در کنار حواشی و اخبار متعدد واردات خودرو صفر و دست دوم، مدت‌هاست نسبت به عدم ارائه خدمات پس از فروش و موجود نبودن قطعات یدکی خوروهای جدید هشدار داده می‌شود. اما به نظر می‌رسد تا بحرانی شدن این مسئله، گوش شنوایی برای آن وجود ندارد.
در آیین‌نامه واردات خودروهای نو که توسط معاون اول رئیس جمهور دولت سیزدهم ابلاغ شد، صدور ثبت سفارش خودرو اعم از واردات توسط اشخاص حقیقی و حقوقی مستلزم اخذ تأییدیه تأمین قطعات یدکی و ارائه خدمات پس از فروش و سایر ضوابط فنی مربوط از وزارت صمت و رعایت ماده۱۰ اصلاحی قانون ساماندهی صنعت خودرو مصوب ۱۴۰۱ است. ولی گارانتی و خدمات پس از فروش خودروهای وارداتی در عمل اتفاق نمی‌افتد و نظارتی هم از سوی نهادهای مربوطه صورت نمی‌گیرد.
عجیب‌تر آن که اخیراً این بند از آیین‌نامه توسط خود آقای مخبر حذف و عملاً واردات خودرو بدون گارانتی و خدمات پس از فروش آزاد شد! در این شرایط مشخص نیست وضعیت خودروهای وارداتی و مصرف‌کنندگان آن‌ها چه نتایجی را در آینده رقم خواهد زد.
خودرو به خدمات پس از فروش نیاز ندارد!
مسیح فرزانه، کارشناس بازار خودرو در رابطه با حذف تعهد شرکت‌های واردکننده جهت تامین گارانتی و خدمات پس از فروش به خبرنگار تحریریه جوان قدس گفت: در آیین‌نامه جدیدی که در دولت سیزدهم از سوی وزارت صمت اعلام شد، یکی از وظایف شرکت‌های واردکننده، تعهد گارانتی به مدت ۲ سال و شرط انتقال فناوری خودروهای وارداتی بوده است. اما حدود دو هفته پیش، سرپرست ریاست جمهوری با انتشار لایحه‌ای اعلام کردند که این شرط انتقال فناوری برداشته و عملا باید ۷ درصد ارزش گمرکی خودروهای وارداتی به صندوق حمایت از صندوق تحقیقات و توسعه صنایع پیشرفته واریز گردد.
فرزانه با اشاره به این که با آغاز واردات خودرو از شهریورماه ۱۴۰۲، واردات غالباً توسط شرکت‌های خرد و نوپا صورت گرفت، تصریح کرد: در واقع حجم گسترده‌ای از ۲۰ هزار خودروی وارداتی به گمرکات تنها توسط دو شرکت ایرانخودرو، سایپا و یک شرکت خصوصی انجام می‌شود که از واردکنندگان قدیمی هستند و پیش از سال ۹۷ در این حوزه فعالیت می‌کردند. تعداد واردات این شرکت‌های خرد و نوپا هر کدام کمتر از۵۰ دستگاه خودرو و نهایتا تا ۱۰۰ دستگاه است که با وجود واردات پایین و محدود نتوانستند در بحث خدمات پس از فروش پاسخگوی نیاز خریداران و مصرف‌کنندگان باشد؛ این واردکنندگان حتی از تامین خدمات تعویض روغن و تعویض فیلتر که هر خودرو باید زیر ۵۰۰۰ کیلومتر انجام دهد هم ناتوان هستند.
تحریم دست و پای واردکنندگان را بسته است
این فعال بازار خودرو با اشاره به تاثیر تحریم‌ها در واردات خودروهای صفر بیان کرد: شرکت‌های واردکننده چون خرد و کوچک هستند، به‌واسطه تحریم‌ها نمی‌توانند به‌صورت مستقیم خرید کنند و دست به دامن واسطه‌ها می‌شوند. در نتیجه، تحریم‌ها باعث شده برای واسطه‌گران توجیه اقتصادی نداشته باشد که خدمات پس از فروش حجم کم خودروی وارداتی را تامین کنند. اما اگر کشور تحریم نبود، شرکت مادر وظیفه داشت با استقرار نمایندگی رسمی در کشور، دوره‌های خدمات پس از فروش و تعمیر این خودروها را آموزش دهد.
