من هم همین سؤال را از «توماس مک اِلوِین» (Thomas McElwain) می پرسم و او صادقانه می گوید: «گوش کن برادر احمد! من تازه مسلمان به دردبخوری نیستم، چون هنوز به کتاب مقدس اعتقاد دارم و مسلمانها از این مسأله خوششان نمی آید. از طرفی مسیحیان هم من را قبول ندارند، چون من محمد(ص) و علی(ع) را قبول دارم. از طرف دیگر به قرآن هم اعتقاد دارم!»
توماس مک الوین که حالالذت می برد، وقتی در چت و ایمیل او را «برادر علی حیدر» خطاب می کنم، از دانشگاه استکهلم دکتری ادیان تطبیقی دارد و سالهاست در دانشگاه های مختلف، از جمله همین دانشگاه و دانشگاه «تورکو» فنلاند به تدریس ادیان و نیز زبان های کتاب مقدس مشغول است. کشیش سابق فرقه تعمیدی (باپتیست) مسیحیت، کتابها و مقالات متعددی هم درباره ادیان بومیان آمریکا، مسیحیت، یهودیت و اسلام دارد. «اسلام در کتاب مقدس»، «عقاید شیعه در کتاب مقدس»، «اسرار معنوی نماز» و «مکه در سپیده دم» از جمله کتابهایی است که بعد از مسلمان شدن نوشته است.
اما پرحجم ترین کتابش مجموعه چندجلدی «من و محبوب» است؛ ترجمه و شرح منظوم کتابهای مقدس یهود، مسیحیت و اسلام به انگلیسی که همین چند هفته پیش، آخرین بخش آن یعنی ترجمه منظوم قرآن کریم هم رونمایی شده است.
خب، حاضرید درباره مسلمان شدنتان حرف بزنیم؟
- بله. من مبلغ فرقه مسیحی «باپتیست» یا «تعمیدی» بودم و آشنایی ام با اسلام از طریق مسلمانانی صورت گرفت که می خواستند با من درباره «کتاب مقدس» بحث کنند. آن ها درباره دیدگاه کتاب مقدس نسبت به خدا، توحید، حضرت عیسی (ع) و الوهیت او سؤالاتی می پرسیدند. من هم برای پاسخ دادن به این سؤالات، کتاب مقدس را با دقت بررسی می کردم. خودم به توحید اعتقاد داشتم، احکام حرام و حلال تورات را رعایت می کردم و شراب نمی نوشیدم، به همین دلیل آنها من را «مسلمان» می خواندند.
در آن روزهای دهه 80 میلادی، مردم بیشتر به دنبال نقاط اشتراک بودند تا موارد اختلاف و نزاع. من درباره برخورد با مسلمانان با مادربزرگ پدری ام مشورت کردم که تحت تأثیر پدر خودش، بسیار به اسلام و مسلمانان علاقه مند بود. مثلاً یادم می آید در جریان گروگان گیری کارکنان سفارت آمریکا در ایران، او آشکارا از ایران حمایت می کرد و سر همین موضوع با همه بحث و جدل داشت.
یا مثلاً از همان اول طرفدار آیت ا... خمینی بود. بنابراین من هم تحت تأثیر مادربزرگم قرار گرفتم. وقتی دیدم تعالیم اسلام، و البته تشیع، با حرفهای مادربزرگم جور درمی آید، شهادتین را گفتم.
کی و کجا؟
- سال 1988 در لندن.
یعنی پدر مادربزرگتان مسلمان بود؟
- نه، او هم مسیحی تعمیدی بود، ولی ظاهراً پیرو شکلی خاص از اسلام هم بوده است.
بیشتر توضیح می دهید؟
-او و مادربزرگم اسم حضرت محمد(ص)، حضرت علی(ع) و سایر ائمه را بلد بودند و به نوعی به آنها اعتقاد داشتند، ولی با قرآن سر و کاری نداشتند.
اسم دوازده امام را از کجا می دانستند؟
- نمی دانم. به کسی چیزی نمی گفتند، مثل اعضای یک گروه سری. ولی من از زمان افشای این اسرار با مشکلات زیادی روبه رو شده ام. خیلی ها من را به دروغ و قصه پردازی متهم کرده اند. همفکران مادربزرگم ادعا می کردند که پیرو آیین دیرینه ای هستند.
از جزئیات تحقیقاتتان درباره اسلام بیشتر بگویید.
-داستان من چندان جالب نیست! تحقیقات من با یک مصری اهل سنت آغاز شد. او می گفت چون مسیحیان گوشت خوک می خورند، پس باید کتاب مقدس خوردن آن را جایز بداند. من کتاب مقدس را با دقت بررسی کردم و اولین بار آن جا متوجه شدم که عقاید شیعه، بر خلاف اهل سنت، در کتاب مقدس آمده است. شیعیان دو عمل خاص دارند که با اهل سنت متفاوت است: سجده بر خاک و سینه زنی در عاشورا. کتاب مقدس هر دوی این ها را کاملاً تأیید می کند.
می شود به چند نمونه اش اشاره کنید؟
- کتاب مقدس، جز در دو مورد، حتی درباره همین سجده و سینه زنی، با عقاید و احکام شیعه تطبیق می کند.
