اذان و اقامه از شعارهای بنیادین اسلام است که از سوی خداوند متعال به رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) آموخته شده و از طریق آن حضرت به سایر مسلمانان، نسل به نسل املاء شده است. خواندن اذان و اقامه در گوش نوزاد ضمن این‌که سرمشقی برای پدران و مادران و مربّیان کودک در شیوه درست تعلیم و تربیت به‌شمار می‌آید که چگونه مفاهیم بلند را کلمه به کلمه و جمله به جمله و قسمت به قسمت، به کودک تلقین کنند، به آنان می‌آموزد که باید جان کودک از همان ابتدا در معرض نسیم توحید قرار گیرد و بدین‌ترتیب کودک از طفولیت جز ملّت اسلام در می‌آید و در فضای اسلامی پرورش می‌یابد. بنابراین به‌کارگیری این دستورالعمل در راستای فضاسازی برای تربیت دینی فرزند مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
والدین مسلمان می‌خواهند مطمئن شوند که کودک بر اساس ارزش‌های اسلامی تربیت می‌شود. یک حدیث ثابت می‌کند که گفتن اذان و اقامه در گوش نوزاد پسر یا دختر، سنت است.
گفتن اذان در گوش راست نوزاد و اقامه در گوش چپ او سنتی است که پیامبر (ص) آن را انجام می‌دادند و این کار را به پیروانشان نیز سفارش می‌کردند.
بر اساس روایت‌های اسلامی، یکی از مهم‌ترین آثار خواندن اذان و اقامه در گوش نوزاد، این است که شیطان را از وجود او دور می‌کند. آوردن نام خدای متعال در هر مکانی، موجب فرار شیطان می‌شود. شیطان که در صدد نفوذ به قلب پاک انسان تازه متولد شده است، با آوردن عبارت‌های اذان و اقامه، راهی جز فرار نخواهد داشت.
امروزه بسیاری از دانشمندان بر این باورند که مغز کودک صداهای بسیار زیادی را که در پیرامونش ایجاد می‌شود، ضبط می‌کند و به تدریج کلمات را از هم تفکیک و جدا می‌نماید، او هنگامی که شاهد سخن گفتن پدر، مادر، برادران و خواهران خود می‌باشد، مثل این است که به خود می‌گوید این‌کار بزرگترها بسیار مفید است. بر همین اساس طاهر قلیزاده کارشناس مباحث خانواده و اجتماع در یادداشتی که به صورت اختصاصی در اختیار خبرنگار مهر قرار داده است به اهمیت این موضوع پرداخته است که در ادامه می‌خوانیم:
کودکان را می‌توان یکی از پاک‌ترین و البته حساس‌ترین مخلوقات خداوند متعال دانست که نوع تعامل با آنان، سطح زندگی آینده یک جامعه را تعیین خواهد کرد.
بر اساس پژوهش‌ها باید گفت که تجربیات و هر آنچه که در دوران کودکی برای انسان پیش آمده، تا آخرین زمان حیات او دارای اثر بوده و می‌تواند نتایج و شرایط موفقیت‌آمیز و یا آسیب زننده‌ای را برای فرد و یا حتی جامعه به همراه آورد.
بر اساس همین اهمیت، شاهد هستیم که در شریعت اسلام نکات متعددی پیرامون مباحث تربیتی و وظایفی که برای کودکان باید به آن توجه داشت بیان شده است.
شاید بتوان در مباحث تربیتی یکی از آشناترین و آغازی‌ترین کارها برای کودک متولد شده را گفتن اذان و اقامه در گوش آنها دانست. عملی به ظاهر ساده که انجام و یا ترک آن شرایط تربیتی و فرهنگی خاصی را به دنبال خواهد داشت.
چنانکه پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرمایند: «اگر کسی در اولین روز تولد نوزاد، در گوش راست و چپ وی اذان و اقامه بگوید، آن نوزاد از دستبردهای شیطان مصون خواهد بود»
در توضیح این روایت می‌توان گفت حرص و طمعی که ابلیس در انحراف انسان‌ها بر اساس عبارتی همچون «فَبِعِزَّتِکَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ» بر آن قسم خورده، به اسباب مختلفی که ممکن است بعضاً به سادگی فراهم شوند قابل پیشگیری و مدیریت می‌باشد که در این روایت به سبب بودن اذان و اقامه برای این محافظت اشاره شده است.
چنانکه در روایتی دیگر نقل شده، کودکی به شدت پرخاشگر و بداخلاق بود، وقتی او را نزد نبی مکرّم اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) آوردند، حضرت از مادرش پرسیدند: وقتی این کودک متولد شد، آیا در گوش راست و چپش اذان گفتید؟ مادر گفت: نه، حضرت فرمودند: اگر دیدید نوزاد یا کودکی خیلی آشوب زده و بی قرار است، در گوش راست و چپ او اذان بگویید!
توجه به این دو روایت، این مطلب را متذکر می‌شود که حتی جملات و مفاهیمی که کودک می‌شنود می‌تواند در رفتار و تعاملاتی که خواهد داشت و همچنین بر تأثیرات اجتماعی او اثرگذار باشد.
بی‌شک آثاری مانند بی‌قراری، تعاملات نامطلوب، استرس، اضطراب، نداشتن اعتماد به نفس و… از جمله مواردی هستند که به دنبال جملات و مفاهیمی که انسان در دوران خردسالی می‌شنود، تحت مدیریت قرار خواهد گرفت و به هر میزان انسان با مفاهیمی اخلاقی و معنوی آشنا شده و فکر و روح او به قدرتی بی‌انتها معطر گردد، احتمال لغزش و آلودگی‌های شخصیتی او به مراتب کاهش خواهد یافت.
بر اساس مجموع آنچه آمد فهم این روایت از امام علی علیه‌السلام نیز واضح‌تر می‌شود که حضرت می‌فرمایند «مَنْ سَاَلَ فی صِغَرِهِ اَجابَ فی کِبَرِهِ»؛ چرا که کودک در بزرگسالی، چیزی را به اطرافیان و محیط پس خواهد داد که در کودکی آن را دریافت کرده باشد حتی اگر در قالب جملات به ظاهر ساده‌ای باشد که برخی ممکن است با سهل‌انگاری از کنار آن عبور کنند.
نظر شما