به گزارش قدس آنلاین به نقل از تبیان ، نکته اول اینکه اگر ما بخواهیم بین مومن و غیرمومن مقایسه بکنیم مرگ برای مومن چیزی جز لطف و رحمت و نعمت الهی نیست ، لذا در هنگام احتضار هنگامی که به مومن پیشنهاد می شود که برگردد به دنیا و قبض روح نشود قبول نمی کند و خودش تقاضای قبض روح می کند . 
در واقع مرگ چیزی جز تحفه ای برای مومن نیست. اما برای غیرمومن مرگ شروع عذاب و گرفتاری است. 
یک اصل کلی آن است که اصولاً از قبل از مرگ لطف خداوند درباره مومن شروع می شود و در هنگام احتضار و مرگ این لطف زیادتر شده و هر چه جلو می رود الطاف الهی بیشتر می شود و برای غیرمومن هم برعکس است . 

بعضی از گناهانی که انسان مرتکب می شود باعث تلخی جان کندن و سختی احتضار می شود. از طرفی بعضی از کارهای خوبی که شخص غیرمومن انجام داده باعث می شود خداوند با راحت جان دادنش آنچه را که انجام داده را تأمین بکند و در واقع پاداشش را درهمین دنیا به او بدهد.

در روایت آمده از همان لحظه احتضار که انسان قابض ارواح را می بیند حالت مومن با غیرمومن تا آخرین لحظه فرق می کند. نقل شده حضرت عزرائیل (علیه السلام) نزد حضرت ابراهیم (علیه السلام) رفت. حضرت ابراهیم (علیه السلام) به او گفت می خواهم با آن چهره ای که جان فاسق را می گیری تو رامشاهده کنم. حضرت عزرائیل گفت تحملش را نداری پاسخ داد تحمل می کنم. گفت روی خود را بر گردان. حضرت ابراهیم (علیه السلام) روی خود را برگرداند زمانی که برگشت چهره بسیار وحشتناکی دید. چهره ای که از سوراخ های بینی و چشم او آتش شعله ور بود و چشم ها بسیار وحشتناک، چهره سیاه وبوی تعفن می داد بطوری که حضرت ابراهیم (علیه السلام) با مشاهده این چهره بیهوش شد. 
زمانی که به هوش آمد به حضرت عزرائیل گفت اگر برای فاسق عذابی نباشد جز مشاهده تو همین برای او کافی است یعنی اگر هیچ جهنمی و فشار قبری نباشد عذاب شخص فاسق تنها مشاهده تو باشد برایش کافی است .
 در روایات دیگری آمده که حضرت ابراهیم  (علیه السلام) خواست که با چهره ای که مومن را قبض روح می کند خودش را نشان بدهد. وقتی که آن چهره را نشان داد آنچنان زیبا ، جذاب ، خوشرو و بسیار با صفا بود که هر انسانی را صد در صد به خودش جذب می کند. 
در آخر همین روایت دارد که حضرت ابراهیم (علیه السلام) به حضرت عزرائیل گفت اگر برای مومن هیچ پاداشی نباشد مگر مشاهده تو برایش بس است. 
اما اینکه آیا برای بعضی از مومنین هم حالت احتضار و جان دادن سخت است؟ باید گفت بله بعضی از گناهانی که انسان مرتکب می شود باعث تلخی جان کندن و سختی احتضار می شود. از طرفی بعضی از کارهای خوبی که شخص غیرمومن انجام داده باعث می شود خداوند با راحت جان دادنش آنچه را که انجام داده را تأمین بکند و در واقع پاداشش را درهمین دنیا به او بدهد. 
به طور کلی مومن هر مشکلی که برایش پیش بیاید سبب ارتقاء درجه یا رفع مشکل و یا پاک شدن گناهش می شود و فاسق و غیرمومن اگر کار مثبتی انجام داده باشد خداوند در همین دنیا با نعمت های فراوانی که در اختیارش می گذارد مانند سلامتی ، فرزندان خوب و ...  او را بی حساب می کند. اگر نشد حالت احتضارش آسان می شود. اگر نشد آن وقت عذابش را در عالم برزخ و در عوالم دیگر تخفیف می دهد. آیات قرآن و روایات هم بر همین مطلب دلالت دارند.  
 " الذین تتوفا هم الملاکمة طیبین یقولون سلام علیکم ادخلوا الجنة بما کنتم تعملون  " فرشتگانی که مومن را قبض روح می کنند با پاکیزگی و خوبی می گویند سلام بر شما وارد بهشت بشوید به خاطر کارهایی که انجام دادید یعنی با سلام و صلوات مومن را وارد عالم برزخ می کنند. 

پیغمبر(صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود می خواهید من چگونگی بیرون رفتن مومن از دنیا را برای شما مثال بزنم ؟ بیرون رفتن مومن از دنیا همانند بیرون آمدن بچه ای است از رحم مادر که از رنج و تاریکی و سختی رحم مادر نجات پیدا می کند. مومن هم وقتی که از دنیا وارد عالم برزخ می شود از سختی های دنیا و تاریکی های دنیا نجات پیدا کرده.

