قدس آنلاین- رعایت ادب و آداب در هر امری، سبب دست یافتن بهتر به اهداف آن کار است و چه خوب و پسندیده است که در آستانه حضور میلیونی زائران و عاشقان برای زیارت امام حسین (ع) در روز اربعین بتوانند با رعایت آداب مخصوص آن روزها به طلب خود در زیارت برسند.
بدون تردید رعایت آداب زیارت می‌تواند در افزایش عشق و محبتمان به اهل بیت (علیهم السلام) و علی الخصوص امام حسین (ع) بیفزاید و آن را در وجودمان ریشه دواند. به همین منظور حجت الاسلام والمسلمین علیرضا پناهیان با حضور در بین اعضای «جامعه ایمانی مشعر» به تبیین اهمیت ادب در برابر اهل بیت (علیهم السلام) و آداب سفر اربعین حسینی از نگاه امام صادق (ع) پرداختند که متن کامل این سخنان در ادامه تقدیم می‌گردد.
«در خصوص آداب اربعین باید صحبت‌های فراوانی انجام داد تا این واقعه مشحون از آداب قرار گیرد اما ابتدا باید فرق بین ادب و محبت را بیان کرد. معمولاً آن چیزی که بین ما در خصوص اربعین غلبه دارد محبت امام‌حسین‌(ع) است برای مثال می‌گوییم مردم از سر علاقه و عشق با پای پیاده به زیارت می‌روند و یا با ایثار گری از زائران پذیرایی می‌کنند. عشق و محبت در اربعین یک عنصر برجسته است و آنچه در خصوص عشق و محبت گفته می‌شود به گزافه نیست و نقشی کلیدی دارد اما محبت غیر از ادب است. ادب آن حداقلی از رفتار محترمانه است که حتی اگر محبت و شور هم نباشد آن ادب باقی خواهد ماند و همواره عاشق‌ترین‌ها مؤدب‌ترین رفتارها را دارند.
یک عاشق وقتی متواضع می‌شود خود را یک عبد مؤدب و نه یک عاشق صدا می زند. شاید یکی از عاشقان امام حسین (ع) را بتوان حضرت آیت الله بهجت نام برد اما ایشان به جای اینکه غرق در عشق باشند گویی غرق در ادب بودند.
انگیزه سفر ما در اربعین باید ادب باشد و به امام‌حسین‌(ع) اعلام کنیم که ما براساس وظیفه‌مان است که سالی یک بار به زیارت تو می‌آییم وگرنه اگر می‌خواستیم که بر اساس عشق و ادب رفتار کنیم که بایستی هر هفته به زیارت شما مشرف شویم.
برای مثال نباید بگویی که حال ندارم و به کربلا نمی‌روم؛ خب عشق و علاقه ندارم نمی‌روم اما ادب که دارم پس باید به کربلا بروم. پس اولاً وجود محبت نباید ما را از ادب غافل کند، ثانیاً از ادب کم نگذاریم، ثالثاً ادب و محبت را دو مقوله‌ای بدانیم که نسبت به هردوی آنها مکلف هستیم.
در حال حاضر اربعین مورد استقبال قرار گرفته است و همه مردم از هر قشری در آن حضور پیدا می‌کنند و اگر کسی مثل بنده که آلوده به هوس‌ها و گناهان مختلف هستم بدون رعایت ادب زیارت، در اربعین حضور پیدا کنم فضای زیارت اربعین و امام حسین (ع) به هم می‌ریزد. لذا وظیفه همه ما این است که برای تقویت آداب زیارت، آداب پیاده‌روی برای زیارت و همچنین حرکت جمعی برای زیارت تلاش کنیم تا ادب جایگاه خود را پیدا کند.
شما وقتی به گود زورخانه وارد می‌شوید بیش از اینکه ماهیت ورزش را در آن مشاهده کنید تربیت عملی و ادب را مشاهده می‌کنید و این بسیار زیبا و جالب توجه است و یکی از جاهایی که بنده به ایرانی بودن خودم افتخار می‌کنم ورزش باستانی است و این نشان می‌دهد که نیاکان ما در ورزش روزانه خود، سهم ادب را پررنگ قرارداده اند.
