به گزارش خبرنگار مهر، ناحیه گردشگری تمساح پوزه کوتاه در جنوب سیستان و بلوچستان که در زبان بلوچی "گاندو" نامیده می‌شود در مناطقی همچون باهوکلات و رودخانه سرباز مجموعه‌ای جاذب در حیات وحش ایران به وجود آورده است که علاوه بر همزیستی مسالمت آمیز تمساح ها با مردمان این منطقه همه ساله تعداد بسیاری از مسافران را به خود جذب می کند.
مردم مناطق جنوبی سیستان و بلوچستان این حیوان را نماد برکت و آبادانی می‌دانند و معتقدند که با هجرت و مرگ این حیوان خشکسالی و قحطی بر زندگی آنها سایه می‌اندازد و لذا بر اساس همین باور تمامی تلاش خود را برای مراقبت و بقای حیات آن به کار می‌گیرند.
برخلاف تصور مردم گاندو حیوانی بسیار خجالتی، محتاط و ترسو است و به سختی می توان آن را مشاهده کرد و این حیوان باهوش به محض احساس خطر یا حضور مزاحم در آب فرورفته و مخفی می شود.
مردم محلی بهترین محیط بان
مدیرکل حفاظت از محیط زیست سیستان و بلوچستان با بیان اینکه مردم محلی در جنوب استان زندگی مسالمت آمیزی با این حیوان دارند اظهار داشت: با وجود اینکه تمساح پوزه کوتاه بلوچستان در جوار بیش از 40 روستا در جنوب استان و در بسیاری از برکه ها و رودخانه‌ها زندگی می‌کند اما تاکنون هیچ تهدیدی از طرف مردم محلی برای آنها وجود نداشته است و روستائیان نقش یک محیط بان دلسوز را برای بقای این حیوان ایفا می‌کنند.
خسرو افسری در گفتگو با مهر اظهار داشت: این جانور با نام محلی گاندو باقیمانده‌ای از راسته کروکودیل‌هایی است که خود خزندگانی بودند که در دوره مزوزوئیک در 225 تا 265 میلیون سال قبل می زیسته‌اند.
وی اظهار داشت: رودخانه‌های باهوکلات، کاجو و سرباز و محدوده های آبی شهرهای راسک، چابهار، نیکشهر و سراوان به عنوان تنها نواحی زیستی این گونه تمساح در ایران محسوب می‌شود.
وی ابراز داشت: به‌رغم ترس و وحشتی که از نام و چهره این حیوان در اذهان مردم تداعی می‌شود اما در طی 10 سال گذشته با وجود زندگی این حیوانات در جوار بسیاری از روستاهای جنوب استان اما تاکنون به جز دو مورد حادثه ای مبنی بر حمله و یا آسیب از طرف این حیوان بر علیه انسان‌ها و یا روستائیان گزارش نشده است.
وی گفت: طرح این موضوع به معنای آن نیست که تمساح حالت تهاجمی ندارد بلکه حاکی از آنست که روستائیان تاکنون اقدامی برای آزار و اذیت این حیوان انجام نداده اند و قلمرو زندگی آن را به رسمیت شناخته اند.
وی ابرازداشت: بسیاری از مردم محلی در هنگام ورود این خزنده به درون روستاها در نخستین اقدام از محیط بانان این سازمان برای زنده‌گیری تمساح درخواست کمک می کنند و تا کنون اتفاق نیفتاده است که مردم محلی تصمیم به قتل این حیوان بگیرند.
وی افزود: در چند سال گذشته که خشکسالی عرصه را برای زندگی این حیوان تنگ کرده بود مردم محلی برای نجات این حیوانات حتی نسبت به انتقال آب به برکه‌ها و زیستگاه این حیوان اقدام می‌کردند زیرا معتقد بودند با مرگ این حیوان خشکسالی بر منطقه حاکم می شود.
