قدس آنلاین- بارزانی به پایان دوره حکومت خود بر اقلیم کردستان عراق رسیده بود و با افزایش نارضایتی های مردم باید قدرت را تحویل رقبای خود می داد. او در اقدامی قمارگونه وبه بهانه استقلال کردستان و در اصل برای قبضه کردن قدرت به صورت مادام العمر دست به بازی خطرناکی زد. بازی که رئیس اقلیم کردستان عراق شروع کرد نه استقلال را برای اکراد ایجاد و نه امنیت و آرامش را تامین می‌کرد بلکه در بهترین حالت می توانست حاکمیت و ثروت اندوزی عشیره بارزانی بر منطقه کردستان و فسادهای مالی فراوان او را ادامه دهد و رقبای او در برابر بارزانی به عنوان قهرمان ملی به حاشیه بروند. رؤیایی که تحولات اخیر و پیروزی ارتش و حشدالشعبی در کرکوک آن را از درون به هم کوبید و با فرار نیروهای بارزانی از کرکوک به وضوح نشان داد که پادشاه لخت است!
لاف در غریبی
دولت عراق در میانه بحران تروریستی درحال جنگ با داعش بود که با خنجر از پشت بارزانی روبه رو شد و به این ترتیب منطقه کرکوک عراق به تصرف اقلیم کردستان عراق درآمد. کرکوک که ۴۰ درصد از نفت عراق را تامین می کرد، تبدیل به منبع مادی برای اشرافی‌گری بارزانی‌ها شده بود.
بامداد روز دوشنبه (۲۴ مهر ۹۶) عملیات ۲۰ ساعته دولت عراق با دستور حیدرالعبادی شروع شد تا به سه سال یکه تازی نیروهای بارزانی و نفت خواری آنها از منطقه مورد مناقشه و راهبردی کرکوک پایان دهد. این عملیات که می توان آن را به عنوان عملیاتی بدون خونریزی معرفی کرد به آزادسازی میادین مهم نفتی، پادگان ها و فرودگاه و استانداری این شهر مهم منتج شد. آزادسازی کرکوک در شرایطی رخ داد که نیروهای بارزانی چند روز پیش با ادعای پیروزی همه پرسی در این شهر جشن گرفته بودند. فرمانده پیشمرگان کرکوک هم ادعا کرده بود: «برای هر تهدیدی آماده هستیم، در صورتی که به ما حمله شود درس خوبی به مهاجمان خواهیم داد.» اما این لاف در غریبی با فرار پیشمرگان کرد از کرکوک رسوایی بزرگی را برای اقلیم کردستان به‌بار آورد و نشان داد که نه اعتقادی پشت حرکت بارزانی و نیروهای تحت فرمانش وجود دارد و نه قدرت تامین امنیت مرزهای ادعایی خود را دارند.
بعد از سه سال بار دیگر کرکوک به آغوش عراق واحد بازگشت. عراقی شدن دوباره کرکوک باعث شد تا بارزانی اعلام کند باز هم «خیانت پیشمرگ ها» باعث شکست آنها شده است.
فرار پیشمرگ ها، نتایج همه پرسی غیرقانونی اقلیم کردستان را هم زیر سوال برد و این پرسش را مطرح کرد که اگر اکثریت مردم به جدا شدن از عراق رای داده بودند پس چرا کسی در برابر ارتش عراق مقاومت نکرد و حتی بسیاری از مردم به استقبال نیروهای دولتی رفتند؟ همچنین با پیروزی دولت عراق بر کرکوک مشخص شد چه کسی توانایی تامین امنیت کردستان عراق را داشته و دارد و مانع سقوط کردستان عراق توسط داعش شده است؟ ارتش و نیروهای حشدالشعبی یا پیشمرگ های پا به فرارگذاشته ملامسعود بارزانی؟
نباید فراموش کرد که نیروهای بارزانی در سال ۲۰۱۴ میلادی هم با نزدیک شدن داعش به اربیل عراق، فرار را بر قرار ترجیح دادند و حتی به خاطر حمایت از مردم کرد، از اربیل دفاع نکردند تا جایی‌که بارزانی بعد از درخواست های فراوان از آمریکا و دیدن بی‌تفاوتی های ایالات متحده دست خواهش خود را به سمت ایران دراز کرد و درنهایت نیروهای تحت فرماندهی حاج قاسم سلیمانی به داد آنها رسیدند. به گفته بارزانی «ایران اولین کشوری بود که به ندای کمک‌خواهی کردها پاسخ داد.» ندایی که از جانب ایران پاسخ داده شد اما نمک نشناسی بارزانی باعث شد تا در فرصت پیش آمده به دنبال بلندپروازی های خود در منطقه وهم صدایی با رژیم صهیونیستی برود.
