سفر علامه به مشهد و زیارت امام رضا(ع) را بهانه ای برای ملاقات با مورخ خوش مشرب لبنانی قرار دادیم تا با علامه ای که بیش از دویست کتاب را به رشته تحریر درآورده است همکلام شویم.
ایشان با لهجه شیرین عربی- فارسی با روی باز مصاحبه ما را می پذیرد. این مصاحبه پر است از نکاتی خواندنی از سیره علی(ع). توصیه می کنم حتما آن را بخوانید.

چه انگیزه ای برای تألیف «الصحیح من سیره الامام علی(ع)» داشتید؟
دراثنای جنگهای سی و سه روزه، بخش جنگهای پیامبر(ص) را نوشتم که آخرین بخش الصحیح من سیره النبی الاعظم(ص) بود و بعد از پایان جنگ دوستان از من خواستند تا سیره امام علی(ع) را بنویسم، یعنی 6 سال پیش. البته در کنار تالیف الصحیح من سیره الامام علی(ع)، تحقیقات دیگری هم بود مثل مجموعه چهار جلدی میزان حق، مختصر و مفیدو...

سیره امام علی(ع) در چند جلد جمع شد؟
پنجاه و سه جلد.

پس باید مجموعه کاملی باشد؟
من معتقدم هنوز الف امیر را ننوشته ام. این کتاب ابتدا به ساکن سیره علی(ع) است.
دردمندانه می گویم تاکنون کسی برای زندگی امام علی(ع) به صورت کامل و جامع کتابی ننوشته است. و کسی متصدی 
جمع آوری گزارشهای زندگی حضرت نشده است. البته آقای 
ری شهری کتابی برای امیرالمومنین(ع) نوشته اند که کتاب خوبی است، اما هنوز هم جای کار بیشتری وجود داشت.
این خلا باید جبران شود و دوستان علما و فضلای حوزه و دانشگاه به بیان زندگی نامه، حرکتها و موضع‌های مولای متقیان(ع) در شرایط مختلف بپردازند.
کتابی را هم که من نوشتم کامل نیست. چون حضرت علی(ع) در همه زمینه ها حضور داشتند و ایده بیان کردند، یعنی در همه زوایای حکومت پیامبر(ص) و قبل و بعد بعثت در سرنوشت اسلام تاثیر گذار بودند بنابراین نوشتن ابعاد مختلف زندگی حضرت علی(ع) خیلی کار می برد که باید نویسندگان مسلمان قلم را بردارند و برای شخصیت و زندگی و فعالیتهای آن حضرت بنویسند.
ممکن است بپرسید چرا این همه تاکید دارم که باید برای زندگی مولاعلی(ع) کامل تر نوشت؟ جواب این است که اگر می خواهیم الگو و اسوه ای برای زندگی شخصی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی داشته باشیم، علی(ع) یکی از بهترین نسخه هایی است که در سیره و رفتار برمبنای سیره رسول خدا و دستورات پروردگار تربیت شده و رفتار کرده است.
اگر سیاستمداران مسلمان دنبال نسخه ای برای حکومت هستند، موضع گیری‌های سیاسی آن حضرت را مطالعه کنند. لذا من خلا ناشناخته ماندن امیرالمومنین(ع) را در جامعه اسلامی 
می بینم و همت جمعی نویسندگان برای رفع این نقصان لازم است. محققان باید گزارشهای زندگی حضرت را جمع آوری کنند و سپس درباره صحت و سقم آن تبادل نظر کنند و بعد تنظیم و منتشر شود تا مبادا برخی از مطالبی که در متون به حضرت علی(ع) نسبت داده می شود و کلام امام نیست، انتشار یابد چون سخن و دستور علی(ع) احکام، سیاستها و اخلاق اسلامی است.

چه موضوعاتی رابرای سرفصلهای «الصحیح» انتخاب کردید؟
من سرفصل انتخاب نکردم. بلکه طبق تسلسل زمانی شروع به نوشتن سیره مولاعلی(ع) کردم و حوداث مشترکی را که در زندگی حضرت رخ داده بود، مورد تحلیل و بررسی قرار دادم.
نمی شود سرفصل را تعیین کرد و نوشت. مثلا سیاست یا اخلاق امیرالمومنین(ع) و...، بلکه باید از ابتدای زندگی نوشت تا اتفاقات تاریخی در بستر زمان خودش مورد بررسی قرار بگیرد. زیرا اتفاقات خودش تعیین می کند که چگونه و در چه موضعی باید وارد بحث بشویم.

گویا الصحیح من سیره الامام علی(ع)، تاریخ نگاری صرف نیست؟
همین طور است. الصحیح، تحلیل و تفسیر موضع گیری ها و برخوردهای علی(ع) با اتفاقات و رویدادهای پیرامون ایشان است و اینکه موضع گیری‌های حضرت علی(ع)چه اثراتی برای جامعه داشته و دارد.
با وجود این نگاه است که می گویم نمی شود زندگی سرشار از درس امیرالمومنین(ع) را در یک مجموعه کتاب 53 جلدی به صورت کامل آورد.

چرا نشد سیره را کامل بنویسید؟
چون باید مراعات مخاطبم را هم می کردم. لذا مجبورشدم به یک مقداری اکتفا کنم و قانع شوم. حتی همان مطالبی که جمع شده باز هم احتیاج به تجدیدنظر دارد و کامل نیست. همچنین احتیاج به مقایسه با متون دیگرهم هست.

