فصل دوم از نمایش درام کافه‌ای «من مرتضی تنها هستم» کاری از گروه تئاتر نون به عنوان نخستین تئاتر کافه‌ای در مشهد پس از استقبال خوب مخاطبان از فصل اول آن، این روزها با  فصل دوم اجرای خود با عنوان« من مرتضی تنها هستم، یک روایت از مریم» را در سطح کافه‌های مشهد آغاز کرده است.

این نمایش که در هر دو فصل با محوریت تک شخصیتی و مونولوگ به بازگو کردن خاطرات «مرتضی» تنها شخصیت آن می‌پردازد. به همین بهانه با مهران سلیمانی‌پاک بازیگر، طراح و کارگردان این نمایش و از اعضای گروه نمایشی «نون» پیرامون تئاتر محیطی و این نمایش به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

: چه شد که سراغ اجرای تئاترمحیطی رفتید؟

سلیمانی: شخصا از سال 90 به دنبال کار کردن این حوزه بودم. چند تجربه هم داشتیم که موفق نبودند و معطوف به تجربه نمایشخوانی در کافه  بود اما به آنچه مدنظرمان بود نرسیدیم. نهایتا با بهزاد آقاجانی نویسنده گروه به این نتیجه رسیدیم تا نمایشی را با هدف  اجرا در کافه با تحقیق در این‌گونه نمایش که در تهران اجرا می‌شود و در بقیه نقاط دنیا نیز اجرا شده و متداول است، تولید کنیم.

: و این گونه فصل اول نمایش « من مرتضی تنها هستم» به اجرا رسید؟

سلیمانی: در ابتدای سال گذشته این نمایش نوشته شد و بعد از دو ماه کار بر روی متن، اجرای فصل اول با عنوان« من مرتضی تنها هستم» ( یک روایت شیرین از فوجیامای تلخ) شروع شد. با استقبال و تقاضای اکرانی که از کافه دارهای مختلف به ما رسید در جاهای مختلف تا دی ماه همان سال این نمایش قریب به 100 اجرا در فصل اول داشت.

: ‌در نهایت به فصل دوم اجرا رسیدید؟

سلیمانی: فصل اول را  مجموعا در 10 کافه  شهر مشهد و نیز در یک کافه در شهر بجنورد اجرا شد. فصل دوم نیز از اسفند سال گذشته کلید خورد و از ایده‌پردازی تا آماده شدن متن چند ماهی زمان برد. بدین ترتیب فصل دوم این نمایش با عنوان «من مرتضی تنها هستم، یک روایت از مریم» آماده اجرا شد. در حال حاضر اجراها در کافه بهمن شروع شده و روزهای چهارشنبه در مجموعه سینما گلشن نیز اجرا داریم.

: فصل اول و دوم  چه تفاوتی از لحاظ مضمون دارند؟ داستانی دنباله‌دار هستند یا مجزا؟

سلیمانی: به لحاظ  تم هر دو یکسان است  اما دو روایت با قصه‌ای متفاوت هستند. یک کمدی تراژدی با اجرای تک بازیگر به صورت مونولوگ که توسط مرتضی نقش اول آن بازگو می‌شود. در فصل دوم نیز قصه‌ای دوباره تک‌گویی توسط بازیگر نمایش روایت می‌شود. لذا داستان‌ها مجزا است اما اگر کسی فصل اول را دیده باشد برایش جذاب‌تر خواهد بود.

البته برخی‌ها هنوز گمان می‌کنند این نمایش در دور دوم اجراست و همان نمایش فصل اول است، در صورتی که فصل دوم نمایشی مجزا و داستانی جدید است. در واقع دو اپیزود مستقل است. لذا باید به دنبال اطلاع‌رسانی بیشتری باشیم تا این موضوع برای مخاطب مشخص شود.

: قبل از اجرای فصل اول، استقبال را با توجه به شرایط خاص و متفاوت در کافه چگونه ارزیابی می‌کردید؟ نتیجه چه میزان از ارزیابی شما متفاوت بود؟

سلیمانی: برای ما نیز استقبال فراتر از تصورمان بود. با توجه به صمیمیتی که در این نمایش با تماشاگر برقرار می‌شود تصور استقبال داشتیم اما واقعیتش گمان نمی‌کردیم کافه‌ها این میزان علاقه‌مند به اجرای این تئاتر باشند و تا نزدیک به 100 اجرای فصل اول ادامه پیدا کند. البته برای اجراهای طولانی هدفگیری خوبی داشتیم و جامعه مخاطبان مدنظر این نوع نمایش را در نظر داشتیم و در فضل اول به این موضوع رسیدیم.

: آمار میزان مخاطب در قسمت اول را دارید؟

سلیمانی: در طول 100 شب اجرا در حدود سه هزار نفر از این تئاتر کافه‌ای دیدن کرده‌اند و مخاطب داشتیم.

