همه‌پرسی جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا روز پنج‌شنبه گذشته برگزار و در پایان شمارش آرا، مشخص شد که 52% رأی دهندگان به خروج انگلستان از اتحادیه اروپا رأی داده‌اند. بسیاری از کارشناسان این رأی تاریخی را آغازی بر یک دومینو دانسته‌اند که می‌تواند حیات اتحادیه اروپا و حتی بریتانیای متحد را به چالش بکشد.اما باید توجه کرد که اتحادیه اروپا اولین سازمان بین الدولی نیست  که دچار چنین بحران هویتی می شود.
مستندات تاریخی: انحلال جامعه ملل،پیمان ورشو و...
سازمانهای بین المللی بین الدولی سازمانهایی هستند که متشکل از دولتها می باشند. خواه جهانی باشند،خواه منطقه ای. جامعه ملل یکی از مهمترین سازمانهای جهانی با صلاحیت عام در تاریخ می باشد که تقریبا در تمامی زمینه های زندگی اجتماعی فعالیت داشت. این سازمان در سال 1920 تشکیل و تا سال 1946 به حیات خود ادامه داد و سرانجام در بیست و یکمین اجلاس عمومی جامعه در سال 1946 رسماً انحلال آن اعلام گردید.
در خصوص علل شکست جامعه ملل باید به مشکلات حقوقی آن در سند موسس اشاره کرد. سازمان ملل نیز به شکلی دیگر از همان مشکلات حقوقی رنج می برد. مشکل دوم ممنوع نشدن توسل به زور بود. میثاق جامعه ملل جنگ رامحدود کرد نه ممنوع. سازمان ملل نیز تا کنون در عمل نتوانسته است مانع توسل به زور شود. مشکل سوم مکانیسم تصمیم گیری در جامعه ملل بود. این مشکل به شکل حادتر وناعادلانه تری در سازمان ملل وجود دارد.
جامعه ملل که بعد از جنگ جهانی اول و برای جلوگیری از وقوع جنگ جهانی دیگری تاسیس شده بود چون نتوانست جلوی جنگ جهانی دوم را بگیرد، در سال 1946 یعنی بعد از 26 سال فعالیت ناموفق، انحلال خود را اعلام کرد و سازمان ملل که بعد از جنگ جهانی دوم تاسیس شد، وارث اموال این سازمان گردید.
سازمانهای بین المللی با سرعتی به مراتب بیشتراز کشورها، دستخوش تغییر و تحولند. شاید تا روی کار آمدن گورباچف هیچ کس حتی جرات نمی کرد تصور جهانی بدون پیمان ورشو را در ذهن بپروراند. اما پیمان ورشو دهه هاست که همانند لنین و استالین در گورستان تاریخ آرمیده است. همین طور پیمان های منطقه ای سنتو و سیتو در خاورمیانه که جزئی ناچیز از تاریخند.
اروپا؛ قاره ای مغرور
اروپائی‌ها مخصوصاً رجال  این قاره در همه زمینه های مترقیانه ،خود را مهد تمدن و الگوی دیگر ملل می دانند و همه چیز را نسبت به خود می سنجند. اگر دقت کرده باشیم عباراتی مثل خاورمیانه، خاور دور و خاور نزدیک اصطلاحاتی هستند که اروپائی‌ها با لحاظ فاصله این مناطق از قاره اروپا ابداع کرده اند. پیشرفت صنعت در این قاره موجب شد که این قاره خود را در تمام زمینه ها سرآمد دانسته و از کل جهان انتظار تقلید داشته باشد. غرور کاذبی که به دفعات شکسته شده اما موجب عبرت نشده است.
