به کار بردن میانسالی برای دختران واژه غریبی است، بردن نام دختر، جوانی و طراوت و سرزندگی را به ذهن متبادر می سازد، چرا که دختر در فرهنگ سرزمین مان یعنی کاشتن یک درخت و کمک به سبزتر شدن صمیمت بین انسانها و شادی های کوچکی که با بودن او در جریان زندگی رخ می نمایاند.
ازدواج و تشکیل خانواده ای خوشبخت از دیرباز آرزوی همه دختران بود اما زمانه به گونه ای تغییر یافت که اثبات توانمندی ها و دستیابی به جایگاه اجتماعی پایدار در اولویت آرزوی دختران قرار گرفت و آنان را از نقش اصلی خود به عنوان یک زن و یک مادر دور کرد.
'فاطمه . ر' ۴۲ ساله و مجرد و مهندس است، او می گوید که همه عمر خود را برای تحصیل و رسیدن به موقعیت شغلی مناسب صرف کرده و امروز نمی تواند گزینه ای مناسبی برای ازدواج بیابد زیرا از تغییر شرایط کاری خود واهمه دارد.
'سارا . م' ۳۸ ساله، مجرد و معلم است، او می گوید پسر مجردی نیست که بتواند با او ازدواج کند، از سوی دیگر حاضر نیست همسر خود را از بین مردانی که فرزند یا تجربه زندگی مشترک دارند، انتخاب نماید.
'مریم. ع' ۴۷ ساله، مجرد و کارگزار بیمه است؛ او می گوید که دیگر امیدی به ازدواج ندارد، همه عمر خود را برای تامین هزینه های زندگی مادر و خواهران کوچک ترش صرف کرده و جوانی اش بر باد رفته است.
دختران میانسال زیادی هستند که امید خود را برای ازدواج از دست داده اند، ایده آل های ازدواج در دیدگاه آنان به گونه ای دیگر است و شاید بتوان بالا رفتن سن را در افزایش سطح توقع آنان از زندگی مشترک موثر دانست.
تمایل به تجرد قطعی برای دختران تنها یک بخش کوچک از دلایل بالا رفتن سن ازدواج در کشور است و این مساله از دیدگاه های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قابل بررسی است اما در این نوشتار تنها به دلایل تمایل دختران به تجرد و تبعات تجرد قطعی از دیدگاه کارشناسان پرداخته می شود.
مدیر کل دفتر امور زنان و خانواده استانداری خراسان رضوی در این باره به خبرنگار ایرنا می گوید: براساس سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵، هشت میلیون و ۵۹۶ هزار و ۷۸۹ دختر دارای تجرد قطعی در کشور وجود دارد که از این تعداد ۵۹۲ هزار و ۳۹۳ نفر در خراسان رضوی زندگی می کنند.
فرشته سلجوقی اظهار داشت:جمعیت استان تا پایان بهار ۱۳۹۶ معادل ۶ میلیون و ۴۳۴ هزار و ۵۰۱ نفر در قالب ۲ میلیون و ۴۵۰ هزار و ۹۱۶ خانوار بود . ۵۰.۴ درصد جمعیت خراسان رضوی مرد و ۴۹.۶ درصد آن زن هستند.
وی ادامه داد: چندین عامل در تجرد قطعی دختران نقش داشته است که مهمترین و اولین دلیل، تغییر سبک زندگی و عادت واره ها و جامعه است که این تغییر متاثر از زندگی در دهکده جهانی بوجود آمده است.
وی بیان کرد: دلیل دوم تجرد قطعی دختران، تغییر شرایط زندگی آنان نسبت به گذشته است، اما فرهنگ جامعه ایرانی در مواردی مانند ازدواج همسو با تغییر شرایط زندگی دختران نبوده است، به عنوان مثال هنوز دختران در مساله ازدواج باید انتخاب شوند و نمی توانند انتخاب کنند و قبح این مساله هنوز در جامعه شکسته نشده است.
وی گفت: عدم هم ترازی در جمعیت دختران و پسران در مقاطعی از زمان و در مناطق جغرافیایی مختلف را می توان دلیل سوم تجرد قطعی دختران دانست، به نحوی که در یک دهه با در نظر گرفتن اختلاف سنی بین دختر و پسر، جمعیت دختران بیشتر از پسران بوده و این مساله باعث شده که از یک سو همه دختران نتوانند با پسران با برخورداری از تفاوت سنی مناسب، ازدواج کنند و از سوی دیگر عرف جامعه به گونه ای است که دختران با پسران کوچکتر از خود ازدواج نمی کنند.