استقلال کردستان عراق دارای تاریخچه ای است که در این متن به طور خلاصه به آن اشاره می شود. در ادامه به این مهم نیز پرداخته می شود که چرا روابط کردستان عراق با اردوغان در برخی موارد حتی از رابطه اقلیم با کشورخودشان یعنی عراق بهتر بوده است و اردوغان که از نزدیک ترین افراد به بارزانی بوده، امروز نسبت به این تجزیه طلبی چه دیدگاهی دارد.
شروع ماجرا و استخوان لای زخم
بعد از جنگ جهانی اول و فروپاشی عثمانی، غربی‌ها و در راس آنها انگلیس به کردها وعده کشوری مستقل دادند. اروپا درصدد بود تا همیشه از اهرم کردها و اختلافات دینی و قومی به عنوان ابزار فشار خود و ریسمانی برای رسیدن به اهداف استعماری استفاده کند به همین دلیل مرزبندی های ساختگی سایکس-پیکو را انجام داد. تقسیم قومیت های مختلف بین چند کشور به عنوان استخوان لای زخمی برای همیشه این منطقه دهه هاست که حاشیه ساز شده است. روحیه استقلال طلبی کردها نیز هربار به صورت کمرنگ یا پررنگ خود را نشان داده و باعث شده پرونده کردها همیشه باز باشد و قدرت‌های منطقه‌ای وفرامنطقه‌ای و سوءاستفاده کنندگان داخلی از آن استفاده کنند. به عنوان مثال آمریکا به عنوان قدرتی فرامنطقه ای در سال ۲۰۰۳ قدرت بیشتری را به کردهای عراق اختصاص داد و باعث شد تا فدرالیسم هم در قانون اساسی این کشور پذیرفته شود. همچنین ترکیه به عنوان قدرتی منطقه ای از اختلاف اقلیم کردستان با دولت مرکزی عراق استفاده کرده، چه به صورت استفاده از نفت ارزان قیمت و بدون کنترل عراق و چه در بازی نمایشی بارزانی در مبارزه با پ ک ک.
در تاریخ معاصر کردها، مسائلی همچون حکومت مهاباد، قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر و معامله محمدرضا شاه پهلوی و صدام حسین بر سر کردها، حملات شیمیایی به آنها، سیاست‌های تعریبی حزب بعث و … قابل مشاهده و بررسی است که هر کدام داستان مفصلی را برای خود دارند. اما اگر بخواهیم در سال های اخیر نقطه عطفی برای کردستان عراق در نظر بگیریم باید به حضور آمریکایی ها در جنگ خلیج فارس و بیرون کردن نیروهای صدام از کویت اشاره کنیم. در زمان حمله آمریکا به ارتش صدام نیروهای کرد و مخالفان دولت صدام که اکثریت شیعیان را هم تشکیل می‌دادند دست به قیام زدند، ارتش بعثی اما هر دو را سرکوب کرد و در نهایت با وضع ممنوعیت پروازعراق به بالای خط ۳۶ درجه در سال ۱۹۹۱ توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد، کردها توانستند حکومتی خودمختار تشکیل داده و دست به نهادسازی بزنند.
