گمانه زنی‌ها درزمینه چگونگی تأثیرات ضمنی‌این تحول تاریخی برکل منطقه خاورمیانه که هم اکنون در بحرانها ی چند گانه‌ای غرق است، افزایش یافته است.
«کاوه افراسیابی»، استاد دانشگاه و کارشناس‌ایرانی مقیم آمریکا در مقاله‌ای با عنوان «توافق هسته‌ای چشم‌انداز را در منطقه خاورمیانه روشنتر خواهدساخت»، در‌این زمینه نوشت: هرچند مذاکرات هسته‌ای، چنانچه مذاکره کنندگان‌ایرانی و آمریکایی تأیید کرده‌اند، بشدت بر موضوع هسته‌ای متمرکز است، اما دو طرف از‌این فرصت برای بحث درباره موضوعات غیرهسته‌ای و منطقه‌ای در حاشیه‌این مذاکرات سود جسته‌اند.
در زمینه تأثیر‌این تحول بر اروپا می‌توان با اطمینان خاطر و بر پایه اطلاعات موجود، گفت که حل بن بست هسته‌ای از طریق رسیدن به توافق نهایی، فصل جدیدی از روابط تجاری و غیر تجاری‌ایران و اتحادیه اروپا به طور کل و اعضای‌این اتحادیه به شکل جداگانه را به حد اعلای خود خواهد رساند. شرکتهای کشورهای اروپایی از جمله آلمان،ایتالیا و فرانسه مشتاقانه در انتظار چراغ سبزی برای ورود به‌ایران هستند. چنین تعاملاتی در مقابل، گفت‌وگوهای‌ایران- اتحادیه اروپا را در مورد مسایل امنیت منطقه تسهیل خواهد کرد و به شکل بالقوه‌ای به نتایج مشخص و ملموسی در زمینه مدیریت بحران بویژه در خصوص موضوع سوریه منجر خواهدشد.
درخصوص بحران سوریه، توافق هسته‌ای نهایی با ایران به احتمال زیاد شمول ایران در نشست آینده در مورد سوریه را تسریع خواهد کرد، چیزی که پیش از‌این نیز در اظهارات مقامهای رسمی چندین کشور اروپایی به آن اشاره شده است. در نهایت طرحی برای تقسیم قدرت چیزی شبیه به تشکیل دولت وحدت ملی در سوریه اجتناب ناپذیر خواهدبود.
یکی از ملزومات کلیدی برای سوریه پس از دوران تنش، انجام گفت و گوی منطقه‌ای میان تهران و ریاض درمورد تهدیدی به نام تروریسم «داعش» است که راه حلی منطقه‌ای را می‌طلبد. تا کنون عربستان سعودی پیشنهاد شاخه زیتون ایران را نادیده گرفته است. با این حال رهبران جدید عربستان بزودی به اهمیت بهبود روابط با همسایه فارس خود پی خواهند برد.
در حال حاضر به نظر می‌رسد عربستان سعودی و برخی دیگر از اعضای شورای همکاری خلیج فارس مصمم هستند اوضاع سوریه را بدتر بسازند. بخشی از این تلاش با تکیه بر همکاری ترکیه به عنوان مسیری برای نیروی های مخالف دمشق صورت می‌گیرد که تعدادی از آنها توسط نیروهای‌ایالات متحده آموزش داده می‌شوند.
با نهایی شدن توافق هسته‌ای ایران و شکل گیری زمینه‌ای برای گفت‌وگو میان‌ایران و آمریکا در زمینه مسایل امنیت منطقه، چشم‌انداز وخیم شدن تنشها در سوریه تضعیف شده و گامهایی منطقی برای بازگشت صلح و ثبات به‌این کشور توسط تمام طرفهای شرکت کننده در نمایش سوریه، برداشته خواهدشد. چنانچه در اشاره آیت ا... خامنه‌ای، رهبر عالی ایران نیز دیده می‌شود، «سایر موضوعات» منطقه‌ای می‌توانند پس از رسیدن به توافق هسته‌ای نهایی مورد بحث قرار بگیرند. به عبارت دیگر، یک توافق هسته‌ای نه فقط برای طرفهای مذاکره کننده، بلکه برای کل منطقه می‌تواند یک «برد» به شمارآید.