این کارشناس مسائل امور زنان و خانواده ادامه داد: در روستاها نیز به علت مهاجرت پسران به شهرها برای کسب شغل و درآمد و سپس ازدواج آنان با دختران شهری و ماندگاری اشان، باعث شد که دختران زیادی در روستاها بدون همسر باقی بمانند و این مساله در پاره ای از موارد منجر به تجرد قطعی دختران شد.
سلجوقی اظهار داشت: دلیل چهارم تجرد قطعی دختران را می توان در دیدگاه عده ای به مساله ازدواج و همسریابی جستجو کرد، به نحوی که برخی دختران به ازدواج به صورت یک قرارداد تجاری نگاه می کنند نه یک قرارداد انسانی برپایه زندگی مشترک؛ از این رو این افراد به ازدواج خیلی سخت گیرانه می نگرند و ازدواج انان به تاخیر می افتد.
وی در ادامه به تشریح تبعات افزایش تجرد قطعی یا تاخیر در ازدواج دختران اشاره کرد و گفت: این مساله باعث می شود که حفظ جمعیت فعال در جامعه دچار مشکل شود، تعادل روانی جامعه و مسیر رسیدن نرمال افراد به سالمندی برهم بخورد و هزینه های سربار را برای دولت و جامعه بوجود آورد.
وی بیان کرد: اگر زندگی را دو بال تصور کنیم، یک بال زن و بال دیگر، مرد است و این دو بال در کنار هم و با همراهی همدیگر می توانند خانواده تشکیل دهند، فرزندانی تربیت کنند و مشکلات را از راه پیشرفت خود بردارند.
سلجوقی ۴۹ درصد از جمعیت شاغل خراسان رضوی را متعلق به زنان دانست و گفت: هنوز جمعیت زنان مجرد از جمعیت شاغل استان احصا نشده است اما قطعا تعداد زیادی از زنان شاغل در خراسان رضوی دختران ازدواج نکرده ای هستند که بیشتر تمایل به پیشرفت در شغل خود داشته اند تا اینکه به ازدواج فکر کنند.
وی ادامه داد: با اینکه مدتها است فضا برای حضور تشکیلاتی و سازمانی زنان در جامعه در جمهوری اسلامی ایران باز شده است اما هنوز زیرساخت های اجتماعی برای فعالیت و مشارکت اجتماعی زنان به دلیل وجود سلایق مردانه مهیا نیست.
وی اظهار داشت: با انیکه دولتها برای برابری جنسیتی در برخورداری از موقعیت اجتماعی و امکانات در حوزه های مختلف تلاش زیادی کرده اند و در قانون نیز هیچ مورد تبعیض آمیزی بین زنان و مردان وجود ندارد اما هنوز در بطن جامعه این تبعیض احساس می شود.
این کارشناس امور زنان و خانواده ادامه داد: بی تردید می توان تجربه ناخوشایند دختران جامعه ایرانی از روابط زناشویی ناموفق مادر، عمه و خاله و مادربزرگشان یا حتی خواهران بزرگترشان را یکی از دلایل عدم گرایش دختران به ازدواج دانست.
وی اضافه کرد: از سوی دیگر جامعه ایرانی به سیاه نمایی مشکلات نسبت به پررنگ کردن خوبی ها علاقه بیشتری دارد و عمدتا رسانه ها و مردم موارد ناموفق در ازدواج یا مشکلات آن را بازگو می کنند و در اذهان ترویج می دهند تا اینکه ازدواج ها یا روابط زناشویی موفق را به عنوان الگو معرفی کرده و جوانان را به سرمشق قراردادن آنان وادارند.
وی اضافه کرد: بیان دائم نکات منفی مانند خشونت علیه زنان یا کودک آزاری از سوی رسانه ها، فضای ناامیدکننده ای از ازدواج را برای دختران ترسیم می کند و این مساله وجدان جامعه را جریحه دار کرده و به غلط به سمت مردستیزی سوق می دهد، در حالی که موارد بسیار زیادی از مردان موفق و دوستدار زندگی و زن و فرزند در جامعه وجود دارد که هیچ گاه در هیچ رسانه ای به آنان به عنوان یک الگو پرداخته نمی شود.
