دهم آبان‌ماه سال جاری بود که خبر آغاز مازوت‌سوزی در نیروگاه حرارتی شازند پس از هشدارهای بسیار از سوی فعالان محیط‌زیست، فضای استان مرکزی را به‌هم ریخت.
 پیش از آغاز مازوت‌سوزی هیچ فردی انتظار این اتفاق شوم را حتی زودتر از سال گذشته نداشت، اما با توجیه ناترازی انرژی در کشور اعلام شد باید نیروگاه حرارتی شازند بر مدار مازوت‌سوزی قرار گیرد.
 با این اقدام، گلایه‌ها و شکایات مردم به‌ویژه بیماران قلبی و ریوی بلند شد و تیم مدیریتی استان و نمایندگان تمام تلاش خود را برای کنترل شرایط به کار گرفتند، اما شدت اعتراضات به‌ویژه در فضای مجازی بیش از حد انتظار بود و فعالان زیست‌محیطی، اجتماعی، فرهنگی و حتی صنعتگران نسبت به شرایط هوای اراک و حجم آلودگی نارضایتی بسیاری داشتند.
 این اعتراضات سبب شد نظر دولت به اراک بیشتر از گذشته جلب شود و با پیگیری‌های مدیران استان و نمایندگان مجلس، در نهایت کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا به ریاست پزشکیان برگزار شد و توقف مازوت‌سوزی در نیروگاه حرارتی شازند به تصویب رسید.
 پس از پایان این نشست قائم‌پناه معاون اجرایی رئیس‌جمهور رسماً از مصوبه هیئت دولت مبنی بر قطع مازوت‌سوزی در نیروگاه‌های شازند، منتظر قائم و شهید منتظری خبر داد.
 همچنین شینا انصاری رئیس سازمان محیط‌زیست کشور نیز در توییتی اعلام کرد: «دستور توقف مازوت‌سوزی در سه نیروگاه کشور صادر شد، هوای پاک حق همه شهروندان است و از حمایت رئیس‌جمهور برای حفاظت از محیط‌زیست سپاسگزارم». 

خلف وعده دولت

 در همین رابطه رئیس شبکه محیط‌زیست و منابع طبیعی استان مرکزی از اولین خلف وعده دولت چهاردهم در مقابل مردم اراک خبر داد و گفت: باوجود هشدارهای قبلی استفاده مجدد از مازوت در نیروگاه شازند آغاز شد.
 سیاوش آقاخانی اظهار کرد: درحالی‌که دولت چهاردهم پیش‌ازاین وعده‌هایی مبنی بر توقف استفاده از سوخت‌های آلاینده و کاهش آلودگی هوا داده بود، شهر اراک بار دیگر با چالش جدی روبه‌رو شده است.
 رئیس شبکه محیط‌زیست و منابع طبیعی استان مرکزی، افزود: باوجود تأکیدات و تعهدات مقامات ارشد کشوری، از جمله سخنگوی دولت و رئیس‌جمهور، نیروگاه شازند اراک به مازوت‌سوزی روی آورده است.
 وی تأکید کرد: شهر اراک پیش‌ازاین نیز شرایط بحرانی آلودگی هوا را پشت سر گذاشته و اکنون با این اقدام، وضعیت دشوارتری پیش روی شهروندان قرار گرفته است.
 آقاخانی تصریح کرد: فعالان محیط‌زیست استان در حال برنامه‌ریزی برای پیگیری این موضوع از طریق کانال‌های قانونی هستند و تا حصول نتیجه از مطالبه‌گری کوتاه نخواهند آمد.
 وی یادآور شد: همچنین مدیران استانی باید پاسخگوی شرایط کنونی باشند و در قبال سلامت مردم، مسئولیت‌پذیری بیشتری از خود نشان دهند.

 چالشی که فراتر از وعده‌هاست

 رئیس شبکه محیط‌زیست و منابع طبیعی استان مرکزی بیان کرد: آغاز مازوت‌سوزی در نیروگاه شازند، آن هم در شرایطی که اراک در سال‌های اخیر بارها در فهرست آلوده‌ترین شهرهای ایران قرار گرفته، سؤالات جدی را درباره عملکرد دولت و مدیریت بحران زیست‌محیطی در سطح استان و کشور ایجاد کرده است.
 آقاخانی گفت: مردم اراک با پشتوانه فعالان محیط‌زیست خواستار پایان‌دادن به مازوت‌سوزی هستند و این ماجرا به آزمونی جدی برای دولت چهاردهم تبدیل شده است.
 وی تأکید کرد: پیگیری‌های قانونی و فشارهای اجتماعی می‌تواند گامی مؤثر در مسیر تحقق مطالبات مردم باشد، اما آنچه که بیش از همه مهم است، اراده‌ای قاطع برای حفاظت از سلامت عمومی و محیط‌زیست در برابر اولویت‌های اقتصادی کوتاه‌مدت است.
 آقاخانی یادآور شد: آغاز مازوت‌سوزی در نیروگاه شازند یک پیام واضح دارد مبنی بر اینکه وعده‌ها به‌تنهایی کافی نیستند و اکنون دولت و مدیران محلی باید در عمل نشان دهند که مسئولیت‌پذیری در برابر مردم و محیط‌زیست فقط یک شعار نیست.

