از سوی دیگر صرف‌نظر از افزایش آمار قربانیان هاری و حیوان گزیدگی، نمی‌توان از لاشه‌های متلاشی شده سگ‌ها و گربه‌ها روی آسفالت خیابان‌ها هم چیزی نگفت؛ صحنه‌های رقت‌باری که علاوه بر تهدید بهداشت‌روانی شهروندان، سلامت جسمی آن‌ها را نیز به خطر انداخته است.
افزایش ناگهانی تعداد سگ‌های ولگرد در دو دهه اخیر
مژگان جمشیدی، کارشناس ارشد حیات‌وحش با اشاره به معضل افزایش جمعیت سگ‌های ولگرد در شهرها، روستاها، مسیر جاده‌ها و حاشیه شهرها به ما می‌گوید: معمولاً کانون‌های تجمع سگ‌های ولگرد، مناطق مشخصی هستند؛ برخی اطراف مراکز دفع پسماند قرار دارند که به دلیل دسترسی به غذا، تعداد آن‌ها در این مکان‌ها افزایش پیدا می‌کند. برخی دیگر اطراف جاده‌ها، پارک‌ها، حاشیه شهرها و روستاهایی هستند که غذارسان‌ها و به‌اصطلاح حامیان حیوانات به صورت غیرقانونی اقدام به غذارسانی در آن مناطق می‌کنند. این مراکز نیز به دلیل غذارسانی سازمان‌یافته و مستمر موجب تجمع جمعیت سگ‌ها در یک کانون مشخص می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: غذارسانی به یک گونه حیوان، اولویت خاص قائل‌شدن برای آن حیوان نسبت به حیوانات دیگر است که موجب افزایش جمعیت آن‌گونه خاص می‌شود و تعادل چرخه محیط زیست برهم می‌خورد. زیرا بر فرض عقیم بودن سگ‌ها غذارسانی به‌آن‌ها موجب افزایش طول عمرشان و همچنین تشدید رقابت‌های غذایی و قلمرویی میان آن‌ها شده و در نتیجه به نزدیک شدنشان به سکونتگاه‌های انسانی و شرطی شدن آن‌ها منجر می‌شود. دراین صورت طبیعی است به هر عابر پیاده‌ای که حتی نایلون حاوی خرید در دست دارد، به تصور غذارسان بودن هجوم می‌آورند.
غذا ندهید، حمله می‌کنند!
جمشیدی به نظر برخی حامیان حیوانات در این خصوص که اگر غذارسانی و حمایت از سگ‌های ولگرد صورت نگیرد، احتمال حمله افزایش می‌یابد، اشاره و اظهار می‌کند: در ۱۰سال گذشته تعداد زیادی پناهگاه توسط حامیان حیوانات برای غذارسانی به آن‌ها ایجاد شده و با این ادعا باید شاهد کاهش حمله سگ‌های ولگرد به شهروندان باشیم، اما این اتفاق نیفتاده و حتی شاهد افزایش شمار سگ‌ها و حملات آن‌ها بوده‌ایم. به‌طوری که تنها در سال ۱۴۰۰ بیش از ۵۰نفر در کشور توسط سگ‌ها کشته شده‌اند که ۳۵نفر از این قربانیان کودکان زیر ۱۰سال بوده‌اند.
به گفته این عضو انجمن حمایت از حیوانات، سگ‌ها و گربه‌ها همیشه در مناطق شهری وجود داشته‌اند اما یک دلیل مهم اینکه در سال‌های اخیر تعداد آن‌ها به این شدت افزایش یافته به‌طوری که در برخی مواقع دستگاه‌های متولی مجبور به حذف فیزیکی تعدادی از آن‌ها می‌شوند، این است تعداد افرادی که به گفته خودشان به عنوان حامی حیوانات اقدام به غذادهی به حیوانات می‌کنند، بیشتر شده است؛ درحالی که در دهه‌های گذشته که این حیوانات غذای خودشان را تأمین می‌کردند، وقتی زاد و ولد می‌کردند تعدادی از بچه‌های آن‌ها تلف می‌شدند، همان‌طور که درحال حاضر همه بچه‌های بسیاری از حیوانات به سن بلوغ نمی‌رسند و به دلیل نبود امنیت زیستگاه و یا کمبود غذا از چرخه حیات حذف و حتی برخی از گونه‌های جانوری توسط سگ‌های ولگرد تلف می‌شوند.
وی با اشاره به یکی از تجربه‌های خود در این خصوص می‌گوید: من و دوستانم وقتی در فصل بهار یعنی زمان زاد و ولد حیوانات برای کوه‌نوردی به منطقه شمیرانات رفته بودیم بارها در منطقه حفاظت‌شده ورجین شاهد شکار شدن بره میش‌های تازه متولد شده توسط سگ‌های ولگرد بودیم.