یکی از این موارد، معاهدات و سازمانهای بین المللی می باشند. اروپائی‌ها معاهدات مختلفی در زمینه های متنوع تاسیس کرده و بعد از تصویب در این قاره انتظار دارند که دیگر کشورهای جهان نیز بدان ملحق شوند. غافل از اینکه سابقه استعماری این قاره مانع از آن است که دیگر کشورها بتوانند به این معاهدات، کنوانسیونها و سازمانها به دیده تردید ننگرند. مثل معاهدات فضایی، معاهدات مربوط به فضای سایبر، جرم سایبری، معاهدات شیمیایی و...که اکثر آنها ابتر مانده اند. به عنوان مثال ،کردار نامه فضایی که توسط اتحادیه اروپا تهیه شد نه تنها از جانب چین ،ژاپن ،هند و دیگر کشورها به چالش کشیده شد بلکه حتی آمریکا هم حاضر به تصویب آن نشد. اما هیچ کدام ازآنها مایه عبرت اروپا نگردید که جهان نسبت به آنها بی اعتمادند.
اما اتفاق اخیر در انگلیس شاید باعث بیداری برخی محافل در اروپا شود. چرا که مردم این قاره نیز به تصمصم گیرانش اظهار بی اعتمادی کردند. اتحادیه اروپا آنقدر مغرور است که بیش از نیم قرن ترکیه را پشت درهای بسته خود نگه داشته است. ترکهای بیچاره که تمام آمال و و آرزوهای خود را در الحاق به اتحادیه اروپا می دانستند حال شاهد فروپاشی این اتحادیه از درون هستند. شاید به همین دلیل است که اردوغان نیز خواستار برگزاری همه پرسی در خصوص ادامه فرایند مذاکره برای الحاق به اتحادیه اروپا شده است. انتظار می رود که در آینده نزدیک این همه پرسی برگزار شده و نتیجه محکم تر از انگلیس داشته باشد و مردم ترکیه با اکثریت بالای جواب نه ، ادامه فرایند الحاق را متوقف و منتفی نمایند.
شوک اتحادیه اروپا ؛قابل تکرار برای سازمان ملل وعلل آن
سازمان ملل که بر ویرانه های جنگ جهانی دوم بنا گردید و برندگان جنگ صرفاً منافع و ملاحظات خود را در منشور این سازمان گنجاندند هرگز نتوانست حتی به اصول اعلامی خود پای بند بوده و نوید بخش جهانی بهتر برای زیست نوع بشر باشد. نگاهی به تاریخ عملکرد این سازمان در چند دهه ای که از عمر آن می گذرد نشان دهنده ناکارامدی این سازمان در طول حیات خود بوده است. عجیب است که ما تصور می کنیم سازمان ملل از بدو تاریخ بوده و تصور جهانی بدون این سازمان در مخیله و تصور ما نمی گنجد. در حالی که فقط هفتاد سال از تولد این سازمان می گذرد. سازمانی که مثل سلف خود یعنی جامعه ملل، مرده به دنیا آمد.
سازمان ملل تاکنون نتوانسته در پیشگیری و حل بحرانها و معضلات منطقه ای و جهانی کارنامه ای بهتر از جامعه ملل داشته باشد که حتی ضعیفتر از آن عمل کرده  و مطلقاً نتوانسته است عملکرد قابل قبولی از فعالیت‌های خود ارائه نماید. فارغ از مباحث تاریخی، نگاهی به بحرانهای فزاینده منطقه ای وبین المللی  جهان امروز گواهی بر ناکارآمدی این سازمان و حتی سیر قهقرایی آن است. اخیراً نیز بان کی مون در حذف نام عربستان از فهرست کشورهای کودک کش که در قالب دیپلماسی دلار صورت گرفت ،تیر خلاص به ته مانده آبروی این سازمان زد. لذا احتمال به چالش کشیدن مشروعیت این سازمان و خروج برخی کشورها از آن وجود دارد. شوکی که مردم انگلیس به اتحادیه اروپا وارد کرد هر کشوری می تواند به سازمان ملل وارد کند.
