قدس آنلاین - دورهمی، خانوادگی، ورود آقایان ممنوع، مانتوی شیک‌پوشان، با کلاس شویم، کدبانوهای خانه‌دار و... تنها تعدادی از گروه‌های تلگرامی است که وقتی نرم‌افزار محبوب تلگرام را باز می‌کنم با انبوهی از پیام‌های آن‌ها روبه‌رو می‌شوم. گروه‌هایی که هر روز بر تعداد آن‌ها اضافه می‌شود و پیام‌ها و عکس‌هایی که بعضی از آن‌ها به طور مشترک در کانال‌ها و گروه‌های مختلف دست به دست می‌چرخد و دقایق و حتی ساعت‌های بسیاری برای خواندن و به اشتراک گذاشتن آن‌ها در سایر گروه‌ها وقت می‌گذاریم. نرم‌افزارهای جدید و جذاب پیام‌رسان مجازی این روزها با اشتراک گذاشتن مطالب، عکس‌ها و لایک کردن و لایک گرفتن مانند دیواری عریض و طویل بین ما و واقعیت قرار گرفته‌اند و دغدغه بسیاری از خانواده‌ها شده‌اند.
* جهان موازی، جایگزین جهان مجازی شده است
دکتر امیر مسعود امیرمظاهری، استاد جامعه‌شناسی ارتباطات معتقد است: همه‌گیر شدن و گسترش پیدا کردن فضای مجازی در زندگی روزانه و همترازی آن به شکلی که این فضا جایگزین و رقیب جهانی واقعی شده است، آسیب‌هایی با خود به همراه داشته است. وی می‌گوید: همین جایگزینی سبب شده است که بسیاری از صاحب‌نظران، فضای موازی را جایگزین فضای مجازی بنامند؛ چرا که شبکه‌های اجتماعی و امکانات فضای وب، سبب خلق جهان موازی شده و دیگر جهان مجازی نیست چرا که موازی با واقعیت در حال گسترش پیدا کردن است.
* واکسنی برای مقابله با آسیب‌های فضای مجازی
عضو انجمن فرهنگ و ارتباطات بیان می‌کند: پدید آمدن جهان موازی آن هم از سوی یک حوزه فرهنگی بیگانه که بتازگی وارد فرهنگ ما شده و سبب پرتاب شدن ما از یک جهان سنتی، به جهانی با ارتباطاتی پست مدرن شده، می‌تواند آسیب‌های‌بسیاری به همراه داشته باشد؛ چرا که اگر افراد در این حوزه سواد رسانه‌ای و لازم را نداشته باشند، در معرض بسیاری از آسیب‌ها و تهدیدها قرار می‌گیرند. دکتر امیرمظاهری تأکید می‌کند، این فضاها هم فرصت به همراه دارد، هم آسیب اما جوامع پیرامونی و تازه آشنا با این فضا، بیشتر در معرض آسیب‌های آن قرار می‌گیرند. در عین حال که نمی‌شود نقش فرصت آفرینی آن را بی‌اهمیت دانست.
استاد نمونه پژوهشی گروه ارتباطات و علوم اجتماعی کشور در ادامه می‌گوید: زنان به دلیل نظام مردسالاری که در تاریخ وجود داشته است، بیشتر درگیر آسیب‌های این فضا می‌شوند و این آسیب‌ها زندگی مشترک و درون خانوادگی آن‌ها را با مشکل روبه‌رو می‌کند. آخرین مطالعات انجام شده در یک سال اخیر در ایران نشان دهنده آن است که یک ساعت از خواب ایرانیان کم شده و این یک ساعت به این معنی است که ورود فناوری‌های ارتباطی در خصوصی‌ترین مکان خانواده‌ها، می‌تواند روابط سرد بین زوجین را به همراه بیاورد.
* فضای مجازی سبب تسهیل آسیب‌هاست
عضو انجمن متخصصان روابط عمومی تأکید می‌کند: حریم شخصی خانم‌ها به خاطر در دسترس بودن شماره تلفن، تصاویر خصوصی و... به خطر افتاده و محدودیت‌های اجتماعی و انحرافات اخلاقی را برای برخی از زنان ایجاد کرده است. این فضاهای اجتماعی، اوقات فراغت کاربران را پر می‌کند و سبب تجدید آشنایی‌های پیشین می‌شود. از طرفی این امکان را فراهم می‌کند افرادی که با هم نزدیک هستند، دور و افراد دور، نزدیک شوند. این فضاها آسیب‌ها و انحرافات اجتماعی را تسهیل می‌کند. دکتر امیرمظاهری در پایان خاطرنشان می‌کند: انحرافات در گذشته و در جهان واقعی هم وجود داشت، اما فناوری‌های ارتباطی به تسهیل‌شدن انحرافات کمک کرده است.