درنتیجه رفتار غلط برخی از به اصطلاح حامیان حیوانات و دوستی افراطی، شاهد افزایش بی‌رویه سگ‌ها آن‌هم بدون توجه به عواقب ازدیاد جمعیت آن‌ها در حاشیه شهرها و حتی مناطق تحت حفاظت سازمان محیط زیست بوده‌ایم. وضعیتی که در پارک ملی خجیر، پارک ملی سرخِ‌حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود در نزدیکی تهران و پارک ملی بمو در نزدیکی شیراز شاهد آن هستیم تهدیدی جدی برای حیات وحش و گونه‌های مختلف جانوری است.
تصویب قانون ممنوعیت غذارسانی به حیوانات ولگرد
این کارشناس حیات وحش با بیان اینکه غذارسانی به حیوانات ولگرد و حتی حیوانات حیات وحش از سوی همه متخصصان محیط زیست به هر شکل و با هر توجیهی به رسمیت شناخته نمی‌شود، ادامه می‌دهد: متأسفانه تبلیغات شبکه‌های فارسی‌زبان خارجی در دهه اخیر، روند غذارسانی به سگ‌ها و گربه‌ها و افزایش جمعیت آن‌ها را تشدید کرده است. در بیشتر کشورها به‌ویژه کشورهای توسعه‌یافته غذادهی به حیوانات اعم از اهلی و وحشی حتی در زیستگاه‌های حیات وحش ممنوع است، اما در کشور ما برخی افراد ناآگاه که خود را حامی حیوانات می‌نامند، روزانه مقادیر قابل‌توجهی بال و گردن مرغ را به مناطق تجمع سگ‌های ولگرد می‌برند و به آن‌ها غذارسانی می‌کنند یا در پارک‌ها و اطراف رستوران‌ها به گربه‌ها غذا می‌دهند، غافل از اینکه این رفتار آن‌ها مانند دوستی خاله‌خرسه است و موجب گرفتن حق بقای طبیعی از آن‌ها می‌شود، زیرا با افزایش تعداد سگ‌های ولگرد سازمان‌های متولی مجبور به حذف فیزیکی آن‌ها می‌شوند و همین موضوع اعتراض مردم و حامیان محیط زیست را در پی دارد. درحالی که هیچ‌کس به موش‌های شهری غذا نمی‌دهد و در چرخه طبیعت تفاوتی میان سگ، گربه و موش نیست. بنابراین، ضرورت دارد در کشور لایحه‌ای از سوی دولت برای ممنوعیت غذارسانی به حیوانات تدوین و به مجلس فرستاده شود تا پس از بررسی و تصویب به قانون تبدیل شود تا مانند بیشتر کشورها که فقط با تشخیص کارشناسان و در زمان‌های خاص یعنی میانه تابستان و میانه زمستان به گله‌های قوچ و میش آب‌رسانی و علوفه‌رسانی می‌کنند، سازمان محیط زیست مجوز غذارسانی به حیوانات را در حیات وحش داشته باشد.
سگ‌های ولگرد؛ عامل انتقال بیماری به حیات وحش
حسن اکبری، معاون محیط زیست طبیعی سازمان محیط زیست کشور نیز در همین خصوص به ما می‌گوید: جمعیت حیوانات غیراهلی به‌واسطه سازوکارهایی که در طبیعت ایجاد شده، کنترل می‌شود و بر اثر کنش و واکنش‌های طبیعی مشکلی برای بقای گونه‌های دیگر و همچنین انسان ایجاد نمی‌کنند، اما جمعیت حیواناتی که با انسان سروکار دارند از جمله سگ و گربه تا حدود زیادی بستگی به رفتار ما و شرایطی دارد که برای آن‌ها فراهم می‌کنیم، زیرا با تغییر شرایط طبیعت و افزایش غذای بعضی از گونه‌ها عرصه را برای برخی گونه‌های دیگر تنگ‌تر می‌کنیم و با این رفتار موجب برهم خوردن تعادل اکولوژیست گونه‌ها می‌شویم که می‌تواند مشکلات اساسی برای محیط زیست ایجاد کند.
وی ادامه می‌دهد: شرایط زندگی سگ‌ها و گربه‌ها به دلیل وابستگی به انسان نسبت به آنچه در طبیعت وجود دارد تغییر کرده است؛ به دلیل آنکه ممکن است بخشی از غذایی که در اختیار این حیوانات قرار می‌گیرد به شکل ناخواسته و یا رعایت نکردن ضوابط باشد، مانند لاشه‌های تلف شده مرغداری‌ها یا ضایعات کشتارگاه‌ها و یا حتی غذاهایی که در پسماندها و زباله‌های خانگی وجود دارد که به عنوان غذای غیرطبیعی- یعنی مازاد بر چرخه‌های طبیعی- در اختیار این حیوانات قرار می‌گیرد و این شرایط به آن‌ها کمک می‌کند فرصت زاد و ولد بیشتری پیدا کنند. این موضوع به‌ویژه در خصوص سگ‌سانان جدی‌تر است، چرا که دوره بارداری کوتاهی دارند و در هر زایمان چندین توله به دنیا می‌آورند و اگر غذا فراهم باشد، همه توله‌های آن‌ها به بلوغ می‌رسند که بی‌تردید مشکلاتی برای جوامع انسانی و محیط زیست ایجاد می‌کنند، ضمن آنکه بقای سایر گونه‌های جانوری نیز به مخاطره می‌افتد.
