وقتی صحبت از سیاحت و زیارت می شود، یکی از موضوعاتی که خیلی روشن و واضح به چشم می آید دل سپردن به جاده با اتوبوسهای برون شهری است. شاید همه ما خاطرات ریز و درشتی از اینگونه سفرها در صندوقچه ذهنمان داشته باشیم. مخصوصا آن زمانهایی که شاید وسیله نقلیه شخصی به این وفور در اختیار همه نبود و هزینه های سفر هم کمی پایین تر بود. اما در این روزها مالکان اتوبوسها و نیز شرکتهای حمل نقل جاده ای شرایط مناسبی ندارند. افزایش هزینه های جاری و کاهش قابل توجه مسافر از معضلات روزمره این بخش شده است.

مسافر، هر روز کمتر از دیروز

محسن مالک یکی از اتوبوسهایی است که در خط مشهد شمال کار می کند. او از هزینه های بالا و کاهش مسافران گله مند است. محسن می گوید: حقوق ثابت به راننده و کمک او و شاگرد اتوبوس باید بدهیم. هر یک ماه یا دو ماه باید یک جفت لاستیک عوض کنیم که چیزی در حدود ۶ میلیون تومان می شود. هزینه های تعویض روغن و استهلاک و... و. هم بسیار بالاست. اما استقبال مسافران از اتوبوسها و ناوگان حمل و نقل جاده ای کم شده است.

فکر می کنم دست مسافران خالی است و چیزی در بساط ندارند که قید مسافرت را می زنند. آنهایی که سرمایه دارند یا با هواپیما یا با قطار و یا با ماشین شخصی به مسافرت می روند و آنهایی که سرمایه ندارند تقریبا از سفر کردن منصرف شده اند.

بیشتر مسافران سفرهای کاری دارند و نه قصد مسافرت. سربازها و کارمندان شاغل در شهرهای مجاور و یا آنهایی که قصد کار به خصوصی را در یک شهر دیگری داشته باشند بیشتر مسافران را تشکیل می دهند.

اکنون سرمایه گذاری روی اتوبوسهای برون شهری اشتباه است و دیگر مانند گذشته رونقی ندارد. در گذشته که اقبال مسافران از اتوبوسهای بین شهری بیشتر بود خیلی ها پول خود را بر روی اتوبوسها سرمایه گذاری می کردند و می خریدند و درآمد قابل توجهی هم از این کار نصیبشان می شد. اما اکنون این وضعیت وجود ندارد و با توجه به کاهش قابل ملاحظه مسافران درآمد مالکین خودرو اگر منفی نشود چیزی در حدود صفر است.

باید توجه داشت که در حال حاضر فصل سفر است و افراد زیادی مسافرت سالانه خود را در تابستان انجام می دهند. در بقیه ایام سال که چندان فصول مسافرتی نیستند اوضاع به مراتب بدتر و وخیم تر است. بعضی ها با این امید که شرایط بهتر شود همچنان به کار خود ادامه می دهند و سختی ها را تحمل می کنند  و برخی دیگر چون از قدیمی های این حرفه هستند برای حفظ اعتبار و آبروی چندین ساله شان به ناچار مجبور به ادامه کار هستند. خروج آنها از این شغل ممکن است برایشان بدنامی و بدگمانی در پی داشته باشد.

جاده پر از اتوبوس، اتوبوس خالی از مسافر

سید حسن یکی از افرادی است که برای تعاونی ها و اتوبوسهایشان مسافر پیدا می کند. او می گوید، گاهی اوقات اتوبوسها با کمتر از نیمی از ظرفیت خود مجبورند راه بیافتند. تعاونی ها برای جلوگیری از ضرر و زیان بیشتر مجبورند بدنبال مسافر بدوند و اتوبوس را نگه دارند تا تعداد مسافر بیشتری پیدا شود. مسافرانی هم که به صورت گذری پیدا می شوند و بلیط تهیه نکرده اند معمولا حاضر نمی شوند قیمت کامل را بپردازند و با چانه زنی مبلغ را تا می توانند پایین می آورند. ما هم برای اینکه اتوبوس با صندلی های خالی راه نیافتد و جلوی خسارت تا حدودی گرفته شود معمولا مجبور می شویم با آن مسافران راه آمده و صلح کنیم. از طرفی این موضوع باعث وقفه در حرکت اتوبوس می شود و موجب ناراحتی دیگر مسافران می گردد و مجبور می شویم شکایت به حق آنها را هم گوش دهیم و تحمل کنیم.

 تعاونی ها و مالکان خودرو تمام این مشکلات را به جان می خرند تا درآمدها و هزینه ها تقریبا متعادل شوند و در واقع آخر برج کم نیاورند، درآمد بیشتر که پیشکش... چندی پیش در خط مشهد – رشت که قیمت اتوبوس VIP در حدود ۱۰۹ هزارتومان است راننده اتوبوس مجبور شد تنها با حضور ۸ مسافر حرکت کند و یا در موردی دیگر فردی که مقصدش تنکابن بود به جای پرداخت کامل مبلغ بلیط فقط حاظر شد ۳۰ هزارتومان بپردازد، اتوبوس هم نیمه خالی بود، چکار می توان کرد؟

افزایش ۲۰ درصدی کرایه ها و کاهش مسافران

علی آقا مسئول یکی از تعاونی های مسافری است، دل پر دردی دارد، با او همکلام می شوم و او هم خیلی گرم و صمیمی مرا مهمان سفره آلام و ناراحتی هایش می کند. علی می گوید: از یک ماه می شود که با توجه به فرارسیدن فصل مسافرت کرایه اتوبوسها به صورت قانونی ۲۰ درصد گران شد تا هزینه های مالکان و تعاونی ها در این بخش کمی تعدیل شود. اما از طرف دیگر این افزایش قیمت باعث شد که خانواده های کمتری رغبت پیدا کنند به مسافرت بروند و با توجه به اینکه خیلی از آنها از لحاظ درآمدی وضع مناسبی ندارند کلا قید سفر را می زنند و دوباره شاهد کاهش مسافر و کاهش درآمد در این بخش هستیم. به نظر من تنها دلیل کاهش مسافر خالی بودن دست مردم است که هر روز بیشتر هم می شود. سال گذشته ما به این شدت مشکل نداشتیم و وضع بهتر بود اما امسال نه.

بسیاری از راننده ها سعی می کنند کاهش درآمد را با جابه جایی بار جبران کنند اما چون از لحاظ قانون این جابه جایی محدود است و سقف کوتاهی دارد چندان برایشان به صرفه نیست. اگر به اندازه ای که قانون مشخص کرده حمل بار داشته باشند درآمد خاصی عایدشان نمی شود. اگر هم بیشتر از قانون حمل بار داشته باشند معمولا در پلیس راه ها جریمه می شوند و بار تخلیه می شود، و این یعنی ضرر پشت ضرر. واقعا نمی دانیم چکار باید بکنیم.