تراز بنزین کشور بعد از چند سال حضور ایران در باشگاه صادرکنندگان بنزین از سال 97 تا 1400 بالاخره سال 1401 به نقطه سر به‌ سر رسید. به اعتقاد کارشناسان، افتتاح فازهای سه‌گانه پالایشگاه ستاره خلیج فارس در سال 1397 و شیوع کرونا در سال 1398 از مهم‌ترین دلایل مثبت شدن تراز بنزین و صادرات آن بود، عواملی که به مرور اثر خود را از دست دادند.

اگر شرایط فعلی ادامه یابد و برنامه جامعی برای رفع ناترازی بنزین در کشور نداشته باشیم، پیش بینی می شود کشور در سال 1412 روزانه حدود 110 میلیون لیتر بنزین وارد کنیم که ارزبری 24 میلیارد دلاری برایمان خواهد داشت. این رقم با درآمد حاصل از صادرات یک میلیون بشکه نفت کشورمان برابری می کند.

با توجه به واقعیاتی که در بالا توضیح داده شد، ضرورت چاره اندیشی در حوزه ی ناترازی بنزین بر کسی پوشیده نیست. کارشناسان برای رفع این مشکل راهکارهای متنوعی ارائه داده اند. به زعم آنان، نیاز است در حوزه های مختلف اصلاحاتی صورت بگیرد.

افزایش ظرفیت سی ان جی در کشور، بالا بردن ظرفیت پالایشگاهی، افزایش بازدهی خودروها و پایین آوردن میانگین سن آن ها و بهینه سازی الگوی مصرف از جمله راهکارهای مطرح شده است.

در ادامه نظرات رحمان سعادت، عضو هیئت علمی اقتصاد دانشگاه سمنان را در خصوص موضوعاتی که در بالا گفته شد، می خوانید.

سعادت با اشاره به این موضوع که قیمت بنزین در کشورمان بسیار پایین است و همین مسئله یکی از عوامل تأثیرگذار بر مصرف بی رویه و دامن زدن به ناترازی بنزین محسوب می شود، تصریح کرد: این مشکل هر سال وخیم تر می شود و اگر چاره اندیشی اساسی برایش نداشته باشیم در آینده ی نزدیک با مشکلات شدیدی مواجه می شویم.

وی ادامه داد: آمار موجود مبنی بر اینکه در لایحه ی بودجه ی 1403 پیش بینی هزینه ی قریب به 3 میلیارد دلاری برای واردات بنزین داریم، در حالی که در سال 1401 صادرکننده ی بنزین بودیم و یک میلیارد دلار از این محل کسب درآمد داشتیم، نشان می دهد که این موضوع از اهمیت بالایی برخوردار است و باید رسیدگی به آن در دستور کار قرار بگیرد.

عضو هیئت علمی اقتصاد دانشگاه سمنان خاطرنشان کرد: سهمیه بندی و کنترل میزان مصرف و واقعی سازی تدریجی قیمت ها می تواند از راهکارهای پیش رو باشد. در شرایط فعلی اقتصادی، امکان اعمال سیاست های قیمتی برای حل مشکل ناترازی بنزین وجود ندارد. می توانیم از روش های غیرقیمتی برای رفع این موضوع بهره بگیریم.

سعادت گفت: در حال حاضر مجبوریم هزینه ی زیادی برای واردات بنزین داشته باشیم. در حالی که اگر همین سرمایه گذاری را برای بهینه سازی بخاری های گازسوز کرده بودیم، می توانستیم گاز زیادی را آزاد کنیم و با استفاده از آن در دوگانه سوز کردن خودروها به حل مشکل ناترازی بنزین تا حد زیادی کمک کنیم.

وی ادامه داد: بر کسی پوشیده نیست که اصلاح کیفیت خودروها و کاهش مصرف آن ها کمک زیادی به حل مشکل ناترازی بنزین در کشور می کند. اما واقعیت این است که مسئله ی خودرو در کشور ما بسیار پیچیده است و مافیای خودرو اجازه ی انجام بسیاری از کارها را نمی دهد.

عضو هیئت علمی اقتصاد دانشگاه سمنان خاطرنشان کرد: بسیاری از فعالان بخش خودرو برایشان صرفه در این است که تغییر روش ندهند. به دلیل انحصاری که در این حوزه ایجاد کرده ایم، خودروسازان با شرایط فعلی سود سرشاری می برند و انگیزه ای برای بالا بردن کیفیت خودروهای تولیدی شان ندارند.

سعادت گفت: خانوارها نمی توانند به اسقاط خودرو بپردازند و هزینه ی خرید خودروی نو را پرداخت کنند. دولت نیز در شرایطی نیست که هزینه ی نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی را بپردازد. با این حال، چاره اندیشی برای خودروهای فرسوده نیز می تواند کمک زیادی به حل موضوع ناترازی بنزین در کشور بکند.

وی ادامه داد: دوگانه سوز کردن خودروها و به ویژه وسایل حمل و نقل عمومی مانند اسنپ و تاکسی ها می تواند موجب کاهش مصرف جدی بنزین شود و لازم است که این امر در  دستور کار قرار بگیرد. استفاده از خودروهای فرسوده نیز عامل دیگری در شدت گرفتن ناترازی بنزین در کشورمان است و اصلاحات ساختاری جدی در این زمینه باید صورت بگیرد تا بتوانیم به ناترازی و واردات بنزین پایان دهیم.