این اولین گام عملیاتی و مهمی بود که در راستای مباحث استقلال طلبی اکراد برداشته شد. در سال ۲۰۰۳ نیز که آمریکایی ها خاک عراق را اشغال کرده بودند کردها توانستند مشروعیت بیشتری بدست آورده و با وارد کردن فدرالیسم به قانون اساسی این کشور به ادعاهای استقلال خواهی خود نزدیک تر شوند. اما این به آن معنا نبود که این اتفاقات در فضایی آرام و بدون تنش رخ بدهد. مسائل اختلافی همچون منطقه مهم کرکوک یکی از مهم ترین موردهای منازعه بود که هیچ گاه به طور جدی حل نشد و تا امروز ادامه دارد. چراکه امتیاز اقتصادی این منطقه برای هیچ کدام از دو طرف منازعه قابل چشم پوشی نبوده است.
بلندپروازی بارزانی
مسعود بارزانی از سال ۲۰۰۵ ریاست اقلیم کردستان عراق و از سال ۱۹۷۹ رهبرحزب دموکرات کردستان عراق بوده است. او در هنگام تاسیس اقلیم و قدرت گرفتنش تنها موفق به کسب ۵۱ درصد آرا شد، رای ضعیفی که باعث شد بارزانی برای همیشه خود را لبه پرتگاه ببیند. طالبانی و اتحادیه میهنی کردستان نیز که با او تا حدودی همکاری کرده بودند یکی از رقبای بارزانی به حساب می آمدند.
سال ها حکومت بارزانی که نتیجه ای جز افزایش مشکلات برای کردهای عراق را نداشته او را به این نتیجه رسانده تا برای دور زدن رقبا و ایجاد وحدت با مرکزیت خودش احساسات جدایی طلبی کردها را تحریک کند. این حرکت اگر بدون موانع داخلی و خارجی همراه می شد می توانست قدرت را در چنگال بارزانی حفظ کند اما وضعیت به خواست وی پیش نرفت. در ابتدا دولت عراق اعلام کرد همه پرسی که خلاف قانون اساسی کشور باشد را نخواهد پذیرفت. حیدرالعبادی در پاسخ به بارزانی که مشکلات اقلیم کردستان را به تبعیض و ناکارآمدی دولت عراق نسبت می داد گفت: «درآمدهای نفت صادر شده از منطقه کردستان به کجا می‌رود و چرا اقلیم حقوق کارکنان این منطقه را پرداخت نمی‌کند؟ پول‌های نفت منطقه کردستان که معادل یک چهارم پول نفت عراق است، کجا رفته است؟ از مسئولان منطقه کردستان باید درباره پول‌های نفتی که فروخته‌اند سوال شود. چرا پول‌های نفت منطقه کردستان به یک حساب مشخص واریز نمی‌شود؟ نباید اموال عمومی به دارایی افراد و احزاب تبدیل شود.»
العبادی به مردم کرد نیز هشدار داد: «مشکلات آنها با بغداد نیست و با دعوت به جدایی از عراق تشدید خواهد شد.»
بسیاری از گروه ها و جریان های داخلی اقلیم کردستان نیز با همه پرسی استقلال این کشور مخالفت کردند. حزب اتحاد میهنی کردستان از مواضع بارزانی تحت عنوان قدرت تک حزبی و خود محوری در مورد تصمیمات سرنوشت ساز یاد کرد و مخالفان دیگر هم کمپین «نه به همه پرسی» راه انداختند و بارزانی را به سرپوش گذاشتن بر مشکلات داخلی اقلیم کردستان متهم کرده اند. اما هیچ کدام از اینها مانع از این نشد تا بارزانی از این قماربزرگ دست بکشد.