وقتی جامعه ملل به دلیل ناکارآمدی منحل گردید مستندات قوی تری بر ناکارامدی سازمان ملل هست.سازمانی که که خون کودکان یمنی را به ثمن بخسی فروخته بعید نیست که فردا نیز حق وتو از از طریق مزایده به فروش گذاشته و سعودیها نیز به پشتوانه دلارهای نفتی پیروز این مزایده باشند.ذیلاً برخی مباحث و ادله تاریخی ،سیاسی و حقوقی را مطرح می کنیم:
1-عدم اجرای منشور
طبق منشور،اولین هدف سازمان ملل ،حفظ صلح و امنیت جهانی است. این موضوع در بند یک ماده یک منشور تصریح شده است. نگاهی به اوضاع حال حاضر جهان، ما را از مراجعه به تاریخ بی نیاز می سازد که اولین هدف سازمان در مقایسه با عملکرد آن به یک مزاح بسیار تلخ شباهت دارد. در بند دوم ،بسط روابط دوستانه و دربند سوم، همکاریهای بین المللی و حقوق بشر مورد توجه قرار گرفته است. آخرین مورد توجه سازمان به حقوق بشر این سازمان را در یمن می بینیم. در اعلامیه هزاره ملل متحد نیز امنیت جهانی و صلح از مهم ترین مسائلی است که سازمان ملل مسئولیت آنرا به عهده گرفته است. عملکرد این سازمان در جنگ تحمیلی، در حمله خودسرانه آمریکا به عراق، در بحران بالکان، در چشم پوشی از جنایت های رژیم صهیونیستی، دربحران های آفریقا و...همه موید آن است که اهداف وآرمانهای این سازمان از سند مکتوب منشور فراترنرفته و هیچ گاه رنگ اجرا به خود ندیده است.
2-ضعف ساختاری
بررسی تاریخ سازمان ملل نشان می دهد که هر کدام از دبیر کل های این سازمان مثل پطرس غالی که عملکرد نسبتاً مستقلی داشتند با کارشکنی های آمریکا از موفقیت در ماموریت خود ویا از انتخاب مجدد باز مانده اند.یا مثل "تریگولی" مجبور به استعفا شده ویا مثل " هامر شولد "کشته شده اند.انتخاب مجدد بان کی مون نیزبه خاطر سرسپردگی کامل این دیپلمات به آمریکاست.این امر نشان از نا کارآمدی ساختار این سازمان دارد.چرا که دیپلماتهای کارکشته نیز نتوانستند در این ساختار عملکرد موفقی داشته باشند.
حق وتو در شورای امنیت نیز مظهر بی عدالتی آشکار در این سازمان است که سخن راندن در این باب توضیح واضحات است.
در حال حاضر سازمان ملل فقط نظاره گر بحران های جهانی و منطقه ای است. ناکارآمدی این سازمان و بده بستانهای پشت پرده در آن به اوج خود رسیده است. هیچ انسان آزاده ای در جهان باور ندارد که این سازمان در خدمت نوع بشر است. بلکه به ابزاری برای تضعیف ملت های مستقل تبدیل شده و بیش از همیشه آلت دست آمریکا می باشد. این سازمان نه تنها از اصول خود عدول کرده بلکه در حال حاضر در خلاف جهت اصول خود حرکت می کند. فشار به هر ملتی که قصد پیشرفت دارد و می خواهد روی پای خود بایستد در سرلوحه برنامه های این سازمان ابزار محور است. آیا زمان آن فرا نرسیده که انحلال این سازمان آمریکایی را فریاد بزنیم؟
خروج از سازمان ملل؛ مصداق تاریخی
در سال 1967 زمانی که حزب کمونیست اندونزی به رهبری سوکارنو قدرت را بدست گرفت ،به دلیل فشارهای بین المللی، تقاضای خروج از سازمان ملل را مطرح کرد. در فاصله ارائه درخواست خروج و رسیدگی به این مسئله، کودتایی در اندونزی به رهبری سوهارتو صورت گرفت و دولت جدید تقاضای خروج را پس گرفت.
همین احتمال در آینده نیز وجود دارد که کشوری نه تنها به منافع مشروع کشورش از طریق سازمان ملل نائل نیامده بلکه فشار بر این دولت نیز باعث طرح خروج از سازمان شود و اگر تعداد این خروج ها زیاد شود می تواند مشروعیت سازمان ملل را با چالش مواجه کرده و زمینه انحلال آنرا فراهم آورد. نظیر همان شوکی که امروزه مردم انگلیس براتحادیه اروپا وارد کرده اند.