیری از ایشان به عمل می آید.در این ده سال امام مجتبی رسالت خود را در تربیت و آموزش نیروهای کارآمد استوار ساخته بودند که در این راستا ستارگان فروزانی به جامعه اسلامی تحویل دادند که به گسترش علوم اسلامی دامن زدند.حبیب بن مظاهر،حجر بن عدی،جابر بن عبدالله انصاری،سلیمان بن صرد خزاعی ،سلیم بن غیث هلالی ،مروبن خزاعی،کمیل بن زیاد،میثم تمار و شاگردان فراوانی از جمله این شاگردان می باشندکه تعدادی از آنها در قیام عاشورای حسینی نقش آفرین بوده و به شهادت رسیدند.

از جمله رسالتهایی که امام حسن در طول ده سال در مدینه دنبال کردند انتشار فرهنگ اصیل اسلامی بوده و درصدد جلوگیری از خرافه ها بوده و نسبت به این مسائل تلاش می کردند که توانستند مانع بسیاری از بدعت های معاویه شوند و به افشاگری علیه معاویه می پرداختند و با جاعلان حدیث برخورد می نمودند تا آنها را رسوا کنند.

همینطور منکراتی که معاویه داشتند امام بدانها صریحا اعتراض می کردند و همچنین امام مجتبی در دوران ده ساله حضور در مدینه حمایت های اقتصادی سیاسی از اصحاب و تابعین و موالیان به سر می بردند زیرا این افراد در آن زمان در حاشیه و انزوا به سر می بردند.از جمله اموری که امام داشتند رسیدگی به نیازمندان است.خصلت کریم اهل بیت بودن امام مجتبی از شخصیت مردم داری ایشان نشات گرفته بود طوری که ایشان به نیازمندان بسیار رسیدگی می کردند که در میان اهل بیت خصلت عطا بخشی و محبت به مردم زبانزد عام و خاص بوده است.ایشان که قلبی رئوف و پاک نسبت به دردمندان داشتند هماننند پدرشان با خرابه نشینان دردمندی می کرده وهمواره از مستضعفین حمایت می کردند

.