بیماری‌های زودهنگام کلیه
گرچه آمار روشنی از اطفال مبتلا به مشکلات کلیوی در دسترس نیست، اما شواهد نشان می‌دهد این عارضه در جمعیت خردسال افزایش دارد. از این رو شعار روز جهانی کلیه امسال بر «سلامت کلیه کودکان» تأکید دارد. اما وضعیت ابتلای اطفال به این امراض چگونه است؟
دکتر فرزانه قانع، نفرولوژیست اطفال، در آستانه روز جهانی بیماری‌های کلیوی می‌گوید: شروع بیماری‌های کلیه در کودکان بستگی به علت آن دارد. بعضی از بیماری‌های کلیه و سیستم ادراری در کودکان به علت ناهنجاری‌های ساختمانی در کلیه‌ها و مسیر ادراری است که در زمان جنینی ایجاد می‌شود و در هنگام حاملگی مادر با سونوگرافی قابل تشخیص است. اگر چه سونوگرافی طبیعی مادر باردار و بررسی کلیه‌های جنین رد کننده این ناهنجاری‌ها نیست، اما ضروری است در ماه اول تولد، دوباره سونوگرافی از کلیه‌ها و سیستم ادراری نوزاد انجام شود. همچنین از مهم‌ترین علل نارسایی کلیه در کودکان می‌توان به بیماری‌های مادرزادی کلیه و سیستم ادراری، برگشت ادرار از مثانه به حالب، عفونت‌های سیستم ادراری و بیماری‌هایی که سبب دفع پروتئین از طریق ادرار می‌شوند، مانند سندرم نفروتیک، همچنین سنگ‌های کلیه و سیستم ادراری اشاره کرد.

 ضرورت پایش کلیه در کودکان
دکتر نکیسا هومن، دبیر انجمن نفرولوژی کودکان ایران نیز با اشاره به اینکه همانند بزرگسالان، اطفال نیز به مشکلات کلیه مبتلا می‌شوند که بخشی از آن‌ها همانند تنگی مجاری ادراری و یا تک کلیه‌ای، زمینه ارثی دارد، می‌گوید: چنانچه این مسایل به موقع تشخیص داده نشده و پیگیری نشود، این کودک همیشه این بیماری و عوارض آن را خواهد داشت. برای نمونه تنگی مجاری ادراری که به موقع تشخیص و درمان نشود، می‌تواند منجر به عفونت‌های مکرر شود که به کلیه آسیب می‌زند. از این رو از مشکلات کودکان مبتلا به بیماری‌های کلیوی تشخیص دیرهنگام در آن‌هاست که در بزرگسالی حتی موجب از دست دادن کلیه می‌شود.

 نشانه‌ها را جدی بگیرید
گاهی چند نشانه ساده حکایت از آغاز یک نارسایی جدی کلیه دارد. دکتر قانع تأکید می‌کند: متأسفانه موارد بیماری کلیه و سیستم ادراری که منجر به دیالیز و یا پیوند کلیه در کودکان می‌شوند، رو به افزایش است و علت عمده آن، تأخیر در تشخیص بیماری این کودکان است. برای شناخت زودرس بیماری‌های کلیه در کودکان لازم است از تمام کودکان در هر سنی که باشند، آزمایش ادرار و سونوگرافی از کلیه‌ها و سیستم ادراری انجام شود. همچنین یکی از کلید‌های قابل توجه در این زمینه، اختلال رشد و وزن نگرفتن مناسب، رنگ پریدگی و بی‌اشتهایی اطفال است.
کودکانی هم که دچار شب ادراری، چکه کردن ادرار، بی‌قراری هنگام ادرار کردن، بوی بد ادرار، ورم صورت و اندام‌ها، کاهش یا افزایش حجم ادرار هستند، باید از نظر بیماری‌های کلیوی بررسی شوند. البته کودکانی که مبتلا به بیماری‌های دیگر مانند بیماری‌های قلبی و شدید گوارشی هستند نیز از نظر بیماری‌های کلیوی باید مورد بررسی قرار گیرند.
همچنین اطفالی که در دوره نوزادی به علت بسته بودن مقعد و یا وجود توده‌ای در ناحیه کمر (میلومننگوسل) تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند، از نظر بیماری‌های کلیه باید بررسی شوند.