جانمایی خطرناک

 در همین رابطه یکی از فعالان محیط‌زیست در استان مرکزی اظهار می‌کند: در سال ۱۴۰۰ افزون بر ۴۷۰ میلیون لیتر، در سال ۱۴۰۱ حدود ۷۶۸ میلیون لیتر و سال گذشته نیز ۴۰۰ میلیون لیتر مازوت در نیروگاه حرارتی شازند مصرف شد و دی‌اکسید گوگرد آن وارد ریه مردم شهر اراک شد؛ بنابراین اگر خواهان اقدامات پیشگیرانه و مدیریت انرژی هستیم، باید سهم مردم اراک و شازند از خاموشی، از دیگر نقاط کشور کمتر باشد.
 عاشقی با اشاره به شرایط اقلیمی اراک و پایین‌بودن ارتفاع و همچنین قرارگیری نیروگاه در جهت باد اذعان کرد: مکان‌یابی اشتباه در زمان تأسیس و سایر صنایع آلاینده موجب شده تا در این شهر با طیف مختلفی از آلاینده‌های خطرناک مانند دی‌اکسید گوگرد، فلوئور، آروماتیک‌ها، ذرات معلق و اثرات تجمعی آن‌ها روبه‌رو شویم که حساسیت نیروگاه حرارتی شازند و جلوگیری از مازوت سوزی را دوچندان می‌کند.
 وی بیان کرد: نیروگاه حرارتی شازند نسبت به دیگر نیروگاه‌های مشابه بسیار آلاینده‌تر است و خروجی نیروگاه حتی در زمان مصرف گاز، بیش از حد استاندارد انتشار آلودگی دارد، اما نیروگاه اصفهان طبق گزارش‌ها، آلایندگی در حد مجاز دارد.
 وی افزود: این نیروگاه فرسوده و دارای فناوری قدیمی و راندمان پایین است و گفته می‌شود راندمانی حدود ۳۰ درصد دارد و با استناد ماده ۱۲ قانون هوای پاک لزوم تعطیلی این نیروگاه محسوس است و باتوجه‌به نزدیک‌شدن به پایان عمر آن تعطیلی و جانمایی جدید با مطالعات مناسب در محلی مناسب ضروری است.

لزوم انتقال صنایع آلاینده

 این فعال محیط‌زیست ادامه داد: طبق ماده ۱۴ قانون هوای پاک، مبنی بر انتقال صنایع که امکان رفع آلایندگی ندارد، لازم است این نیروگاه منتقل شود؛ چراکه حتی امکان نصب فیلتراسیون برای این نیروگاه وجود ندارد و در صورت فعالیت، همچنان آلوده است و باید به مکانی مناسب منتقل شود.
 عاشقی گفت: ماده ۱۸ همین قانون و لزوم استفاده از سوخت استاندارد، پالایشگاه شازند باید سوخت استاندارد به نیروگاه تحویل دهد و نیروگاه موظف است که در صورت نبود سوخت استاندارد خروجی دودکش‌ها را استاندارد کند که تاکنون این اتفاق صورت نگرفته است.
 این فعال محیط‌زیست در استان مرکزی تأکید کرد: باتوجه‌به مشکلات موجود در کشور و کمبود گاز، توجیهی برای صادرات گاز وجود ندارد و باید یک‌بار برای همیشه این مسئله حل شود.

تأثیر مازوت‌سوزی روی سلامتی

رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت در گفت‌وگو با قدس می‌گوید: آلایندگی ناشی از احتراق مازوت در نیروگاه‌ها دی‌اکسید گوگرد است که حلالیتی بالا دارد و انتشار آن در هوا روی دستگاه فوقانی تنفسی اثر می‌گذارد.
 به گفته دکتر عباس شاهسونی اگر غلظت آن به حد ناسالم برسد افزون بر اینکه سلامت همه شهروندان را به مخاطره می‌اندازد، در بیماران دارای اختلالات تنفسی نظیر تنگی نفس نیز تبدیل به آسم می‌شود و احتمال ابتلا آن‌ها به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد. وی اضافه کرد: در پی افزایش دی‌اکسید گوگرد، آلودگی هوا به محدوده بسیار ناسالم می‌رسد علاوه بر اینکه مراجعه بیمارانی با علائم تنفسی به مراکز درمانی به طور چشمگیری افزایش می‌یابد، علائم مشکلات قلبی نیز در افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی افزایش می‌یابد. 
 رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت افزود: بر اساس آخرین گزارشی که از سوی مؤسسه بار بیماری‌های سازمان جهانی بهداشت منتشر شده، هرساله آلودگی هوا منجر به مرگ زودرس ۲.۸ میلیون نفر می‌شود که پس از فشارخون به‌عنوان دومین عامل مرگ‌ومیر در دنیا شناخته شده است و باتوجه‌به اینکه آلودگی هوا یکی از دلایل افزایش فشارخون محسوب می‌شود، می‌توان گفت آلودگی هوا تهدیدی جدی برای سلامت انسان است که این مهم ضرورت پیشگیری از افزایش غلظت آلاینده‌های هوا به‌ویژه آلاینده‌هایی که بر سلامت انسان تأثیرگذار است را صدچندان می‌کند.