درخواست ما برای مصاحبه با وزیر آموزش و پرورش، با استقبال این وزارتخانه روبه‌رو شد و خوشرویی دکتر علی اصغر فانی در دفتر کارش، باعث شد زمان 30 دقیقه ای اختصاص یافته، تا 120 دقیقه به درازا بکشد. آنچه می خوانید حاصل یک گفت‌وگوی صمیمی با وزیر آموزش و پرورش است.
آقای وزیر! مقام معظم رهبری در دیدار اخیر معلمان با ایشان از مسؤولان آموزش و پرورش پرسیدند: «آموزش و پرورش، نسل آینده را با چه ویژگی‌هایی می‌خواهد تربیت کند و کشور برای ادامه مسیر خود به چگونه نسلی نیاز دارد؟» پاسخ شما به این پرسش چیست؟
پاسخ ما همان سند تحول است که در آن به طور دقیق مشخص شده که دانش‌آموزان ما باید دارای چه ویژگی‌هایی باشند، از جمله تربیت انسانی موحد، مؤمن و معتقد به معاد و آشنا و متعهد به مسؤولیت‌ها و وظایف در برابر خدا، خود و دیگران و طبیعت و تمام موارد دیگری که در سند به آن اشاره شده است.
چرا در نام وزارتخانه، «آموزش» بر «پرورش» تقدم دارد، در حالی که بر اساس تعالیم قرآنی، پرورش (تزکیه) بر آموزش (تعلیم) تقدم دارد. آیا می‌توانیم روزی این وزارتخانه را با نام وزارت «پرورش و آموزش» ببینیم؟
این ترجمه قبل از انقلاب برای کلمه «Education» است که خودش یک کلمه است و به دو کلمه ترجمه شده است و این دو کلمه از هم جدا نیستند. تمام معلمان ما رفتار و گفتارشان پرورشی است و دانش‌آموزان نیز از آن‌ها الگو می‌گیرند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار اخیر معلمان، در مورد مدارس دولتی و غیردولتی مطالبی را بیان فرمودند و به طور تلویحی از گسترش مدارس غیردولتی ابراز نارضایتی کردند. آیا از این پس سیاست خاصی از سوی آموزش و پرورش در این خصوص اعمال خواهد شد؟
حضرت آقا در همان صحبت‌هایشان اشاره داشتند که همه کارها نباید در اختیار دولت باشد و مردم باید کمک کنند و ما هم در همین حد مشارکت مردم را طلب می‌کنیم. سال گذشته خیران مدرسه ساز ۸۰۰ میلیارد تومان تعهد سپردند که برای ما مدرسه بسازند و امسال پیش‌بینی ما بیش از هزار میلیارد تومان است.
برای کیفیت بخشی مدارس دولتی که مورد تأکید رهبر انقلاب است، چه کاری انجام داده‌اید؟
نظام تعلیم و تربیت یک سیستم است. وقتی دنبال افزایش کیفیت هستیم، باید به دنبال عناصر مؤثر در آن باشیم که معلم توانمند از مهم‌ترین ارکان آن است. اگر بخواهیم مدارس دولتی را ارتقا دهیم، باید ترکیب این اجزا را طوری طراحی کنیم که به آن کیفیت برسیم. حضرت آقا در لابه لای صحبت‌هایشان اشاره فرمودند که خیلی بسرعت این اقدام‌ها ممکن است انجام نشود، ولی باید جهت گیری‌ها به این سمت باشد و ما جهت گیری‌هایمان در همین راستاست.
توسعه عدالت آموزشی در شهر‌های دورافتاده و روستا‌ها در چه حدی است و آموزش و پرورش چقدر سعی کرده به این امر بپردازد؟
طی مدتی که در این پست انجام وظیفه می‌کنم، یک راهبرد اصلی به نام ارتقای کیفیت را دنبال کرده‌ایم که ذیل آن عدالت آموزشی هم تعریف می‌شود. رشد کاریکاتوری آموزش و پرورش نمی‌تواند عدالت آموزشی را به همراه داشته باشد.
ما پنج سیاست را ذیل راهبرد اصلی اعلام کرده‌ایم؛ سیاست‌های ساماندهی نیروی انسانی، توسعه مشارکت، تمرکززدایی، عملیاتی کردن بودجه و ارتقای کیفیت مدیریت آموزشگاهی در آموزش و پرورش که ما در راستای تحقق این موارد در حال حرکت هستیم.
وقتی می‌توان گفت عدالت آموزشی شکل گرفته که هر دانش‌آموز در هر جای ایران امکان تحصیل برایش فراهم شود. در سال گذشته در کل ایران ۱۱۰ مدرسه داشتیم با فقط یک دانش‌آموز و این مصداق بارز عدالت آموزشی است.
