استان مازندران با داشتن ۱۴۰ رودخانه به طول 7 هزارکیلومتر با مشکلات زیست محیطی فراوانی مواجه بوده و این روزها هراز ، تجن ، تالار ، سیاهرود ، بابلرود ، نسارود ، چشمه کیله ، صفارود و نکارود حال و روز خوبی ندارند.

پساب های صنعتی ، شهری و روستایی ، برداشت بی رويه شن و ماسه از بستر رودخانه ، زهاب زمين های كشاورزی ، ريختن زباله و نبود سيستم تصفيه فاضلاب شهری ، عدم رعايت حريم و تخريب پوشش گياهی حاشيه رودخانه ها و بالاخره نبود مديريت واحد از جمله معضلاتی ست كه حيات رودخانه های استان را تحت تاثير قرار داده است.

بسیاری از رودخانه های مازندران از میان شهرها عبور می کنند که نه تنها از این ظرفیت در زمینه گردشگری استفاده نشده است بلکه سالهاست سلامت ساکنان حاشیه رودخانه ها با تهدید جدی مواجه می باشد.

صرف نظر از ساير جنبه های اكولوژيک ، اقتصادی و اجتماعی ، رودخانه ها از نظر شيلاتی نيز بسيار حائز اهميت اند چراکه به غير از دو گونه كفال و كيلكا ، ساير ماهيان دريای خزر برای توليد مثل به رودخانه ها مهاجرت و پس از تخم ريزی به دريا برمی گردند بنابراين اگر رودخانه ها شرايط مناسبی برای تكثير طبيعی نداشته باشد به تدريج شاهد كاهش ذخاير ماهيان ارزشمند شيلاتی خواهيم بود كه عواقب آن می تواند تبعات اقتصادی و اجتماعی ناگواری به همراه داشته باشد.

به گفته کارشناسان شیلات چند سالی است که در برخی از رودخانه های استان دیگر تکثیر طبیعی اتفاق نمی افتد و با استفاده از روش های تکثیر مصنوعی سعی در زنده نگاه داشتن رودخانه ها داریم.

این روزها مهمترین تهدیدی که رودخانه ها با آن مواجه هستند ورود پساب های صنعتی به رودخانه هاست چراکه فاضلابهای صنعتی دارای عوامل آلوده كننده بيولوژيک ، فيزيكی و شيميايی می باشند و متاسفانه در این زمینه نظارت جدی صورت نمی گیرد.

برخی از مدیران واحدهای تولیدی که از تصفیه خانه صنعتی برخوردار نیستند با بی مبالاتی ، پساب های صنعتی خود را در بستر رودخانه ها رها می کنند که این مساله یک تهدید جدی است و باید برای آن چاره ای اندیشید.

توقف حیات در رودخانه های مازندران

مدیرآموزش و پژوهش اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران به خبرنگار ما می گوید : اغلب رودخانه های مازندران در بخشی از مسیر خودشان حتما از محیط های شهری عبور می کنند و متاسفانه هیچ کدام از شهرهای شمالی دارای وضعیت مدیریت شده و استاندارد فاضلاب شهری نیستند.

دکتر کامران نصیراحمدی می افزاید : رودخانه هایی که مسیر حرکتی شان در فضای شهری باشد و دبی آب کمتری نسبت به رودخانه های دیگر داشته باشند ، میزان اثرپذیری آلودگی در آنها بیشتر است که در این رابطه می توان به رودخانه های سیاهرود و بابلرود اشاره نمود که دیگر حیات ندارند.

وی اضافه می کند : به طور كلی فاضلاب های صنعتی دارای عوامل آلوده بوده که مهمترين پارامترهای فيزيكی اینگونه فاضلاب ها عبارتنداز : تغيير در رنگ ، بو ، درجه حرارت و مواد جامد و پارامترهای شيميايی شامل تركيبات معدنی فاضلاب ها از جمله  : نيتروژن ، گوگرد ، تركيبات سمی و فلزات سنگين  می باشند.

این کارشناس محیط زیست خاطرنشان می کند : درصورتی که صاحبان صنایع آلاینده بدانند که با آلوده نمودن اکوسیستم های پیرامون ، چه میزان خدمات زیست محیطی را از بین می برند ، قطعا دچار نگرانی می شوند که در این رابطه تنها راه برون رفت ، مدیریت صحیح وضعیت آلودگی واحدهای صنعتی می باشد.

دکتر نصیراحمدی یادآور می شود : اداره کل حفاظت از محیط زیست قطعا میزان ارزش این خدمات اکوسیستمی را ارجع تر از وضعیت اقتصادی حاکم بر واحدهای صنعتی می داند و تا رسیدن به نقطه مطلوب از هیچ نظارت و اعمال قانونی دریغ نخواهد نمود.

وی با بیان اینکه درهمین راستا سیاست پالایش آنلاین آلودگی واحدهای صنعتی را در دستور کار داریم و شرایط حال حاضر این واحدها بصورت جدی رصد می شود ، می افزاید : با توجه به اینکه نظارت بر نصب سیستمهای کنترل آلودگی در صنایع و عملکرد صحیح آن ، از برنامه های مهم سازمان می باشد در طول سالهای گذشته نصب سیستم تصفیه فاضلاب و بهینه سازی واحدهایی که سیستم تصفیه آنها از عملکرد مناسبی برخوردار نبوده ، مورد پیگیری قرار گرفت.

اختناق اکولوژیکی رودخانه ها نزدیک است

مدیرآموزش و پژوهش محیط زیست مازندران در رابطه با این پرسش که با این حجم آلودگی آیا رودخانه ها قابلیت نجات دارند و می توانند به حیات اکولوژیکی برگردند ، می گوید : درصورتی که دبی آب مورد نیاز حیات اکولوژیکی رودخانه ها تامین و آلودگی وارده بصورت مستمر و آنلاین رصد شود ، رودخانه ها به حیات خود باز می گردند اما این مساله مستلزم این است که آلودگی های سیستم های شهری را از حیات زیست محیطی رودخانه ها دور کنیم و یا حداقل با استاندارد ، تحویل رودخانه ها دهیم.

نصیراحمدی با اشاره به اینکه حیات اکولوژیکی ، وابسته به میزان برداشت شن وماسه از رودخانه ها نیز می باشد ، اضافه می کند : در برخی ازمواقع اثرات برداشت بی رویه شن و ماسه به مراتب بیشتر از اثرات آلودگی های دیگر است.

وی یادآور می شود : رودخانه ها از نظر اکولوژیکی دارای جانوران و حیات مختلفی هستند که با آلودگی و برداشت یک زنجیره غذایی ، یک گونه از بین می رود و به ناچار تمام سطوح غذایی تحت تاثیر قرارگرفته و درنهایت رودخانه پس از چند سال از حالت پویایی به حالت ایستایی می رود که این مساله موجب وضعیت مردگی در رودخانه می شود که در حال حاضر بخشی از رودخانه های استان در مسیر حرکتی خود دچار این نوع افتادگی شرایط هستند.

نصیراحمدی در پایان با ذکر این نکته که نباید جريان حيات در رودخانه ها را متوقف کنیم ، می گوید: اگراین تهدیدهای زیست محیطی ادامه یابد ، شاهد اختناق اکولوژیکی در حیات رودخانه ها خواهیم بود.