به گزارش قدس خراسان، به دنبال گزارش‌های متعدد قدس خراسان در مورد کم‌آبی و ورود این رسانه به بحران هدررفت آب در استخرهای کشاورزی در گزارش «استخرهای کشاورزی بلای جان آبخوان‌ها» در اوایل تیرماه، مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: آمار دقیقی از تعداد استخرهای موجود در استان وجود ندارد، اما به تازگی این مدیریت اقدام به تهیه شناسنامه برای استخرهای کشاورزی استان کرده که تا این تاریخ افزون بر ۸ هزار و ۵۰۰ باب استخر در استان شناسایی و اطلاعات آن‌ها ثبت شده است.
پس از انتشار این گزارش و پیگیری دقیق‌تر بحران استخرها اطلاعاتی از سوی سمن‌های محیط زیستی دشت کاشمر دریافت شد که عنوان می‌کرد در این دشت که شامل شهرهای کاشمر، خلیل‌آباد و روستاهای همجوار است حدود ۲ هزار و ۳۰۰استخر تا نوروز ۱۴۰۲ شناسایی شده است.
رد پای دلالان در استخرهایی با حجم نیم‌میلیون مترمکعب
در گزارش قبلی اشاره شد که بیشتر این استخرها در حاشیه رودخانه ششتراز ایجاد شده‌اند که فرصت تغذیه دهانه دشت و آبخوان‌ها با ریختن آب در این استخرها از بین می‌رود و حجم این استخرها برابر با ۲۰ میلیون مترمکعب و در ابعاد مختلف است که ابعاد ۳۰ در۴۰ و به عمق ۱۰ متر عمومیت بیشتری دارد، اما در منطقه استخرهایی وجود دارد که حدود نیم میلیون مترمکعب حجم دارند و ابعاد آن ۱۸۰ در ۱۰۰ متر با عمق ۳۰ متر است!
یک مسئول آگاه ضمن تأیید وجود این استخرها عنوان کرد: بخشی از این استخرها توسط کشاورزان و بخش دیگری توسط دلال‌ها ساخته شده است که در منطقه آب‌فروشی می‌کنند و این افراد در منطقه یک درخت هم ندارند اما آب‌فروشی سازمان یافته در منطقه در حال وقوع است.
وی کسری مخزن دشت کاشمر در بلندمدت را حدود ۳۶ میلیون مترمکعب دانست و اظهار کرد: دو بار آبگیری این استخرها افزون بر ۴۰ میلیون مترمکعب آب است که اگر این آب‌ها به آبخوان برسد دشت تغذیه و کسری آبخوان برطرف می‌شود.
این مقام مسئول ادامه داد: نگاه به آب سطحی در منطقه دشت کاشمر اصلاً تغذیه آبخوان نیست و افراد احساس می‌کنند آب رودخانه در حال هدررفتن است ضمن اینکه باید دانست در استخرهایی با حجم ۵۰ هزار مترمکعب، ۳ متر در سال که معادل ۷هزار مترمکعب است آب تبخیر می‌شود.
وی با بیان اینکه کسانی که از رودخانه ششتراز حقابه دارند آب خود را به استخر می‌برند و بخش دیگر ذخیره آب در استخرها توسط دلالان صورت می‌گیرد، توضیح داد: رودخانه ششتراز از ۶ مسیر آبی تشکیل شده اما به تازگی شاخه‌ای جدید از سرچشمه رود توسط افراد در منطقه جدا شده و به سمتی می‌رود که به دلیل سنگ‌زار بودن زمین اصلاً کشاورزی در آنجا اتفاق نمی‌افتد و درآمد کل یک روستا از طریق همین استخرها و آب‌فروشی است.
وی با یادآوری تعداد چاه‌های مجاز در منطقه تصریح کرد: سرچشمه رود ششتراز شمال و شرق شهر ریوش است و آب از کوه به سمت چشمه‌سارهای متعدد این منطقه می‌آید و در عین حال در دشت کاشمر بیشتر از هزار حلقه چاه مجاز وجود دارد که عمق این چاه‌ها تا ۲۰۰ متر هم می‌رسد. دشت کاشمر یک دشت ممنوعه و بحرانی است و فرونشست در آن در حال وقوع است.
این مسئول آگاه عنوان کرد: تراکم استخرها در منطقه جای تعجب دارد و تمام این استخرها از آب سطحی تغذیه می‌کنند. آبی که می‌تواند آبخوان را تغذیه کند و در نهایت در پایان به تالابی ریخته شود داخل این استخرها می‌رود و به تبع آن کشاورزی توسعه می‌یابد اما توسعه این کشاورزی که عمدتاً فصلی و بر مبنای محصولات پرآب‌بر است توجیه اقتصادی ندارد.