مردم و فرهنگیان در مناطق آزاد گلایه هایی در رابطه با آموزش و پرورش دارند. در این باره چه چاره‌ای اندیشیده شده است؟
ما در منطقه اروند ۴۰۰ کلاس درس داریم که تمامی این کلاس‌ها به کولر گازی مجهز شد. فوق‌العاده شغل‌هایی به معلمان در مناطق آزاد اضافه شده که طبق تفاهمنامه، منطقه آزاد آن را پرداخت می‌کند. در منطقه کیش نیز افزایش ۱۰۰ درصدی حق جذب فرهنگیان و پرداخت ماهیانه ۲۰۰ هزار تومان بابت معیشت فرهنگیان و حمایت‌های دیگری را از سوی منطقه آزاد داشته‌ایم. در بقیه مناطق نیز به همین صورت مبالغی توسط مناطق آزاد برای آموزش و پرورش هزینه شده است.
البته ما هنوز نتوانسته‌ایم در خیلی از مناطق طبق تفاهمنامه، سهم پنجاه درصدی خودمان را هزینه کنیم و مناطق آزاد در خیلی از موارد از ما جلو‌تر حرکت کرده‌اند.
در مورد مدارس کپری، بخصوص استان سیستان و بلوچستان چطور؟
باید توجه داشت که برخی مناطق ممکن است محروم باشند، اما محروم آموزشی نباشند و این نکته ظریفی است. ما از جنبه آموزشی مناطق را بررسی می‌کنیم و چهار استان سیستان و بلوچستان، هرمزگان، جنوب کرمان و آذربایجان غربی را به عنوان محروم آموزشی شناسایی و شورایی را تعریف کرده‌ایم که من رئیس آن شورا هستم و از وزارت کار و امور اجتماعی، بنیاد مستضعفان، کمیته امداد، بنیاد علوی و معاونت روستایی رئیس جمهور، عناصر اصلی این شورا هستند.
باید تأکید کنم که ما از پنج هزار نفر استخدام امسال، ۱۵۰۰ نفر را به سیستان و بلوچستان اختصاص دادیم که قابل توجه است. همچنین برای ۵۷۶ کلاس درس خشتی و گلی در شورای آموزش و پرورش با حضور استاندار سیستان و بلوچستان تفاهمنامه‌ای نوشته‌ایم که به صورت پنجاه درصدی این کلاس‌ها نوسازی شدند، همچنین از طریق معاونت تعاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز سهمیه سبد کالا برای مدارس شبانه روزی در چهار استان فوق گرفته‌ایم.
در همین راستا خیران مدرسه ساز را تشویق به اداره مدارس کرده ایم که در راستای محرومیت زدایی بوده است. صندوقی هم با عنوان کمک به مدارس شبانه روزی تشکیل شده است.
البته باید توجه داشت که با وجود افزایش امکانات دولتی در این بخش، باز هم این بودجه ها کفاف اداره مدارس شبانه روزی را نمی‌کند و ما از کمک خیران و نهادهایی چون بنیاد مستضعفان استفاده می‌کنیم. در کنار این ها، بنیاد برکت هم وارد میدان شده که به دستور آقا، برای ساخت مدارس در مناطق محروم اقدام می کنند.
نکته مهم دیگری که به آن توجه کردیم، گزینش معلم از بوم برای بوم بوده، زیرا این معلمان کمتر از این مناطق به جای دیگر انتقال می‌یابند و در نتیجه دانش‌آموزان از معلمان باتجربه‌ای استفاده خواهند کرد.
آیا پس از مدتی این معلمان بومی درخواست انتقال به کلانشهر‌ها را نخواهند داشت؟
ما سعی می‌کنیم این امر را کنترل و مدیریت کنیم.
آقای وزیر! «آموزش و پرورش» خودش را در کجای برنامه ششم توسعه می‌بیند و چقدر از هدفگذاری‌ها در افق ۱۴۰۴ محقق شده است؟
برنامه ششم توسعه در آموزش و پرورش براساس سند تحول نظام آموزش و پرورش طراحی شده است. کتابی با عنوان سند برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران از سال ۹۵ تا ۹۹تدوین شده و قرار است از امسال اجرایی شود.
دولت این برنامه را برای همه وزارتخانه‌ها نوشته و برای اجرای این برنامه نیاز به قوانین و احکام قانونی دارد که این قوانین را به مجلس تقدیم کرده و البته این کتاب به تصویب هیأت دولت نیز رسیده است.
سند تحول، مبنای برنامه ششم توسعه برای آموزش و پرورش است و مقام معظم رهبری و رئیس‌جمهور نیز بر اجرای این سند تأکید دارند. مقام معظم رهبری فرمودند، برای سند تحول باید نقشه راه آماده شود، زیرا یک سند را نمی‌شود به یکباره اجرا کرد. سند باید در طی یک برنامه زمان بندی، طبق نقشه راه اجرا شود. هیچ کاری در آموزش و پرورش اجرا نخواهد شد، جز اینکه بخشی از این سند باشد. اجرای سند باید متوازن پیش برود که مطالبه مقام معظم رهبری است.
آیا تا سال ۱۴۰۴ سند تحول محقق خواهد شد؟
سند تحول یک فرایند «شدنی» است نه «بودنی» و تا سال ۱۴۰۴ ممکن است لایحه‌هایی از سند اجرا شود و بقیه به سال‌های بعد موکول شود. مسأله این است که در این سند، نظام آموزش و پرورش در تراز جمهوری اسلامی است. مثلاً ما اگر بخواهیم مدارسی در خور این سند بسازیم، ممکن است با مشکل روبه رو شویم، زیرا سطح بالایی را در نظر گرفته است.