400 گاندو در سیستان و بلوچستان سرشماری شده است
افسری همچنین با بیان اینکه در حال حاضر 400 تمساح سرشماری شده گاندو در جنوب سیستان و بلوچستان تحت حمایت ویژه اداره کل محیط زیست استان قرار دارند بیان داشت: احداث سد های متعدد و وجود برکه های متعدد در جنوب استان به بقای حیات این خزنده کمک شایانی کرده است.
وی گفت: خزندگان از جمله جانوران ارزشمندی هستند که نقش مهمی را در تعادل چرخه طبیعت به عهده دارند و از میان حدود 200 گونه خزنده که در کشورمان شناسایی شده گونه کروکودیل از ارزش خاصی برخوردار است.
افسری بیان داشت: راسته کروکودیل‌سانان در ایران تنها دارای یک خانواده به نام کروکودیلیا و یک گونه تمساح پوزه کوتاه ایرانی یا تمساح تالابی است.
وی اذعان داشت: اهمیت این گونه منحصر به فرد از آن جهت است که تنها زیستگاه آن محدود به منطقه جنوب شرقی بلوچستان می‌شود و سازمان حفاظت محیط زیست به منظور حراست و مراقبت از زیستگاه‌های طبیعی این حیوان را تحت عنوان نطقه حفاظت شده گاندو تحت مدیریت خود دارد.
وی برکه فیروزآباد، برکه آزادی، برکه درگس، برکه کهیر برز، برکه هوت کت، برکه شیر‌گواز، برکه باهو کلات، برکه پیر سهراب، برکه زیر سد پیشین، برکه جنگل، برکه پلنگی و دریاچه سد پیشین و بسیاری از گودال‌های آب که اهالی روستایی به نام "هوتک" نامیده می شود به عنوان زیستگاه های اصلی این جانور در سیستان و بلوچستان عنوان کرد.
وی گفت: البته این گونه به جز در جنوب شرقی ایران در کشورهای نپال، پاکستان، هندوستان، بنگلادش، سریلانکا و احتمالاً بخش‌هایی از چین نیز وجود دارد که بیشترین تعداد آن از شبه قاره هند گزارش شده است.
روستای درگس مکانی برای همنشینی با تمساح‌ها
برای دیدن گونه های اهلی تر گاندو می توان در مسیر ترانزیتی سرباز- چابهار با گذشت 20 کیلومتری از جاده جکیگور به سمت چابهار در روستای "درگس" لحظاتی را با تمساح های پوزه کوتاه جهان همنشین شد.
در این روستا که به همت اداره کل محیط زیست سیستان و بلوچستان امکان مشاهده و همنشینی عموم مردم با این حیوان عظیم‌الجثه در مکانی حفاظت شده فراهم شده است می‌توان با کمک و راهنمایی محیط بانی"ریکوکش" از نزدیک با زندگی بزرگ ترین خزنده دنیا آشنا شد.
بسیاری از گردشگران ایرانی و خارجی و همچنین دوستداران محیط زیست که همه ساله به ویژه در ایام تعطیلات نوروزی به این مرکز تحقیقاتی مراجعه می کنند با خرید مرغ زنده و رهاسازی آن برای تمساح ها از نزدیک شکار و تغذیه آنها را مشاهده می کنند.
مدیرکل محیط زیست سیستان و بلوچستان در این راستا اظهار داشت: در سال گذشته با خشک شدن تعدادی از آب بندها و هوتک‌های منطقه تمساح‌ها اقدام به مهاجرت به سمت مناطق مسکونی کردند که با اطلاع به موقع اهالی روستاها و با همکاری و مساعدت همیاران محیط زیست نسبت به زنده گیری این جانوران اقدام و به این مرکز منتقل شدند.
وی ادامه داد: در این مرکز که نسبت به احداث یک کلینیک درمانی و تحقیقاتی نیز اقدام شده است تحقیقات علمی در ارتباط با تولید مثل، تکثیر و بررسی خصوصیات فیزیولوژیک و بیولوژیک انجام می شود.
افسری بیان داشت: در حال حاضر تعداد 40 تمساح برای انجام کارهای تحقیقاتی و تولید مثل در محیط مصنوعی مرکز تحقیقات چابهار نگهداری می شوند و با توجه به برخی از امکانات رفاهی ایجاد شده لذا محیط آموزشی مناسبی برای حضور خانواده ها و کودکان برای آشنایی با محیط زیست و این خزنده فراهم شده است.
