یکی از راهکارهای معرفت نفس تفکر است که واقعاً ما از آن غافل هستیم. یعنی اگر تفکر باشد، همه چیز هست و اگر تفکر برود، همه چیز قاطی می‌شود. بعضی‌ها اول فکر می‌کنند، بعد حرف می‌زنند یا کاری انجام می‌دهند، بعضی‌ها اول حرف می‌زنند یا کاری انجام می‌دهند و بعد می‌گویند این چه کاری بود کردیم، بعد فکر می‌کنند! در نهج‌البلاغه هم هست که «لسان العاقل وراء عقله» یعنی آدم عاقل اول عقل و فکر و اندیشه‌اش را به کار می‌گیرد، بعد حرف می‌آید. احمق برعکس است؛ اول حرف می‌زند، بعد فکر می‌کند. باز از این احمق‌تر کسی است که بعدش هم فکر نمی‌کند. این دیگر احمق الحمقاء است. یک روایت بسیار خوبی هست، از این روایت‌های ریز ناب و پرمایه است. جوانی خدمت پیغمبر(ص) آمد... عرض کرد: یا رسول‌الله، چیزی به من یاد بده. حضرت فرمودند: اگر به تو یاد بدهم، عمل می‌کنی یا نمی‌کنی؟ عرض کرد: عمل می‌کنم. دوباره فرمودند: اگر به تو بگویم، عمل می‌کنی؟ عرض کرد: بله. سه باره فرمودند: اگر به تو بگویم، عمل می‌کنی؟ عرض کرد: بله. ما چنین موردی کم داریم که حضرت سه بار قول و پیمان بگیرد و محکمش کند... واقعاً اگر همه‌ عالم همین یک چیز را سرلوحه ‌زندگی خود قرار بدهند، بنده می‌گویم اصلاً صلح کامل می‌شود، می‌شود ظهور امام زمان(عج). حضرت فرمودند: «إِذَا هَمَمْتَ بِشَیءٍ فَتَدَبَّرْ عَاقِبَتَهُ» ... هر برنامه‌ریزی و هر کاری که می‌کنی، پایانش را نگاه کن. این شغل را می‌خواهی انتخاب بکنی، این شعار را می‌خواهی بدهی، این حرف را می‌خواهی بزنی، این پیام را می‌خواهی بفرستی، این تلفن را می‌خواهی بزنی، این ازدواج، انجامش، ترکش، طلاقش، این حرفی که می‌خواهی بزنی... .
یعنی اول اندیشیدن، اندیشیدن یعنی عقلانیت که در دین ما اهمیت زیادی دارد... اصلاً در اصول کافی اول باب عقل و جهل است. در مقابل عقل هم جهل است، یعنی هیچ چیزی نفهمیدن. چرا ما از این چراغمان استفاده نمی‌کنیم؟ هزار کار خلاف می‌کنیم، بعد فکر می‌کنیم که بخواهیم جبران کنیم. حتی وقتی می‌خواهی گناه کنی، عواقب آن را نگاه کن. من این گناه را می‌کنم، زیر پای کسی را خالی می‌کنم، این غیبت را می‌کنم، این تهمت را می‌زنم، چه آثاری دارد؟ اگر آثارش را می‌توانی تحمل کنی، می‌توانی به جهنم بروی، خوب برو، انجام بده. ولی وقتی می‌بینی نمی‌شود... ببین می‌توانی از این چاله بیرون بیایی، برو. اگر نمی‌توانی، نرو. در هر کاری، آیا این وام را می‌توانی پس بدهی؟ از پس این معامله‌ سنگین می‌توانی بربیایی؟ این حدیث بسیار ناب و زیباست. پیغمبر(ص) ما فرمودند: من از فقر برای شما نمی‌ترسم، نمی‌ترسم که بی‌پول و فقیر بشوید. از اینکه تدبیر در زندگی و اقتصادتان ندارید، می‌ترسم.