مثلاً در خروج 34:8 (باب 8 آیه 34)، یوشع 14:5، یوشع 6:7 و داوران20:13 می توانید سجده بر خاک و عزاداری را ببینید. من همه این موارد را در «اسلام در کتاب مقدس» آورده ام. انتشارات «قاضی» قبول کرد که آن را منتشر کند، قرارداد هم امضا کردیم. ولی پس از مدتی آن را لغو کردند و گفتند این کتاب «بیش از حد شیعی» است! من هم حاضر نشدم مطالب مربوط به تشیع را حذف کنم.
پس بعد از دیدن رد پای عقاید شیعه در کتاب مقدس، مذهب تشیع را انتخاب کردید؟
- بله. چون مقید بودم که عقاید و احکام کتاب مقدس را رعایت کنم و دیدم اتفاقاً چقدر شبیه احکام و عقاید شیعه است. من تشیع را نتیجه منطقی پیروی از کتاب مقدس می دانم و کتاب مقدس را همان طور که هست، قبول دارم، نه به صورتی که با سلیقه خودم جور دربیاید. کتاب مقدس، تشیع را به ما می آموزد. سعی می کنم درست همان طور که قرآن گفته با کتاب مقدس برخورد کنم، یعنی در هنگام مطالعه آن، کلمه به کلمه قرآن را هم مد نظر داشته باشم. با به کارگیری همین روش، به این نتیجه رسیده ام که هر چند در این کتاب تحریفاتی صورت گرفته، اما استخوان بندی کلی کتاب مقدس با صدر اسلام تفاوت چندانی نکرده است و انسان با بررسی صادقانه کتاب مقدس، به قرآن ایمان می آورد، همان طور که خود قرآن هم اشاره کرده است. بنابراین قرآن، آخرین وحی حقیقی از جانب خداوند است.
پس چرا چندان تمایل ندارید خودتان را مسلمان معرفی کنید؟
- من به هیچ کس نمی گویم مسلمانم. سال ها پیش برای نماز به مسجد رفتم. وقتی از مسجد بیرون می آمدم، یکی پرسید: «مسلمانی؟» من هم جواب مثبت دادم. او گفت: «ان شاءا...!» حالا هم هر وقت کسی این را از من بپرسد، می گویم: «ان شاءا...!»
در مسجدی در کویت از من پرسیدند که چرا همان اول شیعه شده ام. گفتم: «به خاطر اعتقاد شیعه به حالت میانه بین جبر و اختیار (امر بین الامرین). این را در کتاب «کافی» شیخ کلینی خوانده ام.» ولی شیخ مسجد گفت که این دلیل محکمی نیست و بنابراین، من مسلمان نیستم! من هم سعی می کنم که ادعای مسلمانی نکنم.
با کافی و کتب حدیث شیعه از کجا آشنایی داشتید؟
- بیش از 20 سال پیش، در لندن ترجمه انگلیسی هشت کتاب اول کافی را گیر آوردم که در ایران چاپ شده بود.
آشنایی بیشتر با ائمه شیعه چه طور؟
- کتابی از علامه طباطبایی خواندم که سال ها پیش ترجمه شده است. همچنین در دهه 80 کتاب «ارشاد» شیخ مفید را هم به دست آوردم.
در دوران تحقیق با علمای شیعه هم تماسی داشتید؟
- نه. آن زمان در منطقه ما تقریباً هیچ شیعه ای زندگی نمی کرد و من فقط از استفتائات آیت ا... خمینی استفاده می کردم.
استفتائات را از کجا تهیه می کردید؟
- ترجمه انگلیسی کتاب استفتائات ایشان را در کتابخانه دانشگاه پیدا کردم. آن زمان فقط همین یک رساله به زبان انگلیسی پیدا می شد، ولی الآن خیلی زیاد شده است.
از اعضای خانواده تان هم کسی مسلمان شده است؟
- دخترم که نسبت به مسیحیت خیلی متعصب است. همسرم رسماً شهادتین را نگفته است، اما پنهانی به احکام اسلام عمل می کند. ظاهر کردن مسلمانی در فنلاند دردسر دارد و باید جانب احتیاط را رعایت کرد.
درباره امام علی (ع) هم نوشته اید؟
- بله. در «من و محبوب»، بویژه در بخش «مکاشفه یوحنا» یعنی در پایان جلد چهارم کتابم، مطالب پراکنده ای درباره امام علی(ع) نوشته ام.
دوست دارم درباره مظلومیت و غربت حضرت علی (ع) از زبان شما بشنوم. این موضوع که حرف و درد آن حضرت را، چه در زمان خودش و چه بعدها، نفهمیدند و آن جفاها را به ایشان کردند...
- عجب! پس می خواهی من هم شهید شوم!
یعنی دوست ندارید شهید شوید؟
- چرا. الآن هم فقط به این خاطر هنوز زنده ام که خیلی ها تفسیر من از مکاشفه یوحنا را نخوانده اند. من نه در بین مسیحیان جایی دارم، نه مسلمانان و نه یهود؛ چون می گویم کتاب مقدس از حضرت علی(ع) خبر داده است. امام علی(ع) را بیش از هر کسی در عالم دوست دارم.