روسری سفیدش که کنار می‌رفت، دسته‌ای موی حنایی پیدا می‌شد که همراه نسیم تکان می‌خورد و من لبخند می‌زدم که موهایش را دیده‌ام. گاهی دست‌های کوچکم را بی‌دقت در ظرف حنای مادربزرگ فرو می‌بردم بعد از مدتی می‌دیدم که پُر شده ام از رنگ حنایی ولی اصلاً مثل او زیبا نشده‌ام. بعد مادربزرگ لبخندی می‌زد و می‌گفت: هر کاری بلدی می‌خواهد و من سرم را پایین می‌انداختم.
حالا لاک‌های بسته بندی با فرمول‌های شیمیایی آمده‌اند. لاک‌هایی که اصلاً معلوم نیست با چه موادی ساخته شده‌اند. آن‌ها در بازار خودنمایی می‌کنند و عرصه را برای کیسه‌های کوچک حنا، تنگ
 کرده اند. رنگ موهایی که هر چقدر اسم ویتامین روی آن بگذارند، کیفیت پایین آن بالا نمی‌رود، آمده اند تا جای آن رنگ دانه طبیعی را بگیرند.
با این همه در کنار همه این زرق و برق‌ها و مارک‌های مختلف که هر روز تبلیغ می‌شود، باز هم حنا جای خود را دارد. حنا حتی جای خودش را در بین محصولات مدرن هم باز کرده و شامپوهایی با استفاده از عصاره حنا ساخته شده است.

یک رنگ باستانی
حنا گیاهی است درختچه‌ای که در آفریقا، عربستان، هند و ایران کشت می‌شود؛ گیاهی پایه کوتاه با برگ‌های درشت. حنا یکی از قدیمی‌ترین ترکیبات آرایشی جهان است. خاستگاه این گیاه به هند نسبت داده می‌شود؛ هر چند از آنجا که در پژوهش‌های باستان‌شناسی مصر کشف شده که قبل از مومیایی کردن فراعنه، انگشتان دست و پای آن‌ها را حنا می‌کردند و حتی برخی از آن مومیایی‌ها با پارچه رنگ شده به وسیله حنا پوشانده می‌شدند، مصر باستان مدعی نخستین خاستگاه و رویشگاه این گیاه خاص و خوش رنگ است.
کشت و کاربرد حنا در ایران هم به گذشته‌های بسیار دور باز می‌گردد. همیشه تاریخ این گیاه یکی از فرآورده های مهم کشاورزی بوده که هم در داخل ایران کاربرد بسیاری داشته و هم بخش فراوانی از آن به خارج صادر می‌شده است. حالا مرکز اصلی کشت حنای ایران، کرمان و یزد، بویژه رودبار، بم و بهرام آباد و نیز پاره‌ای از مناطق جنوب بویژه هرمزگان و قسمت‌هایی از استان سیستان و بلوچستان است و همین حناهای کشت شده در این مناطق است که همچنان چرخ «مازاری»‌ها را می‌گرداند.
«ماز» به معناي چرخ سنگی بزرگ است و از آنجا كه با همین چرخ سنگی برگ‌های حنا را آسیاب می‌کنند، به کار حناسایی، «مازاری» گفته می‌شود. مازاری‌های کرمان، یزد و سیستان و بلوچستان با قدمت بیش از 700 سال از قدیمی‌ترین حناساب‌های کشور محسوب می‌شوند که شهرتی در منطقه و بخصوص کشورهای عرب زبان دارند و چراغ این صنعت باستانی را در ایران روشن نگاه داشته اند، تا زنان ایرانی همیشه حنایی برای رنگ کردن موها و «وسمه»‌ای برای به هم رساندن ابروها داشته باشند.

