قدس آنلاین - قرار است از شخصیتی بنویسیم که در پیشینه اش علاوه بر تحصیلات عالیه،شاعری ، طنزپردازی، روزنامه نگاری، نمایندگی مجلس، نخستین کاندیدای ریاست جمهوری ایران و مهم تر از همه تالیفاتی چون« لغتنامه دهخدا» دیده می شود. اثری که مرحوم «دهخدا» نزدیک به ۵۰ سال از عمرش را پای آن گذاشت. یادمان باشد «شاهنامه» با همه عظمتش ۳۰ سال از عمر فردوسی را به خود اختصاص داد! 

علوم جدید و قدیم

۶۱ سال پیش درست در چنین روزی – ۷ اسفند – از دنیا رفت . مردی که اصلیتش قزوینی بود و سال ۱۲۵۷ در تهران به دنیا آمده بود در ۱۰ سالگی برای درس و مشق ، شاگرد شیخ غلامحسین بروجردی شد . استاد اگرچه به اصطلاح آن روزی ها ، تنها علوم قدیمه را در حجره کوچکی در مدرسه «شیخ هادی» تدریس می کرد اما «دهخدا» حتی بعدها که به مدارج بالای علمی رسید همواره می گفت: «هرچه دارم از آموزشهای آن بزرگمرد است». مدرسه سیاسی که در تهران راه اندازی شد دهخدا برای علوم جدید به سراغ آن رفت و شاگرد «محمد حسین فروغی»  شد و البته در کنار علوم جدید بازهم از مدارس و درسهای قدیم غافل نبود و به لطف همسایگی و حتی با وجود سن و سال کم پای درس آیت الله شیخ هادی نجم آبادی نیز حاضر می شد.

صور اسرافیل

مدرسه سیاسی را که تمام کرد ، شده بود «میرزا علی اکبر خان قزوینی» و کارمند وزارت خارجه . ۲۴ سال بیشتر نداشت که به دلیل آشنایی با زبانهای خارجی به عنوان منشی سفیر ایران در کشورهای حوزه بالکان راهی اروپا شد. آقای منشی در این سفر سه یا چهار ساله برای کامل کردن تحصیلات و یادگیری بیشتر زبانهای خارجی از هیچ تلاشی دست بردار نبود. وقتی به ایران بازگشت ، دوران مشروطه آغاز شده بود. مدتی را در اداره «شوسه خراسان» به عنوان معاون و مترجم »موسیو دوبروک» بلژیکی مشغول به کار بود و سپس با دعوت «میرزا جهانگیرخان شیرازی» به روزنامه « صور اسرافیل » پیوست.

بنیانگذار طنز سیاسی

ماجراهای ستون«چرند و پرند» و نامهای مستعاری چون «دخو ، خرمگس ، نخود هر آش و ...» از همین زمان شروع شد. این ستون روزنامه ای اگرچه برای «دهخدا» و روزنامه اش دردسرهای زیادی را فراهم کرد و کار را به جایی رساند که تا مرز تکفیر او از سوی متعصبان آن روزگار پیش رفت و بعدها تعطیلی «صور اسرافیل» را نیر به دنبال داشت اما بدون شک می توان گفت نوشته های او نخستین طنزهای محکم و اساسی در عرصه سیاسی و اجتماعی است در دوران معاصر است که بعدها الگوی بسیاری از روزنامه نگاران و نویسندگان شد.

اخراجی ها

کودتای «محمد علی شاه» در سال ۱۲۸۷ و حوادث پس از آن عرصه را بر «صور اسرافیل» و دهخدا تنگ کرد. مورد خشم شاه کودتاگر قرار گرفته بود و برای همین وقتی فهمید تحت تعقیب است شبانه از جایی که در مجلس تحصن کرده بود به همراه چند نفر دیگرگریخت و پس از چند روز پنهان شدن در مکانهای مختلف مجبور شد از ترس عوامل حکومتی به سفارتخانه انگلیس پناه ببرد. شاه اما مجلس را به توپ بست و اوضاع را در دست گرفت و حکم به اخراجش از ایران داد. به فرانسه رفت و با وجود دعوتهای چند باره انگلیسی ها حاضر نشد به لندن سفر کند. در حالیکه دیگر اخراجی ها نظیر «تقی زاده ، میرزا آقا فرشی و...» با نخستین دعوت از خدا خواسته و راهی لندن شدند.

پاسخ محکم به  رادیو «صدای آمریکا»

سر سوزنی هم فکر نکنید تربیت شده غرب یا عاشق سینه چاک فرهنگ غربی بود. رد کردن دعوت لندن نشین ها را خواندید و حالا بشنوید از رد دعوت « صدای آمریکا» که ار سفارتخانه برایش فرستاده بودند و پاسخ کوبنده «دهخدا»  به آنها در سال ۱۳۳۲ و بعد از کودتای ۲۸ مرداد: « ... جناب آقای سی. ادوارد. ولز، رئیس ادارۀ اطلاعات سفارت کبرای آمریکا... شرح حال من و امثال مرا در جراید ایران و رادیوهای ایران و بعضی از دول خارجه، مکرر گفته اند... به عقیده من تکرار مکررات نتیجه ندارد... شما می توانید به ملت خودتان اطلاعات بدهید، تا آنها بدانند در اینجا به طوری که انگلیسی ها ایران را معرفی کرده اند، یک مشت آدمخوار زندگی نمی کنند... به عقیده من خوب است که در صدای آمریکا، طرز آزادی ممالک متحده آمریکا را در جنگ های استقلال، به ایرانیان بیاموزید و بگویید که چگونه توانسته اید از دست استعمار خلاص شوید؟ و تشویق کنید که واشنگتن ها و فرانکلن ها در ایران، برای حفظ استقلال از همان طرق بروند... علی اکبر دهخدا»!