* خانم‌ها در فضای مجازی آسیب‌پذیرترند
فاطمه ایازی پژوهشگر حوزه رسانه و علوم اجتماعی نیز با اشاره به اینکه طبق اعلام پلیس فتا بیشتر قربانیان فضای مجازی در کشور زن‌ها هستند، می‌گوید: اکثر جرایم در این حوزه مربوط به هتک حرمت‌ها یا انتشار فضاهای خصوصی افراد و رعایت نکردن حریم‌های آنان است. او می‌گوید: این آسیب‌ها بیشتر به خاطر ناآگاهی یا اعتماد زیاد به فضای مجازی پیش می‌آید، چرا که این فضا، از فضای واقعی چندان متفاوت نیست و همان طور که به خاطر ماهیت فرهنگی جامعه ما، خانم‌ها در فضای واقعی از آقایان آسیب‌پذیرتر هستند، در فضای مجازی هم بیشتر آسیب می‌بینند.
* فضای مجازی سراسر آسیب نیست
این کارشناس حوزه رسانه می‌افزاید: البته باید در نظر داشت که تمام فضای مجازی، آسیب نیست و در کنار آسیب‌هایی که دارد نکته‌های مثبتی هم با خود به همراه دارد. فضای مجازی شرایطی را فراهم کرده است که زن ها بیشتر امکان بروز خودشان را پیدا کنند. شرایطی مهیا شده که آن‌ها بتوانند روابط‌شان را با هم جنس‌هایشان توسعه داده و احساساتشان را بروز دهند. در این فضا افزایش اطلاعات در همه زمینه ها بروز پیدا کرده و خانم‌ها توانسته‌اند در زمینه همسرداری، تربیت فرزندان و بروز استعدادها رشد چشمگیری داشته داشته باشند و اطلاعاتشان را در زمینه‌های مختلف افزایش دهند و اعتماد به نفس‌شان را ارتقا بخشند. اما در کنار این نکته‌های مثبت اگر فرهنگ‌سازی مناسبی صورت نگرفته باشد و حضور در فضای مجازی حد و حدودی نداشته باشد، ممکن است مشکل جدی به وجود بیاورد.
* وقتی زنان به فرزندانشان آسیب می‌زنند
زنان با انتشار اطلاعات خصوصی در فضای مجازی، زندگی شخصی خود را آسیب‌پذیر می‌کنند، بخصوص اینکه فضای جامعه ما فضایی است که حضور خانم‌ها در آن با محدودیت‌هایی رو به روست. اینکه بقیه افراد از رابطه آن‌ها با همسر، فرزندان، مکان‌های تفریحی و غذاهایی مصرف شده و ... بدانند و اطلاع کسب کنند، ممکن است مشکلاتی برای آن‌ها به همراه بیاورد. حضور در این شبکه‌ها ممکن است حضور واقعی افراد خانواده را کمرنگ کند و دوستان و افراد مجازی جایگزین آن‌ها شود.
این پژوهشگر علوم اجتماعی اضافه می‌کند: از دیگر آسیب‌های حضور زنان در این شبکه‌ها، انتشار لحظه به لحظه زندگی خصوصی بویژه زندگی فرزندانشان است. آسیبی که قربانیانی غیر از خود خانم خانه دارد. حتی اگر این فرآیند هیچ مشکلی را هم به دنبال نداشته باشد باید به این مسأله توجه کرد که راه‌اندازی صفحه شخصی برای نوزادان و کودکان تصمیمی است که توسط والدین اتخاذ می‌شود و بر این اساس می‌توان گفت رضایت یا عدم رضایت کودک هیچ تأثیری روی آن ندارد تا حریم خصوصی او با دیگران به اشتراک گذاشته نشود. در حالت معمول انتشار تصاویر نوزادی که تازه متولد شده است و مراحل بزرگ شدن او، فرآیندی عادی به نظر می‌رسد و ممکن است والدین هرگز به این بخش از ماجرا فکر نکنند که این اتفاق در آینده چه تأثیراتی را می‌تواند برجا بگذارد.
* فالوئرها نیاز به دیده شدن را برطرف می‌کنند
از دیدگاه روان‌شناسی از مهم‌ترین دلایل اصلی حضور افراد بویژه خانم‌ها در شبکه‌های اجتماعی میل به محبوبیت و دیده شدن است. آزاده شوشتری، روان‌شناس نیز در ادامه می‌گوید: افرادی که میل زیادی به محبوبیت دارند این مسأله را بر اساس تعداد دوستان در صفحات مجازی برای خودشان حل می‌کنند. باورهای غیرمنطقی، خطاهای شناختی افراد و همین طور انتظارات غیر واقع‌بینانه افراد از زندگی زناشویی یکی دیگر از دلایل روی‌آوری به شبکه‌های اجتماعی است. به گفته این روان‌شناس، یکی از نتایج طلاق عاطفی زوج‌ها کاهش جذابیت‌های روانی زوجین نسبت به هم است که باعث می‌شود آن‌ها قادر به ابراز احساسات نسبت به هم نباشند، بنابراین در روابطی که فرد به این برداشت می‌رسد که نیازهای روانی‌اش در نظر گرفته نمی‌شود، پیامد این تمرکز منفی برجسته شدن اختلافات و نادیده انگاشتن اشتراکات است. این مساله فضای ارتباط دو نفره را کمرنگ می‌کند که این مسأله می‌تواند یکی دیگر از دلایل روی‌آوری افراد به شبکه‌های اجتماعی باشد.
نظر شما