مدیر کل دفتر امور زنان و خانواده استانداری خراسان رضوی گفت: هم اینک میانگین سن ازدواج در مردان خراسان رضوی ۲۸ سال و در زنان ۲۲.۶ است و در سه ماهه امسال ۱۷ هزار و ۱۹ دختر در استان متولد شده اند و نسبت جنسی دختران متولد شده نسبت به پسران ۱۰۴ است یعنی به ازای هر ۱۰۰ دختر، ۱۰۴ پسر متولد شده است.
سلجوقی اظهار داشت: ترکیب جمعیتی نشان می دهد که جمعیت پسران در این مقطع زمانی رو به افزایش است و این مساله شرایط ازدواج را در آینده هم برای دختران و هم پسران دشوار می کند.
وی بیان کرد: مشکلات دختران جامعه امروز ما هنوز از طرف خودشان احصا نشده است و هر کس به خودش اجازه می دهد برداشت خود را به عنوان مطالبه جدی جامعه زنان از مراجع رسمی عنوان کند؛ البته تاکنون کار علمی و مستند و پژوهشی درباره هیچ گروهی در جامعه صورت نگرفته است.
وی اظهار داشت: متاسفانه ما در پرداختن به الگوها و الگوسازی برای دختران جامعه نیز ناموفق بوده ایم، به طوری که از شخصیت هایی مانند حضرت معصومه (س) به عنوان یک دختر نمونه، اسطوره سازی کرده ایم تا اینکه ایشان را به عنوان فردی که در شرایط سخت توانسته به درجه ای از انسانیت و تقوا برسد که به معصومیت دست پیدا کند و الگوی جامعه قرار گیرد، معرفی نماییم.
یک جامعه شناس و عضو هیات علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد نیز در این باره به خبرنگار ایرنا می گوید: دختران ازدواج نکرده دارای سن بیش از ۵۰ سال را مجرد قطعی می گوییم و با توجه به شرایط جامعه کنونی، تجرد قطعی در دختران رو به افزایش است.
غلامرضا حسنی اظهار داشت: میانگین سن ازدواج در ایران برای دختران ۲۳ سال و برای پسران ۲۷ سال است.
وی افزود: دخترانی که اکنون در شرف تجرد قطعی هستند، متولدین بین سالهای ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۵ هستند و یکی از دلایل تاخیر در ازدواج آنان، کمتر بودن تعداد پسران متولد شده بین سالهای ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۰ بود و هم اینک نیز مردان مجرد اندگی هستند که در بازه سنی متناسب با این دختران بتوانند با آنان اازدواج کنند.
این کارشناس علوم اجتماعی بیان کرد: اما نسبت جنسیتی در جمعیت در سالهای بعد از دهه ۶۰ تغییر کرد به گونه ای که هم اینک متولدین پسرها در سالهای بین ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۵ بیشتر از دختران متولد شده در بین سالهای ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۰ است.
وی گفت: افزایش گرایش به تحصیلات در دختران نسبت به پسران بر کاهش ازدواج آنان به عنوان یک عامل موثر، مطرح است و به همین دلیل سطح تحصیلی دختران متولد دهه ۸۰ از پسران با سن متناسب برای ازدواج بالاتر می رود و نسبت تحصیلکرده ها در دختران دهه ۸۰ به پسران تحصیلکردهه مناسب ازدواج با آنان ۶۰ به ۴۰ است.
وی اظهار داشت: از آنجا که به لحاظ فرهنگی، دختران ایرانی کمتر حاضر به ازدواج با پسرانی با تحصیلات پایین تر از خود می شوند، باید برای جلوگیری از تجرد، آنان را به ازدواج با پسران با سطح تحصیلی پایین تر ترغیب کرد و این فرهنگ باید ترویج شود.
این استاد دانشگاه فردوسی ادامه داد: دلایل بسیار زیادی در به تاخیر افتادن ازدواج دختران یا تمایل آنان به تجرد وجود دارد که عمده این دلایل برگرفته از شرایط اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی در کشور است؛ به عنوان مثال مهاجرت روستاییان به شهرها یکی از دلایل مهم تجرد در دختران به شمار می رود.
حسنی اظهار داشت: مهاجرت ساختار روستاهای کشور را برهم ریخته است، روستاها به سمت سالمندی پیش رفته اند و اکنون در هر روستایی به ازای هر یک پسر، سه دختر وجود دارد و این مساله در چند همسری یا تجرد دختران تاثیر زیادی دارد یا اینکه در درازمدت پسران به کلی از روستاها خارج شده و دختران بی همسر باقی می مانند.