از چه منابعی برای تالیف استفاده کردید، آیا منابع اهل سنت را هم مورد توجه قرار دادید؟
برای من فرقی نمی کند که کتابی که به عنوان منبع قرار است مورد استفاده قرار گیرد، شیعی باشد یا سنی.
من بین متون اهل سنت و متون اهل شیعه فرق نمی گذارم بلکه با هر دو یکسان برخورد می کنم. هر متنی که به دستم برسد چه کتابی از آمریکا باشد و چه الکافی بررسی می کنم، بحث می کنم و سعی می کنم با مطالعه به صحت و سقم مطلب پی ببرم.

از کتب مستشرقین چطور؟
چون کار اولیه است فرصتی به وجود نیامد تا مجموعه نظرات مستشرقین را مورد ملاحظه قرار دهم که ان شاء ا... در آینده اگر فرصتی پیش آمد، این کار را انجام خواهم داد.
یکی از مشکلاتی که ما با آن مواجه هستیم این است که متاسفانه کتابی که لایق ائمه(ع) و میراثی که از اهل بیت(ع) برای ما به یادگار مانده باشد، تالیف نشده است.

مهم ترین نکته ای که فکر می کنید در الصحیح در مورد سیره امیرالمومنین(ع) مطرح شده، چیست؟
به عقیده من در درجه اول خود مطرح کردن سیره امیرالمومنین مهم است. یعنی اینکه سیره امیرالمومنین مطرح می شود برای بررسی، کنجکاوی و برای اینکه مردم بفهمند چه ذخایری دارند که از آن غافل شده اند مهم است. من با همین انگیزه و هدف سیره امام علی(ع) را نوشتم.

برخی در کتابهایشان مثلا روی سیره سیاسی امام علی(ع) تأکید می کنند و گویا مقصودشان معرفی امام به عنوان یک چهره سیاسی است.
این نوع نگاه به ائمه(ع) اشتباه است. من به معصومین(ع) این جور نگاه نمی کنم.به نظرم همه شوون زندگی دنیا و آخرت اهل بیت را باید مورد توجه قرار داد. چون شما می بینید وقتی که در هر بحثی وارد می شوید، ائمه بهترین مطالب مطرح کردند.
مطرح کردن علی(ع) به عنوان یک سیاستمدارِ صرف خوب نیست چون دیگران هم می توانند یک سیاستمدار باشند، آن وقت دیگر چه فرقی می کند بین یک سیاست مداربا یک امام.
منحصر کردن امام علی(ع) به یک بعد از زندگی مثل سیاست، اخلاق، احکام و ... خلاف قاعده امامت است، چون امام شخصی الهی است با شخصیتی همه جانبه. به عقیده من نگاه تک بعدی به ائمه(ع) خیانت به اسلام است.

مقصود شما جامع نگری در نگارش سیره ائمه است؟
بله. من در سیره نگاری پیامبر(ص)، حتی به حقوق حیوانات و ملاک‌های شهرنمونه نیز پرداختم که همگی برمبنای آیات قرآن و سیره معصومین است.
بازهم تاکید می کنم، به عقیده من باید همه جوانب زندگی معصومین در سیره نگاری لحاظ شود.
در تالیف سیره امام علی(ع) چه کسانی با شما همراه بودند؟
من در تالیف و نوشتن کتاب از کسی کمک نمی گیرم. کتابهایی و متونی که در دست دارم را می بینم و عناصرش را مثل آیات قرآن و نام شخصیتها استخراج می کنم و هر کدام از اینها را شخصا دنبال می کنم.
ممکن است در میانه تحقیق به شبهه ای برسم که همان جا پاسخش را می نویسم. دست نویسها را به یک تایپیست می دهم و بعد از تایپ ویرایش می کنم. معمولا هر فصل کتاب را اینگونه تنظیم می کنم تا فصل بعدی. کتاب که کامل شد می فرستم چاپخانه.
البته نوشتن من خیلی عجیب و غریب است و بر هر کاغذی که دم دست است می نویسم!
البته همه اش از فضل خداوند است.

برای الصحیح من سیره امام علی(ع) به طور متوسط روزانه چند صفحه تألیف داشتید؟
میزان تالیف روزانه از ده تا سی صفحه متغیر است این در صورتی است که مسافر نباشم.

فضای داخلی ایران درآستانه انتخابات ریاست جمهوری نیازمند اخلاق سیاسی است. توصیه امیرالمومنین برای امروز ما چیست؟
وا... نامزدها بروند کتاب من را بخوانند! در سیره امیرالمومنین(ع) هیچ کلمه ای و هیچ بعدی از زندگی جا نیفتاده است. شما در سخنان امیر(ع)از سیاستهای جنگی و اخلاق سیاسی گرفته تا مسایل و احکام عبادی وجود دارد. من تنها در اندازه وسعم نوشتم اما کافی نیست.
هر نامه‌ای که امیر(ع) به فرماندارانش نوشته‌اند حاوی نکات ارزشمندی در همین زمینه است.
به نظرم بیشترین مظلومیتهای حضرت امیر(ع) از ناحیه شیعیان خودش است. ما به عنوان شیعه حضرت امیر ازحرفهای امام دوریم. علت محرومیت ما درجهان امروز نگاه سطحی به میراث معنوی نبوی و علوی است. لذا من توصیه می کنم که این مظلومیت امیرالمومنین(ع) را با حفظ میراث عظیم علی(ع) رفع کنیم. پایبند به توصیه‌های مولای‌مان باشیم.

اجازه بدهید یک سوال فانتزی هم داشته باشم! آیا در ایامی که سیره امیرالمومنین(ع) را می نوشتید کرامتی یا توجهی ویژه ای از خود حضرت دیدید؟
ما هر چه داریم از خدا و رسول و اهل بیت است. ما همیشه غرق در نعمت و کرامات خدا و پیغمبر و اهل بیت هستیم. این نص صریح قرآن است. بنابراین دنبال کار خارق العاده بودن، کفران نعمت است.