وی ایجاد استخر را تنها به دشت کاشمر محدود ندانست و توضیح داد: در منطقه کوهسرخ ۴۰۰ استخر روی سرشاخه‌ها زده شده و چون روانابی نیست، چاه‌های منطقه و چشمه‌ها کم‌آب شده‌اند. استخرها برای تأمین آب در سامانه‌های نوین پایه‌ریزی شد اما آسیب‌هایی به دنبال داشت.
اسناد حقابه‌بری موجود است
موضوع را از مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان رضوی پیگیری کردیم.
علیرضا طاهری عنوان کرد: آب در کلان به دو بخش زیرزمینی و سطحی تقسیم می‌شود؛ در بخش سطحی مجموعه‌هایی از قدیم حقابه‌بر بودند و وزارت نیرو طبق اسناد قدیمی به شکل دقیق اسناد حقابه‌بری در همه رودهای استان را دارد.
وی با بیان اینکه در بخش آب‌های زیرزمینی برحسب ظرفیت دشت، میزان برداشت آب را در اختیار کشاورز قرار می‌دهیم، گفت: در چند سال گذشته پدیده جمع‌آوری آب در استخرهای کشاورزی شکل گرفته است که بخش موجه و درست آن می‌تواند در پایداری منابع آبی کشاورزی کمک‌کننده باشد.
مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان رضوی ضمن ابراز تأسف و تأکید بر اینکه در این موضوع مقداری افراط صورت گرفته است توضیح داد: متوجه این موضوع در منطقه خلیل‌آباد و کاشمر شده‌ایم، به فوریت جلسات هماهنگی با جهاد کشاورزی برگزار شده تا اگر در جایی لازم باشد حقابه‌ای و یا آبزی زمینی ذخیره شود و در زمان مطلوب مورد استفاده قرار گیرد.
استخرها عامل افراط در برداشت از منابع آبی دشت کاشمر
طاهری با تأیید وجود استخرهای کشاورزی در ابعاد غیرمتعارف و افراط در دشت کاشمر تأکید کرد: این قول را به مخاطبان روزنامه قدس می‌دهیم که این موضوع ساماندهی شود.
وی افزود: دو هفته گذشته در بالادست سد ارداک با برداشت‌های غیرمجاز، موتور تلمبه‌ها و استخرهای غیرمجاز که در واقع تخلف کرده بودند مقابله شده و در دو منطقه خلیل‌آباد و کاشمر هم این اتفاق خواهد افتاد.
مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان رضوی درباره وجود استخری در ابعاد ۱۸۰ در ۱۰۰ متر به عمق ۳۰متر با حجم نیم میلیون مترمکعب و چگونگی ایجاد این استخر در دشت کاشمر عنوان کرد: انتظار می‌رود مجموعه‌های درگیر در حوزه آب ازجمله آب منطقه‌ای و جهاد کشاورزی در بخش کشاورزی هماهنگ عمل کنند.
طاهری به بازدیدهای انجام شده از دشت کاشمر اشاره کرد و گفت: از این مناطق و سایر مناطق استان بازدید کرده‌ام، اما باید بر یک نکته اصولی تأکید کرد و آن این است که حقابه‌بری باید در حد حقابه مجاز و قانونی باشد اما این حجم‌ها متعارف نیست و به شدت در این برداشت‌ها افراط شده و قطعاً به شکل دقیق همراه با جهاد کشاورزی موضوع استخرهای استان از جمله خلیل‌آباد، کاشمر و سایر مناطق استان را ابتدا بررسی و شناسایی خواهیم کرد و سپس مقابله‌ای ضابطه‌مند و با ادله کارشناسی صورت خواهد گرفت.
در شرایط بحرانی منابع آبی استان، نبود هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی جای پرسش دارد و در کنار این موضوع باید این سؤال پرسیده شود که چگونه چنین استخرهایی در ابعاد غیرمتعارف در منطقه و در سال‌های اخیر ساخته شده اما برخوردهای لازم در ابتدای شکل‌گیری این پدیده انجام نشده است و ترویج کشاورزی پایدار و مدیریت منابع آبی در کجای این معادله کم‌آبی قرار دارد؟ و کدام حقابه، شخص یا اشخاصی را مجاز می‌کند که استخرهایی به عمق ۱۰ تا ۳۰ متر ایجاد کنند؟
خبرنگار: طاهره فجر داودلی
نظر شما