ترکیه سوپاپ اطمینان بارزانی
بارزانی به این نکته هم توجه داشت که مانور روی استقلال طلبی کردستان یعنی درگیر شدن با سه قدرت ایران، ترکیه و دولت عراق. از ابتدا مشخص بود که دولت عراق حاضر نمی شود تماشاگر نقض تمامیت ارضی خود و از دست دادن سرزمین های پردرآمدش باشد و با تجزیه طلبان مخالفت می کند. جمهوری اسلامی ایران هم با اینکه به عنوان کشوری که در مسائل مختلف همچون مبارزه با صدام در کنار مردم کرد بوده است نشان داده در خصوص استقلال طلبی با آنها همراهی نمی کند. ایران در سال های اخیر هم نشان داد که در مبارزه با داعش پناهگاه مردم کرد بوده اما بر سر وحدت عراق معامله پذیر و سازش گر نخواهد بود و امنیت ملی خود را با هیچ چیز عوض نمی کند. تنها کشور باقیمانده ترکیه بود. اردوغان به عنوان شخصیتی معامله پذیر در این بین برای بارزانی قابل اتکاتر بوده است. بارزانی در حالی در خفا از گروه های تروریستی پژاک علیه ایران واز پ ک ک علیه ترکیه حمایت می کرد که خود را مخالف آنها نشان می‌داد و با همین حیله توانسته بود در مدت ۶ سال به حزب عدالت و توسعه ترکیه نزدیک شود.
افشای رابطه پ ک ک با بارزانی و گسیل ترکیه به سمت ایران
سفر سرلشکرباقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی به ترکیه و افشای اطلاعات توطئه بارزانی علیه منطقه و حمایت از تروریست‌ها در مرز ایران و ترکیه باعث شد تا ترکیه بار دیگر متوجه اشتباه خود بشود. ترکیه که قبلا نیز در برخورد با داعش اشتباهات استراتژیکی را انجام داده بود و ضرب شست ایران در افشای خریداری نفت از داعش را یک بار چشیده بود نسبت به اطلاعات داده شده از جانب ایران در خصوص بارزانی اطمینان پیدا کرد. کمی دیر اما بالاخره ترکیه متوجه شد که درصورت بازی با کارت بارزانی در منطقه، امنیت داخلی کشورش که یک سوم را اکراد تشکیل می دهد با مشکلات عدیده ای رو به رو خواهد شد. به این ترتیب ایران که پیروز اصلی مبارزه با تروریست های ضدمقاومت در منطقه بوده، اینبارهم توانست صحنه را به نفع خود تمام کند و بارزانی در محاصره همسایگان خود قرار بگیرد. سقوط آزاد کرکوک در مدت کوتاه چندساعته و بدون مقاومت پیشمرگ ها باعث شد تا قلب انرژی اقلیم کردستان گرفته شود و بلندپروازی های بارزانی به پایان برسد.
پایان افسانه کردستان بزرگ
از این پس رئیس اقلیم کردستان با وجود اینکه انتخابات فرمایشی خود را هم برگزار کرد اما نتیجه کاملا برعکس شد و کردستان متحد را تبدیل به موضوعی مورد مناقشه حتی میان شهروندان این کشور کرد.
برهم صالح، معاون سابق نخست وزیر عراق و رئیس حزب کردی ائتلاف برای دموکراسی و عدالت در بیانیه ای بارزانی را مسئول وضعیت امروز معرفی کرد و گفت: «پیشمرگه مسئول اوضاع کرکوک نیست. این اوضاع نتیجه ماجراجویی های سیاسی و اقدامات غیرواقعی کسانی است که منافع ملت کرد را در نظر نگرفتند. این وضع نتیجه تلاش های افراد فاسدی بود که به نام کرکوک و به نام قومیت کرد، بر دزدی و غارت‌های خود سرپوش گذاشتند».
صالح همچنین خواهان تشکیل فوری دولت انتقالی در کردستان شد. علاوه بر صالح، برخی احزاب مخالف دیگر کردی نیز خواهان پایان کار دولت فعلی به ریاست نیچروان بارزانی، استعفای مسعود بارزانی و برگزاری انتخابات شدند.
فراکسیون «گوران» کردستان در پارلمان عراق نیز وضعیت فعلی را نتیجه اصرار بیجای بارزانی بر برگزاری همه پرسی اعلام کرد.
حالا بارزانی است که باید بین پافشاری روی استقلال کردستان و یا به زیرکشیده شدن توسط دولت و مردم عراق یکی را انتخاب کند.
* ویژه نامه روایت امروز روزنامه قدس
نظر شما