... یک استاد رازهای موفقیت گفته است: ... نتیجه یک نظرسنجی علمی در کشورهای پیشرفته نشان می‌دهد... و ...

همه اینها فکت‌ها و گذرهایی هستند که این روزها در شبکه‌های اجتماعی و گروه‌هایی که چون قارچ رشد کرده و تکثیر می‌شوند به سرعت برق و باد منتشر می‌شوند و عقاید و باورهای دینمدارانه و ملی و فرهنگی کاربران بخصوص جوانان را مورد هدف قرار                می‌دهند. اینستاگرام، وی چت، وایبر، لاین، تانگو، تلگرام، کیک، بی‌تاک و واتس‌آپ، تنها شماری از صدها ابزار ارتباطی تلفنهای همراه هوشمند است که به کمک آنها  می‌توان پیامهای رایگان متنی، صوتی و ویدئویی را مخابره کرد. اگر روزی منتظر بودیم یاهو ۳۶۰ فراگیر شود، توئیتر، فیس بوک و گوگل‌پلاس بیاید، امروز هر فرد موبایل به دست یک «رسانه» است و با ابزارهای ارتباطی موبایلی، کمتر کسی به فکر روشن‌کردن رایانه می‌افتد.

 انتشار «دروغهای بزرگ»

امروز دیگر مانند دهه گذشته کاربران و بازدیدکنندگان یک سایت یا اعضای یک گروه منتظر نمی‌مانند ببینند چهره‌های مشهور در وبلاگ ، سایت و یا شبکه‌های اجتماعی چه می‌گویند، چه می‌پوشند و چه  حرکتی را کلید می‌زنند. امروزه به لطف رسانه شدن هر کاربر و با ساز و کار جریان استعمار و استحمار فرهنگی، «دروغهای بزرگ» در فضای مجازی پخش و براحتی با تکرار پیوسته آن، قابل باور می‌شود.

حجت الاسلام دکتر علی رئیسی، مدرس حوزه و دانشگاه که تألیفات و مقالاتی درباره آفتهای فضای مجازی دارد به خبرنگار ما می‌گوید: استفاده از فضای مجازی یک نیاز است که نمی‌توان آن را انکار کرد یا حتی کاهش داد، اما آزادی بی‌اندازه این نرم افزارها آسیبهای مخربی را به دنبال دارد که باید در زمینه مقابله با این زیانها تلاش کرد.

وی می‌افزاید: هم اکنون در بحث رو آوری گسترده به شبکه‌های اجتماعی معضل داریم، اما برای پیشگیری از بحرانی شدن این آسیبها باید با عزم ملی نهادهای پاسخگو، راهکاری را در نظر بگیریم که فضای مجازی تنها به عنوان یک آسیب شناخته نشود، بلکه به عنوان یک فرصت در اختیار جوانان قرار گیرد.

   شبکه‌های اجتماعی دشمنان

این پژوهشگر مسایل فرهنگی و اجتماعی با انتقاد از نبود متولی خاص در این زمینه می‌گوید: باید برای کشوری که هزاران سال فرهنگ و تمدن باستانی و 1400 سال تمدن اسلامی دارد متأسف بود که جوانانش به شبکه‌های اجتماعی دست پرورده دشمنان رو می‌آورند، ولی دولت در این زمینه کاری نمی‌کند.

این مدرس حوزه و دانشگاه با تأکید بر لزوم ایجاد شبکه‌های اجتماعی میهنی می‌افزاید: منتقدان ایجاد شبکه‌های اجتماعی، نبود بودجه کافی و روی آوری به مصرف گرایی را از دلایل ایجاد این شرایط دشوار و حضور جوانان در شبکه‌های اجتماعی خارجی می‌دانند، اما باید از آنها پرسید آیا  مصرف گرایی بیش از حد و تخریب  فرهنگ ملی و اسلامی بخشی از پروژه این شبکه‌های خارجی نیست و ما نباید در رابطه با این «تک» اقدام به «پاتک» کنیم؟

به باور رئیسی، در فضای مجازی -بویژه شبکه‌های اجتماعی- بشر آن قدر همه چیز و هر ارزشی را «مصرف» کرده که دیگر به فرهنگ خودش هم رحم نمی‌کند و به دنبال راهکارهایی برای چوب حراج زدن به آن است. رسیدن به  این حراجی معنوی از ثمرات نبود بسترهای بومی برای حضور جوانان در این نوع فضاهاست و دلیل اثبات این نظریه هم بی‌تفاوتی افراد در برابر توهین به مقدسات است.