گاندو در معرض انقراض
افسری با اشاره به اینکه در خلال سال‌های 77 تا 83 به دلیل ایجاد بحران‌های خشکسالی بسیاری از این جانواران جان خود را از دست دادند اظهار داشت: خشک شدن برکه ها و آبگیر ها منجر به مرگ و میر تعدادی از این جانوران ارزشمند گردید به طوری که ماموران محیط زیست مجبور به زنده‌گیری و انتقال تعدادی از تمساح‌ها به مکان‌های مناسب شدند.
وی ادامه داد: به هر حال آنچه که دارای اهمیت می‌باشد آن است که اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی این گونه را به لحاظ ارزش و تعداد نادرشان در آخرین طبقه‌بندی خود در سال 2005 جزو گونه‌های آسیب‌پذیر اعلام کرده است.
وی با اشاره به اینکه ماهی‌ها، پرندگان و حیوانات و پستانداران اطراف رودخانه‌ها و یا سگ‌ها عمده غذای تمساح پوزه کوتاه مردابی را تشکیل می‌دهد اظهار داشت: نسل این گونه تمساح نادر در سطح جهان در خطر نابودی قرار دارد به طوری که در مجموع حدود دو هزار و 400 سر تمساح پوزه کوتاه در برکه‌های در حال خشکیدن دنیا زیست می‌کنند.
افسری بروز سیلاب‌های سنگین در زیستگاه گاندو و بلعیده شدن نوزادان توسط همنوعان بالغ خود را از عوامل طبیعی تهدید تمساح پوزه کوتاه ایرانی بر شمرد و افزود: تغییر در ترکیب آب شیرین رودخانه به واسطه انواع آلودگی های شیمیایی از قبیل آفت‌کش‌ها، علف‌کش‌ها، قارچ‌کش‌ها، روغن موتور و یا مواد شوینده می تواند برای تمساح‌ها فاجعه‌آمیز بوده و بطور مستقیم یا غیرمستقیم نسل آنها را در معرض مخاطره قراردهد.
جفت‌گیری و زاد و ولد
تمساح ایرانی معمولاً بین 5 تا 10 سالگی بالغ می‌شود اما تعداد محدودی از آنها به سن بلوغ می‌رسند. در شروع فصل بارندگی تمساح ماده هنگام شب در حاشیه شنی رودخانه گودالی به عمق نیم متر حفر می‌کنند و در آن 20 تا 60 تخم می‌گذارند و روی آن را با شن می‌پوشاند.
تمساح ماده پس از تخم‌گذاری اغلب اوقات خود را برای حفاظت از تخم‌ها در اطراف این حفره می‌گذارند و پس از حدود 60 روز که زمان از تخم بیرون آمدن نوزادان برا رسید مادر به کمک آنها می‌شتابد.
این گونه تنها خزنده ایرانی است که تا این اندازه از نوزادان خود مراقبت به عمل می‌آورد.
ظاهر کلی
توله ها طولی برابر 20 تا 25 سانتیمتر و به رنگ زیتونی و با نوارهای تیره بر روی دمشان همراه هستند. کروکودیل‌های مسن‌تر به رنگ قهوه‌ای روشن با علائم تیره پراکنده‌ای بر بدنشان هستند که در آرواره بالا 19 دندان و در آرواره پایین 15 دندان دارند.
ساختمان دندان گاندو برای جویدن مناسب نیست، اما شیره گوارشی آنها اسید فراوان دارد که می‌تواند در عرض چند دقیقه هر چیزی را آب کند. حدود نیمی از کل بدن کروکودیل را دم قوی این حیوان تشکیل می‌دهد و این دم مانند سکان کشتی به جلو بردن او در آب کمک می‌کند. تمساح پوزه کوتاه ایرانی از نظر اندازه و قد یک تمساح با جثه متوسط است و می‌تواند تا طول 4 متر نیز رشد کند.
نظر شما