قدس آنلاین - در مقام مقایسه منصفانه از وضعیت صنعت کشور در دو برهه قبل و بعد از انقلاب به تفاوت های چشمگیری می­ رسیم. در واقع دستاوردهای انقلاب در این حوزه بسیار زیاد است. اولین بحث، تغییر در نگرش صنعتی بود بدان معنی که واردات قبل از انقلاب جایگزین روش و منش صنعتی شده بود و گرایش به مونتاژ به ­ویژه در حوزه خودروسازی کاملا محرز بود.

در بخش زیربنایی صنعت هم باید گفت به لحاظ کمّی و ظرفیت­ سازی در حوزه ­هایی نظیر فولاد، پتروشیمی و صنایع ساختمانی اصولا قابل مقایسه با قبل از انقلاب نیستیم. امروز  تولید فولاد به بالای ۱۷ میلیون تن رسیده و حتی افق ۵۰ میلیون تنی را ترسیم کرده ­ایم اما قبل از انقلاب حداکثر ۲ میلیون تن تولید داشتیم. امروز ما بزرگ­ترین تولیدکننده سیمان در منطقه هستیم با ۷۵ میلیون تن تولید اما قبل از انقلاب محدود شده بودیم به چند واحد سیمان تهران که حداکثر ۷ میلیون تن تولید داشتند. ما در حال حاضر سالانه یک میلیون دستگاه خودرو می­ سازیم و در حوزه صنایع ساختمانی بیش از نیاز تولید می­ کنیم. به عبارتی در تولید کاشی و سرامیک ظرفیت ۴۰۰ میلیون متر مربعی داریم که دو برابر نیاز کشور است.

در حوزه صنایع دارویی هم قریب به اتفاق موارد را وارد می­ کردیم در حالی که امروز بالای ۹۰ درصد نیاز کشور در داخل تولید و بعد هم صادر می­ شود. در حوزه لوازم خانگی و تولیدات معدنی هم ظرفیت های ایجاد شده به هیچ وجه قابل مقایسه با دوران پهلوی نیست.

در حوزه واردات پس از انقلاب به صورت متغیر بین ۷۰ تا ۹۰ درصد واردات مواد اولیه و ماشین­ آلات بوده و از حدود هزار میلیارد و اندی هزینه ارزی حداقل ۶۰ درصد صرف واردات مواد اولیه و ماشین­ آلات شده است.

واقعیت این است که امروز در هر استانی (مراکز استان) حداقل ۴ تا ۵ شهرک صنعتی وجود دارد که مملو از ماشین ­آلاتی است که عمدتا متناسب با دوره خود وارد شده ­اند. امروز ما حدود ۹۰ هزار واحد تولیدی در کشور داریم که اغلب در شهرک های صنعتی مستقر هستند و زیربنای عظیمی به همراه الزامات اولیه را در خود دارند.

از نظر نیروی انسانی تربیت شده در حوزه صنعت هم توسعه شگرفی رخ داده و در منطقه مقام اول را داریم. ما امروز پنجمین کشور تربیت ­کننده نیروی انسانی مهندس در جهان هستیم. ظرفیت اول پتروشیمی را در منطقه داریم و سالانه ۱۵ میلیارد دلار محصولات پتروشیمی صادر می­ کنیم و در اغلب اقلام صنعتی جز اولین­ های منطقه و عمده ­ترین تولیدکنندگان هستیم.

ناگفته نماند از نظر ضوابط مربوط به تولید هم شاهد تحول بودیم. قوانینی از قبیل رفع موانع تولید، قوانین حمایتی در حوزه بیمه، مالیات و... تحولات نرم­ افزاری زیادی را به همراه داشتند. برای مثال قانون سرمایه ­گذاری کشور که مصوّب سال ۱۳۳۵ بود را تغییر دادیم ضمن اینکه در خدمات فنی و مهندسی، پیمانکاران ما گاهی با پیمانکاران بزرگ منطقه رقابت می­ کنند و دستاوردهای حوزه پالایشگاه، نیروگاه، جاده و سدّ حضور ما را در بازارهای جهانی پررنگ کرده است. در شرایطی که ما در حوزه­ای مانند هوافضا در قبل انقلاب حضور معناداری نداشتیم امروز مقام نهم جهان را در اختیار داریم.

این دستاوردها البته به معنی نبود مشکلات نیست و تحریم ها شرایطی ایجاد کرد که از ظرفیت واقعی تولید کشور استفاده نشود اما این واقعیت را نباید فراموش کرد که در اوایل انقلاب ما از سیم خاردار گرفته تا بیل و... را وارد می­ کردیم. تجهیزات اولیه کشاورزی مانند تراکتور را وارد می­کردیم و در ماشین ­آلات راهسازی حرفی برای گفتن نداشتیم.

من به عنوان یک وزیر بازرگانی پس از انقلاب مجبور بودم ۱۰ هزار قلم کالا را وارد کنم اما امروز در اغلب موارد خودکفا و حتی صادرکننده شده ­ایم. اینکه گاهی خودمان را با رقبا مقایسه می­ کنیم و معتقدیم از امکانات استفاده بهینه نشده انتقاداتی کاملا به­ جا  و جدی هستند. ما  امروز علیرغم این همه داشته هنوز بهره ­وری کافی را در صنعت و تولید نداریم. به عبارتی کمبود سخت­ افزاری احساس نمی­ کنیم چرا که بالای ۶۰ درصد واردات ما در راستای توسعه صنعتی بوده است.

نکته پایانی اینکه وضعیت امروز در زمینه نهادسازی مربوط به بخش خصوصی در دوران انقلاب و در راس آن اصل ۴۴، جایگاه­ بخشی به اتاقها، بهبود قوانین فضای کسب­ وکار، شوراهای عالی، شورای گفت­ و­گوی دولت و بخش خصوصی و دیگر نهادهای مربوط به بخش خصوصی اصولا قابل مقایسه با قبل از انقلاب نیست اما در مواردی از داشته­ ها به­ خوبی استفاده نشده و اجرای قوانین با مشکل مواجه بوده است. آنچه که ذکر کردم قطعا به معنی رسیدن به اوج نیست و تحت تحریمها و برخی مشکلات ساختاری راه زیادی در پیش داریم اما به­ هیچ وجه دستاوردهای قبل و بعد از انقلاب قابل مقایسه نیستند.

* رئیس پیشین اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران