نوسانات جهانی قیمت نفت یکی از موضوعات مورد توجه در اقتصاد کشورهای نفتی است که این روزها مجموعه‌ای از سیاست‌های خصومت‌آمیز غرب علیه ایران باعث شده تا مباحث خروج از اقتصاد نفتی بار دیگر در کشور بالا بگیرد. به لحاظ تاریخی، گره خوردن اقتصاد و سیاست به یکدیگر و وابستگی این دو به نفت، با اوج گرفتن تدریجی قیمت نفت و افزایش تولید آن از اواخر دهه 1330شمسی، تشدید شد. این پدیده که پیامدهای همچون تک محصولی شدن اقتصاد، افزایش رانت و رانت‌خواری، رکود تولید و... را به دنبال دارد، اقتصاد سیاسی ایران را از دهه 40 به بعد دچار مشکلات عدیده‌ای نموده است. برون رفت از این وضعیت نیز، با وجود برنامه ریزی‌های انجام شده پس از جنگ تحمیلی و با وجود سیاست‌های کلی ابلاغ شده از سوی مقام معظم رهبری در چند سال اخیر، همچنان دچار مشکلات ساختاری و جدی است.
توجه به درمان این بیماری از آن جهت دارای اهمیت مضاعف است که تنها پاشنه آشیل کشور، اقتصاد نفت‌محور بوده و لذا دشمن در هر برهه‌ای که بنا بر فشار داشته باشد، از حربه تحریم‌ها برای پیشبرد مقاصد خود بهره می‌برد. به خصوص اینکه قیمت نفت هیچگاه به صورت واقعی تعیین نگردیده و کارشناسان معتقدند بین قیمت حداکثر 120 دلاری و حداقل 20 دلاری از منظر روند تعیین قیمت ناعادلانه، تشابه وجود دارد. زمانی که تحریم‌ها در به اصطلاح اوج قیمت‌های نفت اعمال گردید، از درآمدهای نفتی محروم بودیم و اکنون که با وجود رفع موانع، قیمت‌ها در پایین‌ترین سطح قرار دارند نیز منفعتی از آن نمی‌بریم.
چند سال پیش در کمیسیون تلفیق گفته شد 15 میلیارد دلار برای افزایش استخراج نفت و صادراتش پیش‌بینی شده است تا قادر باشیم سهم خود را در اوپک حفظ کنیم، سؤال اینجاست که چرا می‌خواهیم این ویژگی را در کشورمان حفظ کنیم؟ کشورهای بزرگ صادرکننده نفت اوپک نظیر عربستان، امارات و قطر تنها به منافع خود که در راستای منافع غرب است می‌اندیشند و به همین دلیل است که سیاست‌های نفتی آنها تابعی از اتاق‌های فکر اقتصادی نظام سلطه است. اگر به دلیل حفظ سهمیه در اوپک، منابع کشور را به سادگی نابود کنیم، در راستای اهداف کشورهای سلطه‌گری حرکت کرده‌ایم که از هیچ تلاشی برای پایین نگه‌داشتن قیمت نفت دریغ نمی‌کنند. برخی مسئولین به اشتباه تصور می‌کنند فروش نفت، منجر به ایجاد اشتغال می‌گردد در حالی که شاید در آینده‌ای نه چندان دور، قیمت هر بشکه نفت به 5 دلار برسد و اگر تا آن زمان به کشوری صنعتی و تولیدی تبدیل نشده باشیم، این منبع عظیم روزی به پایان رسیده و یقیناً آینده اقتصادی کشور به خطر خواهد افتاد. اما جای تاسف است که برخی مسئولین گمان می‌کنند تنها با افزایش قیمت نفت، رکود از بین می‌رود و رونق به بازار کساد جامعه باز می‌گردد.
تزریق درآمدهای نفتی به اقتصاد، موجب ایجاد دور باطلی متشکل از افزایش نقدینگی، تورم و واردات از یک سو و کاهش توان رقابتی تولید داخل و افول آن از سوی دیگر می‌گردد. ضمن آنکه پیامد ضمنی ایجاد چنین چرخه‌ای، رواج فعالیت‌های واسطه‌گری و دلالی به جهت وابستگی بازار داخل به واردات و در نتیجه نرخ ارز است. روشن است که چنین چرخه‌ای جز به ایجاد فشار بر اقشار ضعیف جامعه و افزایش فقر منجر نخواهد شد. دو راهکار اساسی توسعه صنایع تبدیلی نفت جهت ممانعت از خام‌فروشی و تبدیل آن به مواد با ارزش افزوده بیشتر و نیز رونق تولید ملی جهت ایجاد بستر مناسب برای درآمدهای پایدار، به‌ویژه مالیات بر ارزش افزوده، می‌تواند مقدمات تغییر ساختار اقتصاد ایران را فراهم آورد.