حنایی برای وسمه کشیدن
«وسمه کشیدن»، یعنی رنگ کردن ابروها و پشت چشم. وسمه کشیدن در همه تاریخ بین زنان ایرانی رسم بوده است؛ آن هم با حنایی مخصوص(درست تر آنکه با گیاهی از خانواده حنا) که جایی در قلب ایران تولید می‌شده است. حنای وسمه «رودبار» کرمان، هنوز هم همان اعتبار تاریخی خود را دارد.
در رودبار کرمان، سرسبزی مزارع چشمنواز و دیدنی است. هوا که گرم بشود، برگ‌های سبز حنا یکی پس از دیگری، برای خشک شدن چیده می‌شوند، مزارع شهرستان رودبار، حتی در بهار آکنده از عطر و بوی حناست. اینجا قطب تولید حنای کشور است و2500 کشاورز این شهرستان، بویژه خانم‌ها، به کار کشت و برداشت برگ‌های حنا مشغولند. حنایی که در این روز و روزگار هم به کار وسمه کشیدن می‌آید و هم به کار رنگ کردن موها.
«محمد یزدان‌خواه» مدیرجهاد کشاورزی شهرستان رودبار است و آشنایی کاملی با کشت و برداشت این گیاه دارد. برداشت حنا سه بار در تیر ماه، شهریور ماه و آذر ماه در رودبار انجام می‌شود.
یزدان خواه معتقد است حنای رودبار کرمان، بهترین و مرغوب ترین حنای دنیاست؛ هر چند این حناها به خاطر نبودن امکانات، به یزد فرستاده می‌شود تا در مازاری‌های یزد، ساییده و بسته‌بندی شود و به نام حنای یزدی، به سراسر کشور و حتی مشتری‌هایی درآن طرف آب‌ها فرستاده شود.

 كوچه مازاري‌هاي يزد
كوچه مازاري‌هاي يزد براي همه یزدی ها، آشناست. مازاري‌ها در گذشته‌هاي نه چندان دور و حتی در دو سه دهه اخير ارج و قرب بسياري بويژه در خانه‌هاي سنتي و نزد مادربزرگ‌ها داشتند.
مادربزرگ‌هاي آن زمان و حتي برخي مادربزرگ‌هاي اين دوره، كوچه‌ها و خيابان‌هاي بسياري را طي مي‌كردند تا به گذر مازاري‌ها در خيابان كاشاني برسند و حنا و ادويه مورد نياز خود را از كوچه مازاري‌ها تهيه كنند. كوچه مازاري يزد هنوز هم حال و هواي قديم را دارد و گرچه بسياري از واحدهاي مازاري آن تعطيل شده اما همين تعداد موجود، توانسته‌اند نام مازاري را به خوبي حفظ كنند.
«مهناز صادقي» پژوهشگر فرهنگ عامه است. او معتقد است زماني كه تاجران يزدي رفت و آمد خود را به هند و پاكستان و كشورهاي حوزه خليج فارس آغاز كردند، مازاري رونق بسياري گرفت، زيرا تاجران حناي يزد را به اين كشورها مي‌بردند و حناسابي به اين ترتيب يكي از مشاغل اصلي استان يزد شد و حناي يزد نيز شهرتي اساسي گرفت.
صادقی می‌گوید: اگرچه اصل برگ حنا از ساير استان‌ها به يزد آورده و در اينجا ساييده مي‌شد، اما به دليل اينكه فرآوري و بسته بندي حنا در يزد انجام مي‌شد، حناي يزد شهرتي جهاني يافت و هنوز هم حناي يزدي در كشورهاي مختلف مشتری‌های بسياري دارد؛ از زنانی که می‌خواهند رنگ موی شان یک رنگ طبیعی باشد تا عروس‌هایی که قرار است، جشن حنابندان بگیرند.

حنا، نویدبخش زندگی شاد
حنابندان سنتی قدیمی در جشن ازدواج ایرانی هاست. حنابندان معمولاً چند شب پیش از جشن عروسی برگزار می‌شود و در آن، علاوه بر عروس و داماد، نزدیکان و اقوام و خویشان دست یا پای خود را حنا می‌بندند. این آیین، به اندازه تاریخ این سرزمین قدمت دارد و نشان می‌دهد که زنان ایرانی، همیشه تاریخ با حنا آشنا بوده‌اند. سنت حنابندان در گوشه و کنار ایران، متناسب با فرهنگ اقوام مختلف، آداب و رسوم متفاوتی دارد. اما آنچه مشترک است، استفاده از حنا در آیینی شاد برای آغاز زندگی مشترک است. انگار حنا همچنان که می‌تواند طراوت را به مو و پوست برگرداند، می‌تواند نوید بخش یک زندگی شاد و آرام هم باشد، آن هم حنایی که با دست‌های هنرمند زنان ایرانی چیده شده و با زور بازوی مرد ایرانی ساییده شده تا نمادی باشد برای شادی خانواده ایرانی.