به گزارش قدس آنلاین به نقل از تبیان ، ممکن است بعضی حضور خداوند را در همه جا، مثلا با حضور نیروی جاذبه در کل جهان مادی یا حضور «اتر» (ماده فرضی بی وزن و بی رنگی که همه جهان را پر کرده و حتّی در خلأ نیز وجود دارد) خیال کنند، در حالی که همه این ها، از قبیل وجود در مکان است، و مفهومش این است که در هر گوشه ای از جهان قسمتی از امواج جاذبه یا ذرّاتی از اتر وجود دارد، و لازمه این مطلب وجود اجزاء ترکیبی از یک سو، و نیاز به مکان از سوی دیگر است.

حضور الهی، تنها در بیرون وجود ما نیست، او در درون دل و جان ما، و در اعماق قلب و روح ما نیز حضور دارد، و به گفته مولای متقیان امیرمومنان (علیه السلام) در توصیف خداوند: «اَلباطِنُ لِکُلِّ خَفیَّة، وَ الْحاضِرُ لِکُلِّ سَرِیْرَة، الْعالِمُ بِما تُکِنُّ الصُّدُوْرُ وَ ما تَخُوْنُ الْعُیُوْنُ»: «خداوندی که از هر چیز مخفی آگاه است، و در باطن همه حضور دارد، از اسرار نهفته سینه ها با خبر است و چشم های خیانتگر را به خوبی می بیند.» (نهج البلاغه، خطبه 132)

در حالی که مفهوم حضور خداوند در تمام جهان این است که او مافوق مکان است، و به همین دلیل هیچ مکانی نسبت به او دورتر از مکان دیگر نیست، اگر بخواهیم مثالی - هرچند ناقص - برای این معنا در نظر بگیریم، باید آن را تشبیه به حضور معادلات علمی و مسائل عقلی در همه جا بدانیم. مثلا می گوییم: کل بزرگتر از جزء است، و اجتماع نقیضین ممکن نیست، و دو ضرب در دو مساوی با چهار است.
این قبیل قضایا در زمین، در کره ماه، در کره مریخ، در ماوراء کهکشان ها همه جا صدق می کند. در تمام این مکان ها، کل بزرگتر از جزء است، و در تمام این کرات، اجتماع نقیضین غیر ممکن است، و در عین حال مکان و محلّی برای آنها نیست.
به گفته شاعر:
این معیّت می نگنجد در بیان *** نی زمان دارد خبر زو، نی مکان
این معیّت در نیابد عقل و هوش *** زین معیّت دم مزن، بنشین خموش!
قرب حق یا بنده دور است از قیاس *** بر قیاس خود منه آن را اساس!
این نکته نیز حائز اهمیّت است که توجّه به این صفت الهی که تمام عالم هستی محضر او است، تأثیر تربیتی فوق العاده ای در انسان ها دارد، چگونه ممکن است انسانی ایمان به چنین مطلبی داشته باشد، و مولای بزرگوار و رحیم و مهربان و ولی نعمت خود را حاضر ببیند، و به سراغ زشتی ها برود، آلوده گناهان ننگین شود، و فرمان مسلّم او را زیر پا بگذارد؟!
جالب این که آیاتی که در بالا در مورد حضور خداوند در همه جا آوردیم، غالباً ناظر به همین اثر تربیتی است، لذا در بعضی از آنها (وَ اللهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصیرٌ): (سوره انفال، آیه 72) «خداوند به اعمال شما بینا است» آمده و در بعضی (وَ نَعْلَمُ ما تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ): (سوره ق، آیه 16) «وسوسه های نفس او را می دانیم» آمده است:
حضور الهی، تنها در بیرون وجود ما نیست، او در درون دل و جان ما، و در اعماق قلب و روح ما نیز حضور دارد، و به گفته مولای متقیان امیرمومنان (علیه السلام) در توصیف خداوند: «اَلباطِنُ لِکُلِّ خَفیَّة، وَ الْحاضِرُ لِکُلِّ سَرِیْرَة، الْعالِمُ بِما تُکِنُّ الصُّدُوْرُ وَ ما تَخُوْنُ الْعُیُوْنُ»: «خداوندی که از هر چیز مخفی آگاه است، و در باطن همه حضور دارد، از اسرار نهفته سینه ها با خبر است و چشم های خیانتگر را به خوبی می بیند.» (نهج البلاغه، خطبه 132)
در خطبه دیگری از همان امام (علیه السلام) می خوانیم: «فَاتَّقُوا اللهَ الَّذی اَنْتُمْ بِعَیْنِهِ، وَ نَواصِیْکُمْ بِیَدِهِ، وَ تَقلّبُکُمْ فی قَبْضَتِهِ، اِنْ اَسْرَرْتُمْ عَلِمَهُ، وَ اِنْ اَعْلَنْتُمْ کَتَبَهُ»: «از خداوندی بپرهیزید که همواره در پیشگاه او حاضرید، و زمام اختیار شما به دست او، و حرکات و سکنات شما در قبضه او است، اگر (اعمال و نیّات خود را) پنهان کنید می داند، و اگر آشکار سازید می نویسد.» (نهج البلاغه، خطبه 183)

