قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَی أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا

«بگوای بندگان من که بر خویشتن ستم روا داشته‌اید از رحمت‌ خدا ناامید نشوید؛ همانا ‌خداوند همه گناهان را می‌آمرزد»

(سوره مبارکه زمر/ آیه ۵۳)

این آیه شریفه یکی از لطیف‌ترین، زیباترین و امیدوارکننده‌ترین آیات قرآن کریم است. در این آیه خداوند مهربان، گناهکاران را با صفت «عبد» یعنی بنده مورد خطاب قرار می‌دهد در حالی که می‌دانیم مقام «بندگیِ» خداوند همان مقام والایی است که در تشهد نماز، بر مقام رسالت اولویت یافته و زودتر بیان شده است؛ «می‌گوییم أَشهد أنّ محمداً عبدُهُ و رسولُه».

خداوند مهربان نمی‌فرماید ای «گنهکاران» بلکه می‌فرماید ای «بندگانِ من»! یعنی بندگانِ گنهکار را هم مهربانانه به خود وصل می‌کند و نسبت می‌دهد.

در ادامه نمی‌فرماید بندگانی که گناه کرده‌اید، بلکه می‌فرماید بندگانی که بر خود اسراف روا داشته‌اید و بر خود ستم کرده‌اید. یعنی در اینجا هم برای بندگانی که گناه کرده‌اند، شخصیت و شرافت قائل می‌شود و کلمه «گناه» را مستقیماً به آنان نسبت نمی‌دهد، بلکه گویا برای اینکه آن‌ها خجالت نکشند از الفاظ ملایم‌تری استفاده می‌کند تا گنهکاران را به آغوش رحمت و بخشایش خود دعوت کند.

پس از این همه مهربانی با گنهکاران، تأکید می‌کند که «لَاتَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ»؛ یعنی با همه گناهانی که دارید از رحمت و بخشایش خداوند ناامید نشوید!

و در ادامه باز هم تأکید می‌فرماید که «إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا»؛ همانا خداوند همه گناهان را می‌بخشد.

به راستی با این همه تأکید خداوند بر بخشایش گناهان و با این لحن مهربان قرآن، جایی برای ناامیدی از رحمت الهی باقی می‌ماند؟ اینجاست که می‌فرماید: «إِنَّهُ لَا یَیْأَسُ مِن رَّوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْکَافِرُونَ»؛ یعنی تنها کافران هستند که از رحمت خدا ناامید می‌شوند.

در این میان نکته بسیار مهمی که نباید از آن غفلت کرد، این است که بخشندگیِ بی‌حد و حصر خداوند شرایطی دارد و به معنای باز بودن دست بندگان برای گناه کردن نیست! یعنی بر خلاف نظر برخی کج‌فهمان که آیات قرآن را نادرست تفسیر می‌کنند، نمی‌توان گفت «حالا ما گناه می‌کنیم، خداوند بخشنده است و خودش وعده داده که همه گناهان را می‌بخشد». اولاً شرط بخشش گناهان از سوی خداوند، توبه و پشیمانی است و دوم اینکه فرد گنهکار پس از توبه اقدام به جبران مافات کند و تصمیم جدی بر ترک گناه در آینده بگیرد و تلاش کند آن گناهی را که از آن توبه کرده است، دیگر تکرار نکند.

به قول شاعر:

طبیب عشق مسیحادم است و مشفق لیک

چو درد در تو نبیند که را دوا بکند؟

تا زمانی که شخص گناهگار نسبت به درد و بیماری معنوی خود یعنی «گناه» بی‌توجه باشد و اقدامی (توبه) برای درمان این درد نکند، روشن است که خبری از درمان (رحمت و بخشش الهی) نخواهد بود.

در آیه بعد خداوند تأکید می‌فرماید که «به سوی پروردگارتان بازگردید و تسلیم امر او شوید پیش از آنکه عذاب به سراغ شما بیاید و سپس از سوی هیچ کس یاری نشوید». مفهوم این آیه این است که توبه را به هیچ وجه نباید به تأخیر انداخت زیرا هم مرگ و هم عذاب الهی در تعقیب شخص گنهکار هستند و ممکن است با مرگ ناگهانی یا رسیدن عذابی که نتیجه عمل و گناه ماست، هیچ‌گاه فرصت توبه و بهره‌مند شدن از مغفرت الهی را پیدا نکنیم.

ماه مبارک رمضان بهترین فرصت برای توبه کردن و بازگشت به آغوش رحمت واسعه الهی است.