 تهاجم به زندگی ایرانی

حجت الاسلام اصغر مهری، پژوهشگر حوزه جوانان و عضو کنگره نیازهای دینی جوانان و آسیبهای سایبری نیز به خبرنگار ما می‌گوید: وارونه جلوه دادن مؤلفه‌های عرف و شرع در سبک زندگی ایرانی، قبح‌زدایی از بی‌اعتقادی به معنویات ، به سخره گرفتن متون دینی و احادیث و حتی قرآن مجید، از اهداف مهم شبکه‌های اجتماعی بیگانه است که متأسفانه در این رابطه کمتر نهاد و شخص حقیقی‌ای تن به دفاع از این ارزشها و ستیز با تهاجم فرهنگی غرب می‌دهد. به گفته این مشاور خانواده، هم اکنون ماهیت فضای مجازی-بویژه شبکه‌های اجتماعی- انعکاس دهنده بخشی از واقعیتهای موجود در جامعه است و همان‌گونه که در جامعه با قومیتها شوخی می‌شود و قبح آن شکسته شده، در شبکه‌های اجتماعی هم این کار تکرار می‌شود. با بالا رفتن آمار رعایت نکردن اصول و ارزشهای ملی و مذهبی و بازتاب آن در جامعه، ما به نوعی بی‌تعهدی در برابر ارزشها رسیده‌‌ایم.   

حجت الاسلام مهری، با بیان یک نمونه درباره ممنوعیت همراه داشتن موبایل در مدارس می‌گوید: ما فقط ممنوع کردن را بلدیم، اما نمی‌گوییم دانش آموزان باید از چه موبایلی و چگونه استفاده ‌کنند؟ در کشورهای پیشرفته، دانش آموزان از موبایلی استفاده می‌کنند که چهار مخاطب و یک مکان یاب دارد؛ پدر، مادر، مادربزرگ، پدربزرگ و برادر و خواهر و نیز دکمه «کمک در بحران» تا در حوادث احتمالی با فشار دادن یک دکمه و فرستادن یک پیامک به آنها اطلاع‌رسانی کند.

 کاربران سواد رسانه‌ای ندارند

دکتر خاطره جمالی قهرمان، استاد ارتباطات و رسانه نیز به خبرنگار ما می‌گوید: با توجه به روی آوری گسترده مردم به گوشی‌ها و تبلتهای هوشمند و حضور پررنگ و البته گیج و بی‌هدف آنان در شبکه‌های اجتماعی باید اعتراف کنیم بیشتر کاربران شبکه‌های اجتماعی مجازی، سواد رسانه‌ای ندارند، بنابراین در هر گروهی عضو می‌شوند و در هر شبکه‌ای حساب کاربری باز  می‌کنند.

وی با تعریف سواد رسانه‌ای به «یک نوع درک متکی بر مهارت که می‌توان براساس آن انواع رسانه‌ها را از یکدیگر تمیز داد »، یادآور می‌شود: همه می‌دانیم رسیدن به سواد رسانه‌ای زمانبر است و برای رسیدن به آن باید وضعیت موجود، نقاط ضعف و قوت و شرایط تدافعی و موانع استخراج شود، ولی شاهدیم در این زمینه تاکنون کاری انجام نشده و به بیان دقیقتر، فضای مجازی جزو اولویتها در دولتهای گذشته نبوده است و این بی‌خیالی سهمگین هنوز هم ادامه دارد.

این کارشناس ارتباطات و رسانه‌های نوپدید می‌افزاید: در این زمینه نهادهای آموزش عمومی از جمله مدارس، دانشگاه‌ها، حوزه‌ها، وزارت ارشاد و شهرداری‌ها هنوز در این سرفصل مهم نتوانسته‌اند برنامه‌ریزی داشته و از آسیبهای ورود به شبکه‌ها جلوگیری کنند و با اینکه شعارهای زیادی داده شده، اما هنوز «سواد رسانه‌ای» در جامعه به دغدغه تبدیل نشده است؛ از سوی دیگر استفاده از این نرم‌افزارها نیز هر روز بیشتر از پیش می‌شود.

  دچار بی‌فرهنگی نشویم

در این میان، دبیر کمیته فضای مجازی وزارت ورزش و جوانان (بدون دادن راهکار و بیان طرحهای اجرایی احتمالی دولت و وزارتخانه‌اش) با بیان اینکه ایرانی‌ها در استفاده از شبکه‌های مجازی دچار بی‌فرهنگی شده‌اند، به فارس گفته است: اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی در کمین جوانان ماست، چون سواد رسانه‌ای برای استفاده از این نرم‌افزارها وجود ندارد.

به گفته محمدرضا رستمی، هم اکنون جوانان و حتی افراد بزرگسال در این شبکه‌ها به طور غیر قابل تصوری رها شده‌اند که باید با کار کارشناسی، دلیل استفاده بی‌رویه از این نرم افزارها، آسیبها و تهدیدهایی که در انتظار جوانان است را آسیب شناسی کنیم.