او افزود: در حال حاضر بخش اعظم واردات خودرو به غیر از برندهای چینی نظیر خودروهای ژاپنی، کره‌ای و حتی خودروهایی که قرار است در قالب مجوزهای جانبازی مثل فولکس و آئودی و... وارد شوند، همه از شرکت‌های چینی خریداری می‌شود. یعنی عملاً همه این مشکلات به لطف و یمن تحریم‌هاست که همچون وزنه‌ای دست و پای این شرکت‌ها را بسته است.
واردکنندگان خام و بی‌تجربه‌اند!
این کارشناس حوزه بازار خودرو با اشاره به کم تجربگی و تعلل شرکت‌های واردکننده خاطرنشان کرد: با این حال تامین ابزار و قطعات یدکی از کشورهای ثالث کار دشواری نیست؛ اما چون اکثریت این شرکت‌ها توان مالی محدودی دارند، خدمات پس از فروش و تجهیز کردن یک تعمیرگاه با تمام خدمات پیشرفته، آموزش نیرو و خرید قطعات کار پر هزینه، پرچالش و بسیار پیچیده‌ای است. کما این که سوددهی خدمات پس از فروش در دراز مدت بازمی‌گردد و سود آن به اندازه واردات یک دستگاه خودرو کلان نیست. اما واردکنندگانی که پیش از سال ۹۷ در این عرصه فعالیت داشتند، در کنار خدمات پس از فروش حتما فروش داشتند؛ چون خدمات پس از فروش بدون فروش محصول سود دهی جذابی ندارد.
مسیح فرزانه با بیان این که تنها راه خروج از این وضعیت، سخت‌گیری سیاست‌گذاران است، عنوان کرد: وقتی همه این عوامل را کنار هم بگذاریم نهایتاً به این پاسخ می‌رسیم که چرا واقعا در بحث خدمات پس از فروش هیچ اتفاقی نیفتاده است. هرچند عدم آشنایی شرکت‌های کوچک از فرایند واردات در کنار آیین‌نامه غیر هدفمند دولت سیزدهم باعث شد واردات به آن حد که نیاز بازار بود نرسد. به علاوه در آیین‌نامه جدید، با حذف بند انتقال فناوری و تکنولوژی، هیچ فشار و تاکیدی هم از سوی نهادهای نظارتی و سیاست‌گذار مشاهده نمی‌شود. همه این عوامل دست به دست هم داد تا دست شرکت‌ها در حوزه واردات بازتر شود و واردکنندگان به تعهد خود در زمینه خدمات پس از فروش عمل نکنند.
او با اشاره به اینکه تعدادی از شرکت‌های محدود خدمات پس از فروش خود را برون‌سپاری کردند، افزود: این شرکت‌ها با عقد قرارداد با تعدادی از تعمیرگاه‌های مجهز، به ازای هر دستگاه خودروی وارداتی، به مشتریان خدمات پس از فروش می‌دهند که البته کار هزینه‌بری است.
چرا مردم خودرو بدون لوازم یدکی می‌خرند؟
فرزانه در پاسخ به این که مصرف‌کنندگان چرا خودروهای وارداتی را با وجود عدم گارانتی و خدمات پش از فروش خریداری می‌کنند، توضیح داد: خودروهای وارداتی در ظاهر با گارانتی و خدمات پس از فروش به فروش می‌رسند. خریداران خودرو هم مگر چقدر با این حوزه آشنایی دارند؟ چون خودروها صفر کیلومتر هستند، تصور بر این است امکان خرابی وجود ندارد. اما تعمیرگاه‌ها نمی‌توانند حتی در حد تعویض روغن و تعویض فیلتر خدماتی به آن‌ها ارائه دهند.
خرید خودرو برای پشت ویترین!
او ضمن اشاره به این که خودرو به کالای سرمایه‌ای تبدیل شده، ادامه داد: در همین دوره کوتاهی که واردات از شهریور سال گذشته تاکنون به صورت قطره‌چکانی آغاز شده، کمترین سود یک خودرو وارداتی که در سامانه ثبت‌نام کنید در مقایسه با بازار، حداقل نزدیک به یک میلیارد تومان است. این مسئله باعت می‌شود بخش قابل توجهی از خودروهای وارداتی پشت ویترین نمایشگاه و دفاتر فروش خودرو بروند. به همین خاطر اکنون که یک سال و نیم از واردات خودرو می‌گذرد تعداد خودروهای ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ در سطح شهر بسیار پایین است. این یعنی طرح واردات خودرو در سطح تنظیم‌گری بازار موفق نبوده و روی داستان کالای سرمایه‌ای تاکید بیشتری شده است.
افسانه پدرامی فر – خبرنگار تحریریه جوان قدس
نظر شما