هر کسی که در فضای زیارت اربعین و خدمت به زائران قرار گرفت آنقدر آداب را پررنگ ببیند که اول ادب به چشمش بیاید و سپس محبت را مشاهده کند. ما باید با ادب خود دیگران را تحت تأثیر قرار دهیم و حتی اگر لازم بود آدابی طراحی شود تا به آن عمل شود. ما در هیئت‌های قدیمی هم آدابی را مشاهده می‌کردیم مثلاً سر دیگ غذا همه با وضو حاضر می‌شدند و حتماً روضه‌ای خوانده می‌شد.
زیارت اربعین، پیاده روی نجف تا کربلا، پابرهنه بودن در این مسیر هر کدام به نوبه خود یک ادب است و اگر این آداب را گسترش دهیم افرادی که دچار کمبود محبت هستند و یا اخلاق نامناسبی دارند به واسطه اخلاقی که مرسوم شده است خود را اصلاح می‌کنند.
در این باره باید اتاق فکری تشکیل شود و آدابی را طراحی و برجسته کرد. نمونه‌ای از آداب را که جالب توجه است برای شما ذکر می‌کنم. بین دو جوان در دو موکب اختلافی پیش آمد و نزدیک بود به دعوا کشیده شود که یکی از آن دو جوان به دیگری گفت که به خاطر اربعین جوابت را نمی‌دهم. ترک جدال به احترام اربعین نوعی ادب است و ما در آداب حج هم داریم که باید ترک جدال صورت گیرد.
ما در روایات داریم که آثار ادبی که دائماً در ما جریان دارد از محبتی که شاید هیجانی و مقطعی باشد بیشتر است. اولیای خدا نیز مقید هستند که به افراد مؤدب پاداش دهند که همان پاداش موجب عاقبت به خیری می‌شود و برخی اوقات هم همان بی‌ادبی فردی را از این دستگاه بیرون می‌کند. ممکن است ما نتوانیم قلب خود را عاشق اهل بیت(ع) کنیم اما می‌توانیم با کنترل رفتار خود ادب را رعایت کنیم همچنین در ادبیات فارسی نیز ادب جایگاه بسیار رفیعی دارد که می‌تواند زمینه بسیار خوبی را برای ما به وجود آورد.
بهترین صورت زیارت امام حسین (ع) بویژه در ایام اربعین، زیارت به همراه هیئت‌های عزاداری است. هیئت‌های مذهبی باید اعضای خود را به صورت کاروانی به زیارت ببرند و این نوع زیارت از انفرادی رفتن بسیار بهتر است.
این نوع سفر مزیت‌های فراوانی دارد برای مثال اعضای هیئت همدیگر را بیشتر می‌شناسند و محبت بیشتری به یکدیگر پیدا می‌کنند، قوام آن هیئت بیشتر می‌شود و همچنین تعاون بین اعضای هیئت در دیگر امور زندگی و در سایر ایام سال افزایش پیدا خواهد کرد.
فواید این نوع زیارت که اعضای یک هیئت به کربلا سفر می‌کنند به مراتب از زیارتی که افراد مدیر کاروان را نمی‌شناسند و مدیر هم اعضای کاروان را نمی‌شناسد بیشتر است و هیئت‌ها باید برای این کار تشویق شوند و حتی اگر مسئولان هیئت‌ها توانایی انجام آن کار را ندارند جوانانی را برای انجام این کار سامان دهند.
در کامل الزیارات روایاتی از آداب زیارت آمده است که برخی از آنها را ذکر می‌کنم. یکی از آداب مربوط به خوردنی‌ها در مسیر است. برای امام صادق (ع) در حین عزیمت به کربلا خوراکی‌های چرب و شیرینی آوردند که امام فرمودند مگر ما به عروسی می‌رویم! ما عزادار هستیم و باید غذای عزادار را بپزید و بیاورید که منظور از غذای عزادار، غذایی است که گوشت نداشته باشد و شامل عدس و برخی حبوبات باشد.
باید مجموعه‌ای از آداب را که در روایات آمده است را جمع‌آوری کرد تا آنها را بتوانیم در اربعین رسم کنیم و حتماً رعایت شود.