: این روزها که یکی از مشکلات اصلی تئاتر دغدغه درآمدزایی و فروش است، آیا به سمت تئاتر کافه‌ای به دلیل مقرون به صرفه بودن آن در هزینه و اجرا رفتید؟

سلیمانی: با شما موافقم که شاید تئاتر کافه‌ای شاید مقرون به صرفه‌تر باشد برای اجرا اما ما به دلیل کاهش هزینه‌هایمان به سمت تولید تئاتر کافه‌ای نرفتیم بلکه این گونه تئاتر جزو دغدغه‌های ما در گروه نون بود که تجربیات کوچیک نمایشنامه خوانی در کافه قدم‌های اول آن بود. البته  باز هم می‌گویم قبول دارم  این گونه تئاتر پروداکشن بزرگ، دکور و اجرا سالن و... را ندارد و نسبت به تولید یک پروژه در سالن کم هزینه‌تر است اما اتفاقی که می‌افتد، 100 شب اجرای تئاتر مستلزم مهمان مقدار زمان شب تبلیغات و هزینه‌های جانبی است. پس کم هزینه‌تر آن چنانی هم نیست.

البته بحث هزینه در طرف دیگرش یعنی برای مخاطب هم مقرون به‌صرفه است. بلیط اجرای تئاتر کافه تقریبا نصف هزینه در سالن است. نصف دیگر نیز برای پذیرایی مخاطب به کافه توسط مخاطب پرداخت می‌شود. لذا با توجه به شرایط اقتصادی موجود، این گونه تئاتر می‌تواند به نوعی حمایت از مخاطب محسوب شود.

: گروه‌ها و افراد دیگر از تئاتر مشهد  به سمت این نوع اجرا آمده‌اند؟

سلیمانی: به دوستان تئاتری مکرر پیشنهاد می‌دهم اگر به این نوع از تئاتر علاقه دارند می‌توانند با هزینه‌های کمتر اما با فکر ایده و خلاقیت بیشتری به این سمت اجرای این گونه تئاتر بیاید و کار کنند.

: دلیل پیشرفت تئاتر مشهد را در سال‌های اخیر چه می‌بینید؟

سلیمانی: به نظر من این اتفاق از دهه اول سال 90 رخ داد و فصل جدیدی در دهه 90 برای مشهد رقم خورد. دلیل این اتفاق هم این بود که از آن سال به بعد هیچ حمایت دولتی از طریق ارشاد یا شهرداری از تئاتر نشد. تا قبل آن بابت هر تولید از ارشاد یا شهرداری هزینه می‌گرفتیم و با حمایت این ارگان‌ها مبلغی به تئاتر تعلق می‌گرفت. هم کار سفارشی و هنری مستقل هم داشتیم که هر کدام هم به اندازه خودشان پول می‌گرفتند. یه یک باره سیاست‌ها و خط‌مشی حمایتی دولت از تئاتر تغییر کرد و دست‌اندرکاران به این نتیجه رسیدند باید هزینه را از مخاطب تامین کند.  قبل از آن بلیط ارزان بود و اصلا کسی دغدغه مخاطب نداشت. به دلیل همین قطع حمایت‌ها، به سمت فتح گیشه رفتیم.

: و این دغدغه‌ مخاطب پای سلبریتی‌ها را هم به تئاتر باز کرد؟

سلیمانی: بله. من شخصا برای نخستین بار برای یک تئاتر سلبریتی  به مشهد آوردم و نمایش «من تمامی مردگان بودم» را در مشهد با حضور بازیگر چهره روی صحنه بردیم. گروه‌ها حرفه‌ای شدند و و روابط عمومی، تهیه کننده آوردند و نمایش‌ها به سمت سلیقه مخاطب رفت و مخاطب جذب شد.

: و در درازمدت این فرمول جواب نداد و صرف حضور چهره دیگر راهگشا نخواهد بود و  ترس از شکست یک نمایش با توجه به شرایط اقتصادی  کار را برای سرمایه‌گذار سخت می‌کند. شما حاضرید با وضعیت موجود سرمایه‌گذاری کلان کنید؟

سلیمانی: من هنوز از انجام کار بیگ پروداکشن و آوردن تهیه کننده می‌ترسم. با همه این پیشرفت‌ها که شما گفتید هنوز انجام کار بزرگ ریسک است. ما همچنان دچار ضعف‌هایی است که نمی‌توان آن‌ها را پوشش داد. تهیه کننده اگر در سال یک نمایش خوب داشته، از پنج نمایش دیگر اگر ضرر نکرده باشد سود هم نکرده است.

تهیه کننده  شاید هزینه تولید را بتواند از بلیط فروشی تامین کند اما تبلیغات را نمی‌تواند. تبلیغات بر روی یک بیلبورد در این شهر به طور میانگین ماهی بیست میلیون تومان هزینه دارد که هیچ گروهی نمی‌تواند از عهده آن بر بیاید. شهرداری نیز که کمک‌ها و حمایتش‌هایش مقطعی بوده و در هر دوره‌ای  قوانین متفاوتی داشته است. در حال حاضر نیز که تبلیغات برای تئاتر توسط شهرداری محدود شده است. مطمئن باشید شهرداری با اختصاص فضای مختص فرهنگی به تئاتر و جبران هزینه‌های گزاف تبلیغات شهری می‌تواند به کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در تئاتر و پیشرفت آن در این شهر کمک فراوانی کند.