اکبری اضافه می‌کند: با توجه به اینکه سگ‌ها هیچ دشمن طبیعی در شهرها و حاشیه شهرها ندارند، یعنی هیچ عامل کنترل‌کننده طبیعی برای جمعیت آن‌ها وجود ندارد و پناهگاه‌های مورد نیاز آن‌ها نیز در قالب فضاهای سبز شهری یا حاشیه شهری وجود دارد، جمعیت آن‌ها به صورت انفجاری افزایش می‌یابد و به دلیل ارتباط با دیگر گونه‌های جانوری، بسیاری از بیماری‌ها ازجمله هاری را به آن‌ها منتقل می‌کنند و یا در صورت حمله به انسان، این بیماری را به او نیز انتقال خواهند داد.
آسیب‌رسانی سگ‌های ولگرد به مناطق حفاظت‌شده محیط زیست
معاون محیط زیست طبیعی سازمان محیط زیست عنوان می‌کند: سگ‌های ولگرد یکی از تهدیدهای جدی برای مناطق حفاظت‌شده‌ای محسوب می‌شوند که در مجاورت شهرها قرار دارند، به‌طوری که گاهی مشاهده شده به صورت گروهی به بره‌های قوچ‌ومیش و یا بره آهوها حمله کرده و به‌ویژه در محل آبشخورها و نزدیک منابع آبی، سایر گونه‌های جانوری را شکار و زخمی کرده‌اند. حتی گزارش‌هایی از آذربایجان غربی در مورد برخی از پرندگان کمیاب مانند میش‌مرغ داشته‌ایم که سگ‌های ولگرد از تخم‌های آن‌ها تغذیه کرده و یا به جوجه‌های این پرندگان آسیب رسانده‌اند. ضمن آنکه سگ‌ها می‌توانند در حیات وحش عامل انتقال بیماری باشند. البته ما این موضوع را در مناطق حفاظت شده محیط زیست مدیریت می‌کنیم؛ اما در خارج از مناطق حفاظت شده مسئولیت قانونی در خصوص مدیریت سگ‌های ولگرد نداریم و براساس بند ۱۵ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها مصوب سال ۸۷، دستورالعمل کنترل و مدیریت جمعیت حیوانات مزاحم شهری مانند موش‌های شهری، سگ‌های ولگرد و گربه‌ها در حریم شهرها و روستا از سوی وزارت کشور ابلاغ شده و اجرای آن بر عهده شهرداری‌ها و دهیاری‌هاست تا از طریق اقدامات مختلف همچون عقیم‌سازی، جمعیت آن‌ها را کنترل کنند.
ضعف قانون در زمینه جرم‌انگاری غذادهی به سگ‌های ولگرد و گربه‌ها
اکبری با انتقاد از نبود قانونی در مورد غذارسانی به سگ‌های ولگرد و گربه‌ها می‌گوید: سال گذشته آیین‌نامه‌ای در خصوص این موضوع در مجلس شورای اسلامی در دست پیگیری بود که هم شامل مسائل مربوط به حیوان‌آزاری می‌شد و هم به مواردی که در نتیجه نگهداری و غذا دادن به حیوانات برای شهروندان ایجاد مزاحمت می‌کرد، اشاره داشت، اما هنوز این مهم به نتیجه نرسیده‌است. البته دستورالعمل‌هایی از سوی وزارت کشور ابلاغ و کارگروه‌های استانی برای مدیریت جمعیت حیوانات مزاحم شهری پیش‌بینی شده است، اما ضرورت دارد مصوبه‌ای از سوی مجلس شورای اسلامی داشته باشیم تا مانند بسیاری از کشورها برای برخورد با گروه‌ها و افرادی که به این حیوانات غذادهی می‌کنند، قانونی وضع و به‌صراحت در مورد غذارسانی و غذادهی به سگ‌های ولگرد و گربه‌ها جرم‌انگاری شود تا شاهد افزایش بی‌رویه جمعیت سگ‌ها و گربه‌ها و پیامدهای آسیب‌زای ازدیاد جمعیت این‌گونه‌های جانوری برای حیات وحش و شهروندان نباشیم.
نظر شما