یکی از اصحاب امام صادق (ع) پرسید ما وقتی به سوی قبر جد شما خارج می‌شویم مانند زمانی است که برای حج خروج می‌کنیم؟ حضرت فرمودند بله همین طور است. آن فرد سؤال کردند که آیا آن چیزی که حاجی رعایت می‌کند ما هم باید رعایت کنیم؟ حضرت ۱۴ ادب را در این خصوص بیان فرمودند که ما باید این موارد را در زیارت اربعین مرسوم کنیم.
آدابی را که امام صادق (ع) به آن اشاره کردند به شرح ذیل است:
اول: خوش رفتاری، خوش مشربی و همنشینی با اطرافیان یکی از آدابی است که هم حاجیان و هم زائران کربلا باید آن را رعایت کنند.
دوم: کم صحبتی یکی دیگر از آدابی است که باید رعایت نمود. در زیارت کسی نباید زیاد حرف بزند. این موضوع باید در میان زائران جا بیفتد.
سوم: باید در این سفر ذکر خدا زیاد گفته شود. برای مثال ۱۴۰۰۰ ذکر صلوات و یا ۷۰۰ استغفار در روز از ذکرهای زیبایی است که انسان می‌تواند بگوید. قرآن خواندن و ادعیه‌های مختلفی نیز می‌توان در این زمینه قرائت نمود. ما در یک کاروان می‌توانیم برنامه ختم قرآن توزیع کنیم.
چهارم: پاکیزه بودن لباس
پنجم: غسل برای زیارت امام حسین (ع) و قبل از ورود به حرم که البته برخی از این آداب با توجه به شرایطی که وجود دارد اگر انجام نشود مشکلی ندارد.
ششم: خاشع بودن؛ یعنی احساس هیبت و خشوع در برابر بارگاه ربوبی عظمت اولیای خدا.
هفتم: زیاد نماز خواندن و صلوات فرستادن؛ هیچ اشکالی ندارد که انسان در برخی از موکب‌ها به صورت جماعت نماز قضاهای یک روز را بخواند و باید به بهانه‌های مختلف نمازهای زیادی خواند. مدیران مواکب اگر نماز بیشتری بخوانند خود الگویی برای دیگران می‌توانند شوند.
هشتم: احترام گذاشتن به اموال و دارایی‌های دیگران؛ در سفر اموال افراد در محضر هم قرار می‌گیرند. برای مثال حتی‌المقدور از کفش دیگران استفاده نکن! ویا مصادیق دیگر که می‌توان آن‌ها را در سفر اربعین مشاهده کرد.
نهم: چشم خود را ببندید؛ در این سفر باید چشم خود را از حرام ببندیم.
دهم: به سراغ برادران دینی خود بروید تا وسیله‌ای کم نداشته باشند؛ اگر دیدید کسی نیازمند است به دنبال حل مشکلات آنها باشید.
یازدهم: در سفر زیارتی تقیه باید رعایت شود؛ توصیه‌ای بسیار مهم است که امام صادق (ع) به ما دستور داده‌اند. متأسفانه ما مشاهده می‌کنیم برخی در مسیر ذکرهای لعن به مقدسات ما بقی ادیان و مذاهب می‌فرستند و دستور امام را به زمین می‌اندازند. این مورد را به گوش بقیه برسانید.
دوازدهم: از آنچه که نهی شده‌اید دوری کنید و گناه نکنید؛ در اینجا اگر گناه کنید هم بی ادبی کرده‌اید و هم مرتکب عمل حرام شده‌اید پس باید مراقب بود.
سیزدهم: از دعوا و دشمنی کردن با یکدیگر دوری کنید، باید در سفر درشت گویی نکرد.
چهاردهم: در سفر قسم نخورید و از مجادله‌ای که کار به قسم خوردن می‌کشد دوری کنید؛ در قرآن هم چنین موردی در خصوص آداب حج آمده است.
فایده اجرای آداب از کلام امام صادق (ع) این است که اگر این آداب را رعایت کنید حج و عمره {و زیارت} بر شما تمام می‌شود. وقتی آداب زیارت را رعایت کنید به آن چیزی که می‌خواهید می‌رسید. یعنی اگر آداب زیارت رعایت شود شما می‌توانید به هدف خود در زیارت برسید، حال می‌خواهد طلب مغفرت، طلب شفاعت و یا هر خواسته‌ای که دارید برسید.

* ویژه نامه روایت امروز روزنامه قدس