در این میان، البته مهمترین و رایج ترین وظیفه ای که در اصل نود و یکم بر عهده این نهاد گذاشته شده است، همان وظیفه نخست است که اصطلاحاً «پاسداری تقنینی از قانون اساسی» خوانده می شود.
واقعیت آن است که تمکین نسبت به قانون هنوز هم در طبع و عمل ما نهادینه نشده است. از نگاه بسیاری از ما قانون حرمت و احترام ذاتی و موضوعیت ندارد و حداکثر طریقی است رسمی برای رسیدن به مقصود و مقصد. چنین است که هرگاه احتمال یافتن طریقی آسان تر وجود داشته باشد، یا هر زمان که بپنداریم این طریق رسمی ما را به هدف نمی رساند، بدون دغدغه و نگرانی از اجرای قانون می گریزیم.
این نوع تلقی از قانون، که البته در کشورهایی مانند ما بی سابقه نیست، از زمان آغاز قانون نویسی در ایران، یعنی از زمان مشروطه، مطرح بوده است. در آن زمان اصولاً عده ای می گفتند: «دین ما مسلمانان، اسلام و قانون مان قرآن آسمانی و سنت پیغمبر آخرالزمان صلی الله علیه وآله وسلم است. تدوین قانون دیگری در بلد اسلام بدعت و در مقابل صاحب شریعت دکان باز کردن است و التزام به آن هم چون بدون ملزم شرعی است، بدعتی دیگر و مسئول داشتن از تخلف هم بدعت سیّم است»!
اما فقهای بزرگی که رهبری مشروطیت را برعهده داشتند، نه تنها جواز قانونگذاری و خصوصاً وضع قانون اساسی را «از بدیهیات و ... از واضحات» می شمردند، که برای پاسداری تقنینی از آن، اصل معروف به «اصل طراز» را پایه گذاری کردند و حتی جان خود را در این راه فدا کردند. این اصل، نظارت چند مجتهد جامع الشرایط بر مصوبات مجلس را الزامی ساخته بود.
اما به دلایلی، از جمله فقدان تجربه و نیز ضعف ساختاری و متنی در این اصل، پاسداری از قانون اساسی به دست فراموشی سپرده شد، و اندک اندک زمینه خودکامگی برای خاندان وابسته پهلوی فراهم گشت.
این تجربه تلخ موجب شد تا صورت تکامل یافته «اصل طراز» در نهاد مقتدری به نام «شورای نگهبان» در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران پیش بینی شود. بنیانگذار نظام و رهبر انقلاب اسلامی تاکید می کردند که «اسلام، حکومتش حکومت قانون است»، و «قانون اساسی یکی از ثمرات عظیم، بلکه بزرگترین ثمره جمهوری اسلامی است.»، و «معیار در اعمال نهادها قانون اساسی است و تخلف از آن برای هیچ کس، چه متصدیان امور کشوری و لشکری، و چه اشخاص عادی جایز نیست.»
دفاع محکم و مداوم امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب اسلامی( دام ظله) از شورای نگهبان بر همین منطق روشن استوار بوده و هست. نقد منصفانه و عالمانه عملکرد شورای نگهبان، مانند دیگر نهادها و سازمان ها، نه تنها ممکن که ضروری است، اما همانطور که پدر دلسوز این امت می فرمود: تضعیف آن «امری خطرناک برای کشور و اسلام است.»