وی بیان کرد: در جامعه ایرانی هر چقدر اشتغال برای مردان بیشتر شود، ازدواج نیز افزایش پیدا می کند، اما اکنون زمینه اشتغال برای زنان بیشتر از مردان مهیا شده است و این مساله تاثیر مستقیم بر کاهش ازدواج و تجرد دختران دارد لذا هر چه سطح توقع دختران کاهش پیدا کند می توان به افزایش ازدواج امید داشت.
وی اظهار داشت : در شرایط کنونی ارزشهای اجتماعی تغییر کرده است، به گونه ای که ارزش ازدواج در برابر اشتغال و تحصیل در باور جوانان کاهش یافته و تحصیل و اشتغال در اولویت زندگی دختران قرار گرفته و این مساله نیز بر افزایش تجرد دختران تاثیر می گذارد.
این کارشناس علوم اجتماعی گفت: پیشتر یک سری نابرابری های اجتماعی بین زنان و مردان در جامعه ایرانی وجود داشت و جمهوری اسلامی ایران تلاش زیادی کرد که این نابرابری را در حوزه های مختلف به حداقل برساند .
حسنی اظهار داشت: خوشبختانه جامعه ایرانی رو به پویایی است اما وقتی سرعت این پویایی زیاد می شود، ریزش هایی را نیز در پی دارد، جامعه ما رو به پویایی است؛ اما باید برای رفع مشکلات راه حل هایی را ارائه و اجرایی کرد.
وی افزود: به برکت جمهوری اسلامی دختران امروز در عرصه های مختلف به موفقیت های چشمگیری دست یافته اند که نباید آنها را نادیده گرفت؛ زنان تجلی هویت یک ملت هستند و در دوره های مختلف ارزشمندی خود را به منصه ظهور رسانیده اند.
وی بیان کرد: رسانه ها باید این ظرفیت ها و موفقیت های جامعه زنان را بازگو کنند و جامعه ای ترسیم کنند که ایرانیان به آن افتخار نمایند، باید داشته ها و نداشته ها در کنار هم دیده شود.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی گفت: در عین حال باید برای تجرد دختران نگران بود، زیرا تجرد آنان مساله فرزندآوری، جمعیت و نهاد خانواده را تحت شعاع قرار می دهد، در واقع تجرد قطعی علت نیست بلکه پیامد یک آسیب جدی برای جامعه است که باید برای آن راه حل پیدا کرد.
وی اظهار داشت: راه حل های مختلف برای پیشگیری از آسیبهای ناشی از تمایل دختران به تجرد وجود دارد، نخست اینکه دولتها باید ارزشهای مادری را فراتر از ارزشهای داشتن جایگاه اجتماعی و شغل به دختران یادآور شوند و شرایطی را بوجود آورند که زنان شاغل بتوانند به نحو مطلوب به وظیفه مادری و همسری خود عمل کنند.
حسنی بیان کرد: مادری بهترین نقش برای زنان است و هیچ شغلی نمی تواند جایگزین آن شود، نقش مادری به زنان هدیه شده و هستی بشر به آن وابسته است، مادری شغل نیست بلکه عشق و ایثارگری است که در برابر ارائه آن مزدی دریافت نمی شود.
این کارشناس علوم اجتماعی گفت: الگوهایی مانند حضرت معصومه (س) تاریخ را از طریق نقش همسری و مادری و دختری خود تحت تاثیر قرار داده اند، لذا باید این نقش به زنان و جامعه یادآوری شود، نباید اجازه داد فرصت تربیت فرزندان برای یک مادر به خاطر فرصت سازمانی زن و نقش موثرش در یک شغل از وی گرفته شود.
وی اظهار داشت: مشکلات اقتصادی ازدواج را تحت تاثیر قرار نمی دهد، در واقع ازدواج یک تصمیم دولتی نیست که با وام مشکل آن حل شود، توسعه هر کشور به انسان های آن وابسته است، توسعه از درون انسانها آغاز می شود و با افزایش ازدواج و تحکیم بنیان خانواده می توان مسیر توسعه را بهتر طی کرد.
وی بیان کرد: در نهایت باید جامعه تصمیم بگیرد که چگونه مشکل خود را حل کند، همه کشورهایی که به توسعه رسیده اند مشکلات مشابه ایران داشتند، حال با الگوهایی که ایران در اختیار دارد می تواند راه حلی مناسب برای مشکلات خود بیابد.
نظر شما