نفس مطمئنه چیست؟

" یا ایتها النفس المطمئنة ارجعی الی ربک راضیة مرضیة فادخلی فی عبادی و ادخلی جنتی " در ذیل این آیات روایات متعددی نقل شده که وقتی مومن در حالت احتضار و جان دادن هست خطاب می شود از طرف ذات باریتعالی که یا ایتها النفس المطمئنة ... فادخلی فی عبادی وقتی به او گفته می شود فادخلی فی عبادی نگاه می کند می بیند چهارده معصوم (علیه السلام) حضور دارند . به او گفته می شود برو داخل بندگان من که چهارده معصوم (علیه السلام) هستند و با آنها وارد بهشت شو. 
در این حالت برای مومن چیزی لذت بخش تر از مرگ نیست. لذتی بالاتر از قبض روح و ورود در جمع اهل بیت و به اتفاق آنها وارد بهشت شدن برای مومن نیست.
 این قبیل آیات در قرآن هست . روایات نیز در این زمینه فراوان هست. 
پیغمبر(صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود می خواهید من چگونگی بیرون رفتن مومن از دنیا را برای شما مثال بزنم ؟ بیرون رفتن مومن از دنیا همانند بیرون آمدن بچه ای است از رحم مادر که از رنج و تاریکی و سختی رحم مادر نجات پیدا می کند. مومن هم وقتی که از دنیا وارد عالم برزخ می شود از سختی های دنیا و تاریکی های دنیا نجات پیدا کرده. 
 در روایت دیگر دارد که ملک الموت و فرشته ای که مسئول قبض روح مومن هست هنگام مرگ مومن در مقابلش همانند یک بنده ای می ایستد و با اجازه خودش جانش را می گیرد و این هم بعد از این است که اولاً به او سلام می کند و بعد هم به او مژده بهشت را می دهد. بعد از اینکه سلام کرد و مژده بهشت را داد آن وقت روحش را قبض می کند و به بهشت می فرستد. 
از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که فرمود: مومن اصلاً احساس نمی کند که دارد جان می دهد. 
 از پیغمبر (صلی الله علیه وآله وسلم) نقل شده که فرمود: شدیدترین حالت جان دادن شیعیان ما مانند آب خوردن شما در یک روز خیلی گرم تابستان است ، از خوردن آن آب سرد چه حالتی دارید؟ جان دادن شیعیان ما مثل همان آب سرد خورد ن است . اما برای کافراینطور نیست . 
در بعضی از روایات آمده جان دادن کافر مثل قطعه قطعه کردن بدن با اره یا قیچی است. 
درروایتی آمده:  " الموت ریحانة المومن ، مرگ برای مومن من همانند بوییدن دسته گل خوشبوست ". 

چگونگی ورود مومن و کافر به برزخ

در بعضی از روایات آمده جان دادن کافر مثل قطعه قطعه کردن بدن با اره یا قیچی است.

حضرت امام علی (علیه السلام) فرمود: بهترین تحفه مومن مرگ است ولی در مورد کفار حق این است که بسیار سخت است. 
 قرآن می فرماید: " فکیف إذا توفتهم الملائکة یضربون وجوههم و ادبارهم " اینان چه حالی دارند زمانی که فرشتگان الهی می خواهند جانشان را بگیرند به جلو و پشت سرشان می زنند . در تفسیر این آیه گفته شده چطور می شود هم از جلو به آنها کتک بزنند هم از عقب. 
بعضی گفتند که مراد این است که فرشتگان برزخ به صورتشان می زنند و به آنها می گویند با این نامه سیاه، با این نامه اعمال کجا دارید می آیید؟ شما که چیزی نیاوردید که می آیید وارد عالم برزخ می شوید. فرشتگان دنیا هم از پشت به آنها می زنند بروید و دنیا را از لوث خودتان پاک کنید. 
یضربون وجوههم و ادبارهم یعنی هم به چهره شان و هم به پشتشان زده می شود . به هر حال کافر را به جای اینکه با سلام و صلوات استقبال کنند با شدت و زد و خورد است و اولین عذابشان مواخذه شدید ملک الموت است که آنها را با شدت مواخذه می کند. 
این مطالب کلی است. اما در مورد اینکه ممکن است بعضی از مومنین هنگام مرگ ناراحتی داشته باشند در روایات آمده به عنوان مثال امام به بالین فردی رفت آن فرد مشکل داشت به سختی جان می داد. حضرت فرمود یکسری مشکلات ، تخلفات و خطاهایی در زندگیش بوده. این سختی جان دادن آن خطاها را پاک می کند. زمانی که نزدیکان متوفی از امام صادق (علیه السلام) حال متوفی را پرسیدند، فرمود: بعد از این دیگرهیچ مشکلی ندارد. با سختی هایی که الان کشید و جان داد همه مشکلات و خطاهایش پاک شد. 
از آن طرف اگر غیرمومن هم هنگام مرگش سروری ، لذتی داشته و مشکل نداشته باشد به خاطر اعمال خوبی است که در زندگیش انجام داده. 
 حاصل سخن این شد که پاداش دادن به مومن از لحظه مرگ شروع می شود چنانکه عذاب کردن به غیر مومن هم از همین جا شروع می شود منتها طبیعی است که پاداش و عذاب کردن مستلزم اعمال قبلی است یعنی با اعمال قبلی رابطه دارد. 

منبع: پاسخ به سوالات اعتقادی استاد محمدی موجود در سایت رادیو معارف