پس از هجرت، مسجد افزون بر عبادت، مرکزی برای اداره حکومت اسلامی بود و سپس به عنوان مکانی آموزشی و تبلیغی نیز به کار رفت. بعدها وقتی دارالحکومه و مدرسه ساختند، مسجد به عبادت اختصاص داده شد؛ گرچه گهگاه از آن به عنوان مدرسه نیز استفاده می‌شد. در فرهنگ اسلامی، متأثر از قرآن کریم و روایت‌های بزرگان دینی، مسجد حرمت و جایگاه ویژه‌ای دارد. قرآن کریم برپا داشتن و حفظ مسجد را کار کسانی خوانده که به خدا و روز قیامت ایمان دارند. قداست و فضیلت مسجد نزد مسلمانان از عوامل حفظ بنای آن بوده است. مسجد مهم‌ترین بنای حوزه فرهنگ اسلامی است؛ زیرا در طول ۱۴ قرن همه نبوغ و استعداد معنوی و هنری و مهارت‌های صنعتی در ساختن و بنای مسجد تمرکز داشته است.
اهل بیت(ع) در دوران حیات شریف خود نیز بامحوریت مسجد مرکزیت علمی و عبادی آن را حفظ کردند و شاگردان آنان نیز با حضور در حلقه‌های علمی با معارف شیعی آشنا شدند. این سنت مبارک قرن‌ها ادامه پیدا کرد و در دوران معاصر نیز مسجد با حفظ رسالت اصلی خود به عنوان پایگاهی مهم برای مبارزه با طاغوت محسوب می‌شد. قیام گوهرشاد که یکی از مهم‌ترین اتفاق‌های قرن گذشته بود در مسجد گوهرشاد جوشش گرفت و مردم با حضور در این مکان مقدس ندای مبارزه با استبداد سردادند. شهید نواب صفوی در دورانی که به مبارزه با استبداد پهلوی می پرداخت سخنرانی های خود را در مساجد برپا می کرد و آوای بلند ضداستبدادی خود را در مساجد مختلف کشور به گوش مردم انقلابی می رساند.
در سال‌های بعد اعلامیه‌های امام خمینی(ره) در دوران مبارزه در مساجد بین مردم پخش می شد و سخنرانی‌های افشاگرانه شاگردان ایشان نیز برای آگاه سازی نسل جوان برای مقابله با رژیم پهلوی دراین مکان مقدس برپا می‌شد.
این‌ها همه نشان دهنده قدرت مسجد برای مبارزه با ظلم و ستم است. مردم با تکیه برمعارف ناب محمدی و پشتوانه ایمان و با حضور در مساجد توانستند کمر رژیم مستبد پهلوی را بشکنند. خاستگاه انقلاب اسلامی ایران مسجد بود و اگر امام راحل و مردم توانستند پیام اسلام ناب محمدی را به گوش جهانیان برسانند با حضور در مسجد و فعالیت در این مکان مقدس این امر امکان‌پذیر شد.