بر اساس آمار، کشور ما سالانه حدود 20 میلیون تن فرآورده‌های پتروشیمی صادر می‌کند و باید از مسئولین پرسید که چرا این فرآورده‌ها را به جای تبدیل به کالا، صادر می‌کنند ؟ چنانچه محصولات پتروشیمی به کالاهایی مانند پارچه، شیشه، چرم مصنوعی و ... تبدیل شوند، حدود 20 هزار ماده از آنها تولید می‌شود که می‌تواند در تولیدات داخلی به صورت انبوه مورد استفاده قرار گیرند و با این کار، تحول عظیمی در اقتصاد حاصل شود.
برخی‌ها که کارنامه غیرقابل قبولی در صنایع نفتی دارند بر این باورند که باید علاوه بر وارد کردن مدیر اقتصادی، همه امورات نفتی را نیز به شرکت‌های خارجی و سهامداران صهیونیست آن بسپاریم در حالی که اتخاذ این شیوه در شرایطی که ایران از سوی دشمنانش در معرض تهدید قرار دارد، مورد تایید هیچ عقل سلیمی نیست. شرکت‌های بین‌المللی نفتی با شرایطی آسان وارد صنعت نفت ایران می‌شوند و تنها به فکر تامین منافع خود هستند اما به محض بروز مشکل، به راحتی تعهدات خود را فراموش کرده و از کشور خارج می‌شوند. همانگونه که پیش از این نیز به علت اعمال و تشدید تحریم‌ها، ایران را ترک و پروژه‌ها را نیمه‌تمام رها کرده و رفتند.
در حالی که ما الگوی خوداتکایی موفق و پیشروی صنایع نظامی را تجربه کرده‌ایم چرا صنایع نفتی ما با وجود امکان تامین نیازهای کشور از طریق فناوری باید همچنان به کشورهای دیگر وابسته باشد ؟
کشور ما قادر است با برنامه‌ریزی جامع و منظم، سالانه 15 درصد از استخراج منابع نفتی خود را کاهش داده و در شرایط احتمالی تحریم، به جای پرداخت سالانه 70 میلیارد دلار به کشورهای خارجی، این مبلغ را صرف تولید و تبدیل مواد خام به کالاهای نهایی نماید. صنعت نفت، نماد صنعتی شدن ایران اسلامی و اقتصاد مقاومتی است و مدیرانی باید در این عرصه حضور داشته باشند که در عرصه‌های جهادی نظیر صنایع نظامی، امتحان خود را پس داده باشند.
پیشرفت‌های چشمگیر و خودکفایی‌هایی ستودنی این حوزه با اتکاء و اعتقاد به توان داخلی و مهندسی معکوس شکل گرفته است به نحوی که همین مدیران جهادی در اوج تحریم‌ها توانستند در صنایع پتروشیمی بنزین مورد نیاز داخل را تولید کنند.
بنابراین باید دوباره تاکید کرد تا زمانی که استقلال اقتصادی ما هم درجه استقلال سیاسی نگردد و اجازه دهیم کشورهای همپیمان و دوست آمریکا و رژیم صهیونیستی با واردات کالاهای مصرفی، ریشه تولیدات داخلی به خصوص در حوزه نفت را بخشکانند، باید منتظر مشکلاتی بزرگتر از کاهش قیمت نفت باشیم.
همانگونه که رهبر حکیم انقلاب در دیدار اخیر خود با کارگزاران انتخابات تصریح فرمودند: «اگر چشم ما به تصمیم بیگانه باشد، به دست بیگانه باشد، به جایی نمی‌رسیم. نفت ما را امروز تقریباً به یک پنجم قیمت رسانده‌اند... اگر چشم انسان به دست دشمن باشد، این اتّفاقات زیاد می‌افتد. اینها تکانه‌های اجتناب‌ناپذیری است که انسان در مقابلش اختیاری ندارد؛ ما باید اقتصاد را جوری بکنیم که در مقابل این تکانه‌ها بتواند محکم بایستد و تحت تأثیر قرار نگیرد.»
نظر شما