شنیده شده فضاهای آموزشی که در مکان‌های خوبی از لحاظ قیمت و ارزش پولی قرار گرفته‌اند، قرار است فروخته شوند و در مکان‌های دورتری مدرسه سازی شود. آیا نظارت کافی بر ساز و کارهای مالی این کار وجود دارد؟
این کار طبق ضوابط و قوانین خاصی اجرا خواهد شد و به این راحتی نیست که کسی بتواند مدرسه‌ای را بفروشد و مدارسی بسازد، مگر در شرایط خیلی خاص مثل منطقه بازار تهران که مشکلاتی ممکن است به وجود آید و باید تصمیم درست گرفته شود.
حساسیت شما در مورد تغییر کاربری و فروش برخی از مدارس که زمزمه‌اش شنیده می‌شود، چقدر است؟
این امر نیاز به مجوز دارد و اجرایی نشده و باید مصداقی و موردی بررسی شود.
آقای وزیر! کانون پرورش فکری تقریباً تنها مرکزی است که به فعالیت منسجم پرورشی فوق برنامه برای کودکان و نوجوانان می پردازد. این مرکز در سال‌های اخیر در سایه وزارت آموزش و پرورش قرار گرفته، اما کارکنان آن همچنان احساس بی‌مهری و جدا افتادگی می‌کنند. شما چه کاری برای «کانون» انجام داده‌اید؟
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شرکتی وابسته به آموزش و پرورش است و از قانون شرکت‌ها تبعیت می‌کند، اما باید تأکید کنم که هیچ وقت تاکنون آموزش و پرورش با این کانون تا این حد نزدیک نبوده است. اقدام‌هایی را در رابطه با مسایل استخدامی این عزیزان داشته‌ایم و از طریق سازمان مدیریت اقدام‌هایی را آغاز کرده‌ایم و امیدواریم این عزیزان را هم مانند سایر همکارانمان تحت پوشش قرار دهیم و بتوانیم مشکلاتشان را حل کنیم.
دانشگاه فرهنگیان در مورد «یادگیری مادام العمر» و ضمن خدمت واقعی و تخصصی معلمان چقدر موفق عمل کرده و چقدر از استاندارد‌ها در حد جهانی محقق شده است؟
از دید ما دانشگاه فرهنگیان دو رسالت اصلی به عهده دارد، تربیت معلمان جدید و بهسازی نیروی انسانی آموزش و پرورش. ما بیش از ۹۰۰ هزار نیروی انسانی شاغل داریم که باید دایم بهسازی شوند و اطلاعاتشان به روز شود و در این دو سال اخیر این وظیفه را به دانشگاه فرهنگیان محول کرده‌ایم. ما دو دانشگاه در آموزش و پرورش داریم، یکی دانشگاه فرهنگیان و دیگری تربیت دبیری شهید رجایی است که معلم فنی و حرفه‌ای برای هنرستان‌ها تربیت می‌کند. برای هر دو دانشگاه سند راهبردی تهیه شده و تا سال ۱۴۰۴ می‌دانیم سال به سال چه کاری باید انجام دهیم.
سیاست آموزش و پرورش برای پاسخگویی به رسانه‌ها چیست؟ چون گاهی رسانه‌ها برای مصاحبه و رسیدن به پاسخ پرسش هایشان، هفته‌ها باید صبر کنند و شاید پاسخی دریافت نکنند.
رسانه برای وزارت آموزش و پرورش یک فرصت است. از طرفی از رسانه هم توقع دارم مسایل آموزش و پرورش را در حد یک خبر تنزل ندهند. مسایل تعلیم و تربیت نیاز به تحلیل، صحبت و ترویج دارد. بعضی وقت‌ها بعضی از رسانه‌ها و سایت‌ها به این نکات توجه نمی‌کنند و موضوعات تعلیم و تربیت را تک بعدی نگاه می‌کنند. رسانه باید به دستگاه تعلیم و تربیت کمک کند، زیرا به تعبیر مقام معظم رهبری، آموزش و پرورش دست کم۴۰ میلیون نفر مخاطب دارد. ما پرمخاطب‌ترین نهاد کشور هستیم و مسایل آموزش و پرورش با یک تیتر یک خطی حل نمی‌شود.
عملکرد روزنامه قدس در قبال آموزش و پرورش را با توجه به ورود تخصصی این رسانه به این حوزه چگونه می بینید؟
این عملکرد بسیار خوب است و ما می‌خواهیم مسایل به صورت تخصصی دنبال شود. خوب است رسانه‌های دیگر هم این کار را بکنند و حاضریم در یک کارگاه سه روزه تمامی دوستانی را که در رسانه‌ها در حوزه آموزش و پرورش فعالیت دارند، دعوت کنیم و به پرسش های آن‌ها پاسخ دهیم. ما از نقد منصفانه گلایه نداریم.
نظر شما