 آثار سبک زندگی مخرب
دکتر هومن، فوق تخصص نفرولوژی کودکان با اشاره به اینکه با تشخیص به موقع می‌توان با تغییر سبک زندگی و کنترل عملکرد کلیه و فشار خون، شرایط یک زندگی مناسب را برای بیماران فراهم کرد، می‌افزاید: چنانچه مشکلات کلیوی در طفل شناسایی نشود و او نا‌آگاهانه غذاهای شور همانند چیپس و پفک یا فست فود‌ها را که ترکیبات خاصی دارند و نوشابه‌های گازدار مصرف کند، این امر باعث فشار مضاعف به کلیه می‌شود. بنابراین از راهکارهای ما برای رفع و کاهش این مشکلات، تأکید بر اصلاح شیوه تغذیه طفل است.
این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: از عفونت‌های شایع در دوران کودکی، عفونت ادراری است که تنها علامت آن نیز تب و یا مشکل در روند رشد طفل است. بدین‌ترتیب در مراجعه‌هایی که برای سنجش قد و وزن کودک صورت می‌گیرد، از مواردی که باید نسبت به آن اهمیت دهند، ابتلا به عفونت‌های ادراری است که اگر به موقع تشخیص داده نشود؛ طفل دچار عفونت‌های مکرر می‌شود که این امر باعث زخم کلیه شده و عملکرد آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
وی با اشاره به مصرف فست فودها و کم تحرکی کودکان به عنوان جلوه‌های ناخوشایند سبک زندگی امروزی می‌گوید: این مسایل باعث چاقی و افزایش فشارخون در اطفال می‌شود.
البته میزان فشارخون در کودکان همانند بزرگسالان دارای عدد و رقم خاصی نیست، بلکه متناسب با قد و وزن و جثه آن‌ها در قالب جدولی خاص تعیین می‌شود. بنابراین در صورتی که فشارخون در اطفال شناسایی و تشخیص داده نشود، می‌تواند منجر به نارسایی‌های کلیه و بیماری‌های قلبی شود.
این فوق تخصص نفرولوژی کودکان با اشاره به شرایط اقلیمی کشور و بروز برخی امراض در فصل‌هایی خاص می‌افزاید: اسهال و استفراغ در کودکان از بیماری‌های شایع در تابستان است که منجر به کم آبی می‌شود.
این در حالی است که اگر کم آبی بدن شدید باشد و به موقع درمان نشود، باعث می‌شود خون رسانی به کلیه‌ها کم شود که عارضه «آسیب حاد کلیه» را درپی دارد. البته گاهی اوقات این مسأله قابل درمان است، اما درصورتی که کم آبی تشدید شود، می‌تواند به کلیه صدمه بزند. به این ترتیب یک بیماری اسهال و استفراغ ساده که با مایع درمانی قابل مداواست با غفلت، منجر به نارسایی‌های کلیه می‌شود.
 همچنین برخی بیماری‌ها همانند عفونت گلو یا عفونت‌های ویروسی می‌تواند باعث ورم حاد کلیه شود که در همین مرحله ممکن است طفل دچار ورم شده، فشار خونش بالا برود و ادرارش خونین شود. این مسأله هم ممکن است گذرا بوده و بعد از چند هفته بهبود یابد، اما ‌گاه ممکن است آسیب‌زا باشد.

 محرومیت از پرستار  و تخت‌های دیالیز
دکتر هومن می‌افزاید: تأکید روز جهانی کلیه بر سلامت کودکان به دلیل بسترسازی سالمندی سالم است. متأسفانه سلامت کلیه اطفال به دلیل اندک بودن تعداد مبتلایان جدی گرفته نمی‌شود. این در حالی است که افراد با رسیدن به سنین سالمندی دچار امراضی همانند فشارخون می‌شوند. به این ترتیب با تأکید بر سلامت در کودکی، این امراض و پیامدهای آن تعدیل می‌شود.
وی می‌گوید: وقتی طفلی کلیه‌های خود را از دست می‌دهد، ناگزیر باید از شیوه‌هایی همانند پیوند و دیالیز استفاده کرد. با بررسی وضعیت اطفال مبتلا می‌توان دریافت علل بروز این آسیب‌ها بسیار پیش پا افتاده است که به سهولت قابل پیشگیری بوده و به دلایل گوناگون همانند ضعف امکانات تشخیصی این عارضه بروز کرده است. این در حالی است که امروزه با رشد فناوری‌های تشخیصی و تکنیک‌های نوین، این عوارض قابل تشخیص و شناسایی هستند.
دکتر هومن تأکید می‌کند: از مشکلات کودکان نیازمند به دیالیز خونی، کمبود تخت‌های دیالیز و همچنین تعداد پرستاران برای این بخش است و باید این مسأله اصلاح شود، چنانکه با بهبود شرایط کار پرستاران در این زمینه، می‌توان انگیزه فعالیت آن‌ها را افزایش داد.