در خصوص روابط‌ایران و ترکیه، همچنان‌که در اظهارات رهبران ایران و ترکیه در دیدار اخیر «اردوغان»، رئیس جمهور ترکیه از تهران عنوان شد، توافق نهایی هسته‌ای قفل تجارت میان دو کشور را خواهد گشود که نتیجه آن افزایش چند برابری صادرات و واردات میان دو کشور همسایه خواهد بود. بنابر‌این لازم است ترکیه از برداشتن گامهای عجولانه در تشکیل اتحاد مخالف اسد با عربستان سعودی خودداری کند، چراکه چنین اقدامی روابط خوب و دوستانه آنکارا با تهران را دچار فرسایش خواهد کرد.اینکه تهران چنین برداشت کند که ترکیه به اتحاد مخالف‌ایران پیوسته است، نتیجه معکوسی برای آنکارا درپی خواهد داشت. حل‌این موضوع نیازمند اقدام مناسب متعادل کننده‌ای از سوی آنکاراست و اگر ترکیه هوشیار نباشد، ممکن است دستارودهای بلند مدت خود را فدای منافع کوتاه مدت بسازد.
ترکیه باید متناسب با قدرت منطقه‌ای خود از بازی کردن نقش نیروی نیابتی برای عربستان که به جایگاه منطقه‌ای‌این کشور آسیب می‌زند و سیل پناهجویان سوری را به‌این کشور سرازیر می‌کن، خودداری کند.
در مورد منطقه خلیج فارس باید گفت، حل نهایی موضوع هسته‌ای ایران چشم‌انداز تنش میان‌ایران و آمریکا را کاهش می‌دهد و به معنای آغاز گفت و گوهای امنیتی خواهدبود. حسن روحانی، رئیس جمهور‌ایران در آخرین سفر خود به نیویورک در سخنانی اظهار داشت،ایران در صورت به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته‌ای، خواهان در نظر گرفتن همکاری با آمریکا علیه تروریستهای داعش خواهدبود. پیش از‌این تعدادی از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به شکل ضمنی از گفت‌وگوهای هسته‌ای حمایت کرده و چشم‌انداز توافق نهایی مورد استقبال قرار داده‌اند، توافقی که به نگرانی های آنها درمورد تکثیر سلاح هسته‌ای پایان خواهد داد و زمینه را برای از سر گیری روابط تجاری آنها با‌ایران فراهم خواهدساخت.
افزون براین، درصورتی که توافق هسته‌ای نهایی شود، ابتکار عمل‌ایران در زمینه نشست امنیتی منطقه خلیج فارس که می‌تواند گفت و گو در مورد بحران یمن را نیز شامل شود، قوت بیشتری می‌گیرد.
در خصوص بحران یمن،ایران طرحی چند مرحله‌ای ارایه کرده است که مراحلی همچون آتش بس، کریدور انسانی، میانجیگری و تشکیل دولت وحدت ملی در‌این کشور را شامل می‌شود. طولانی شدن بحران یمن در واقع به معنای بزرگتر شدن تهدید گروه‌هایی همچون القاعده و داعش است که به همان نسبت امنیت عربستان سعودی را نیز کاهش خواهدداد.
خلأ قدرت خطرناک در یمن، در نتیجه حملات سعودی به‌این کشور، درحال تبدیل شدن به خطر بزرگتری است که برای منافع امنیت ملی خود سعودی ها، نتایجی معکوس به دنبال دارد. با برخورداری از کمی بینش سیاسی، سعودی‌ها و دیگر متحدان آنها درک خواهند کرد که پس از توافق هسته‌ای، تهران در زمینه امنیت منطقه‌ای می‌تواند شریک معتبری برای آنها باشد و ادامه‌ایران هراسی کنونی برای آنها امکانپذیر نخواهدبود. چنانچه وزیر خارجه‌ایران، «محمد جواد ظریف»، بتازگی بیان کرد، تضاد بنیادینی میان منافع ایران و عربستان سعودی وجود ندارد و دو کشور باید بتوانند روابط خود را بر پایه ضوابط همسایگی صمیمانه، مدیریت کنند.
نظر شما