در روایتی از حضرت رسول خدا (صلی الله علیه واله سلم) منقول است که به اصحابشان فرمود: آیا می دانید منظوراین آیه از اخبار زمین چیست؟ گفتند: خدا و رسولش داناترند. فرمودند: منظور از خبر دادن زمین، این است که اعمال هر مرد و زنی را که بر روی زمین انجام داده اند، شهادت می دهد و می گوید، فلان آدم در فلان روز فلان کار را انجام داده است. (بحارالانوار، جلد 7، صفحه ی 97)

ذکر واقعی همین است

ذکر واقعی خدا این است که در همه جا و در همه حال انسان به یاد خدا باشد و گرنه گفتن (سبحان الله) و (الحمدلله) با غفلت قلب از یاد خدا، ذکر به معنای واقعی نیست؛ زیرا ذکر به معنای یاد کردن یک امر قلبی است، نه یک کار لفظی. آن کس که زبانش خفته ولی دلش بیدار است و سراپای وجودش را در مقابل خدا می بیند، ذاکر واقعی است. این ذکر است که آدمی را از گناه باز می دارد و به عبادت وا می دارد.
تا فراموشت نگردد غیر حقّ  در حقیقت نیستی ذاکر، بدان
چون فراموشت شود مادون او  ذاکری گر چه نجنبانی زبان
از حضرت امیرالمومنین علی (علیه السلام) است که می فرمایند:از معصیت خدا در پنهانی ها بپرهیزید که شاهد، خودش حاکم است. (نهج البلاغه ی فیض ، حکمت 316)
چرا که در صورتی که شاهد غیرقاضی باشد، ممکن است شاهد اشتباه کند یا دروغ بگوید؛ امّا اگر خود قاضی شاهد باشد، چه مفرّ و فراری در کار خواهد بود؟

زمین و زمان گزارش می دهند

در روایتی از حضرت رسول خدا (صلی الله علیه واله سلم) منقول است که به اصحابشان فرمود: آیا می دانید منظوراین آیه از اخبار زمین چیست؟ گفتند: خدا و رسولش داناترند. فرمودند: منظور از خبر دادن زمین، این است که اعمال هر مرد و زنی را که بر روی زمین انجام داده اند، شهادت می دهد و می گوید، فلان آدم در فلان روز فلان کار را انجام داده است. (بحارالانوار، جلد 7، صفحه ی 97)
در حدیثی از حضرت امیرالمومنین علی (علیه السلام) نیز آمده است: در قسمت های مختلف مساجد نماز بخوانید؛ زیرا هر قطعه ی زمین، در روز قیامت برای کسی که روی آن نماز خوانده گواهی می دهد. (وسائل الشّیعه، جلد5 صفحه ی 188)

توجّه به این صفت الهی که تمام عالم هستی محضر او است، تأثیر تربیتی فوق العاده ای در انسان ها دارد، چگونه ممکن است انسانی ایمان به چنین مطلبی داشته باشد، و مولای بزرگوار و رحیم و مهربان و ولی نعمت خود را حاضر ببیند، و به سراغ زشتی ها برود، آلوده گناهان ننگین شود، و فرمان مسلّم او را زیر پا بگذارد؟!

بنابراین هر عضوی از اعضای انسان نیز، تمام اعمالی را که انسان با آن عضو انجام داده است در باطن خود ضبط و نگه داشته است، تا در روز قیامت، به امر خدا به گونه ای که فعلاً از حیطه ی درک ما بیرون است باز شود و آنها را بارز سازد و بدین طریق، شهادت خود را به وقوع آنها در دنیا ادا کند.

کلام آخر:

آنچه از دیدگاه قرآن کریم مسلّم است و ما اعتقاد قطعی به آن داریم، این است که اعضا و جوارح انسان در روز قیامت، به ارتکاب اعمال از ناحیه ی انسان شهادت خواهند داد. ولی این که آن شهادت چگونه خواهد بود، تفصیل آن بر ما مجهول است.

منابع: 
صفیر هدایت؛ سلسله مباحث تفسیری آیت الله ضیاء آبادی 
سایت آیت الله مکارم شیرازی؛ پیام قرآن، جلد4