به گزارش خبرنگار فرهنگی قدس آنلاین، سفر به قبله یکی از سفرنامه های حج است که بعد از ۲۶ سال از تألیف آن بارها تجدید چاپ شده و هنوز هم خواندنی است. سبک نوشتاری «بهبودی» در سفرنامه‌اش که تلفیقی از تحلیل‌های سیاسی حج و نگرش‌های معنوی اوست این کتاب را به اثری خواندنی تبدیل کرده است. هدایت الله بهبودی نویسنده‌ای که با آثاری چون «شرح اسم»، «الف لام خمینی» و «سفر به قبله» بیشتر شناخته می شود درباره سفرنامه حج خود به سؤالات قدس آنلاین پاسخ گفت.
* «سفربه قبله» را در ردیف سفرنامه ها قرار داده‌اند اما محتوای آن مجموعه یادداشت های تحلیلی نویسنده از سفر حج است. چه نگاهی به فریضه حج در این کتاب داشته‌اید؟
من «سفربه قبله» را سفرنامه می‌دانم زیرا به طور طبیعی هرکسی که ماجراهای اطراف خود را می‌بینید، نوعی واکنش نشان می‌دهد، کسی که کاغذی را مقابل خود قرار می‌دهد و شروع به سیاه کردن آن می‌کند و به عبارتی نویسندگی می‌کند با نوشتن به جهان پیرامون خود واکنش نشان می‌دهد. هرکسی که به سفر حج می‌رود و با نادیده‌ها و پدیده‌های سفر حج مواجه می‌شود، طبعاً نسبت به آن رویدادها واکنش نشان می‌دهد. وقتی منِ نویسنده در این فضا قرار گرفتم، بزرگی‌های سفر مرا به واکنش واداشت. «سفر به قبله»، نتیجه همین نگاه و واکنش به سفرحج و رویدادهای آن است که نوعی بی ارادگی غیر مذموم، عشق، حیرت و تعجب درآن وجود دارد، زمانی که این فاکتورها کنار هم قرار گرفت سفرنامه‌ای خلق شد که شما از آن به یادداشت‌های تحلیلی یاد می‌کنید. گرچه من تمنایی برای تحلیل آنچه دیده بودم نداشتم، اما برخی از مسایل سیاسی و اجتماعی به کندوکاو و تحلیل نیاز دارد. اما درباره سایر مراسم حج تحلیلی نداشتم و آنچه را بر ذهن و دلم گذشته بود، مکتوب کردم.
*برخی سفرنامه‌ها نگاهی کاملاً روایت گونه از رویدادهای سفر حج است. شما زمانی که تصمیم به نگارش «سفربه قبله» گرفتید، سبک خاصی برای نگارش در نظر داشتید یا با توجه به شرایط و فضای موجود شروع به نوشتن کردید؟
من دنبال ایجاد سبک، ترسیم یک چارجوب و ریختن حرفهایم در آن چارچوب نبودم. درباره «سفر به قبله»، چارچوب و محتوا خود به خود به وجود آمد. به نظر من این یک زایش طبیعی است. من دچار رستم‌زایی و سزارین نیستم که بخواهم تقلید کنم. آنچه در این کتاب آمده خودِ هدایت الله بهبودی است، نقش بازی نکردم. یادم هست مرحوم نادر ابراهیمی، بعد از مطالعه کتاب با لحنی تند و انتقادی به من گفت «تو داری ادای جلال آل احمد را در میاری!». به ایشان گفتم من آن کتاب را نخوانده‌ام و چرا باید ادای جلال را در بیاورم؟ اصل کتاب که هست، چرا باید فرع آن باشم؟ چه ارزشی دارد؟ ضمن اینکه جلال کجا و من کجا! نیازی به تقلید و بازی کردن نقش برای نویسنده وجود ندارد و این قضیه در این کتاب به وقوع نپیوسته است.
*در بخشی از کتاب به ابعاد سیاسی حج پرداختید. چه رویکردی در این بخش داشته‌اید؟
من در اولین سفر حج بعد از کشتار حجاج ایرانی در سال ۶۶، به حج مشرف شدم. همه ایرانیانی که درآن سال به مراسم حج آمده بودند نگاهی سیاسی و کنجکاوانه به سفر زیارتی داشتند. من نیز با همین نگاه به اطرافم، تبلیغات، رفتارها و آدم‌ها نگاه می کردم. طبیعی است که نوع نگاه مرا تحت تأثیر قرار می داد و نوشته‌های من هم جنبه سیاسی پیدا کرد و موجب شد که از این مسایل هم بنویسم.
*آن حج متفاوت چه خاطراتی را برای هدایت الله بهبودی رقم زد؟
هیچ خاطره‌ای! همان بود که گذشت.
*برخی از منتقدین «سفربه قبله» معتقدند که این کتاب بعد معنوی را به مخاطب خود منتقل نمی‌کند اما شما کتاب را نتیجه شوریدگی خود در حج دانسته‌اید. چه پاسخی به منتقدان خود دارید؟
اگر این کتاب مورد توجه رهبر معظم انقلاب واقع نمی‌شد و ایشان حاشیه‌ای بر آن نمی‌نوشتند، چه بسا چاپ‌های مکّرر را به خود نمی‌دید، مورد توجه واقع نمی‌شد و در کنار برخی دیگر از سفرنامه‌های معمولی قرار می‌گرفت. بنابراین بخش عمده آنچه برای کتاب رخ داد همان یادداشت رهبری انقلاب است. فارغ از این که درست است یا خیر، خواننده‌های کتاب باید قضاوت کنند که این کتاب حال و هوای معنوی دارد یا نه، نشان دهنده شوریدگی نویسنده در مواجه با مراسم حج هست یا نیست؟
من نمی‌توانم خودم را اثبات کنم آنچه که بهبودی نوشته را باید خواننده کتاب بپذیرد. من دست نقادان را نمی بوسم اما هیچ اشکالی بر نقد آنها وارد نمی‌بینم چون حق دارند درباره کتاب به نیکی یا بدی یاد کنند.
*بازخورد خواننده «سفربه قبله» چه بوده است؟
من نشنیدم و ندیدم کسی کتاب را خوانده باشد و از آن خوشش نیامده باشد. با اینکه ۲۶ سال از تألیف کتاب گذشته است هنوز هم رگه هایی از تازگی درآن یافت می‌شود. به نظرمن، برخی یادداشت‌ها و نوشته‌ها بی تاریخند و هر زمان خوانده شوند حال و هوای خود را حفظ می‌کنند. بخشی از «سفر به قبله» همچنان بی‌تاریخ مانده است.
*توانستید شوریدگی سفر را به خواننده منتقل کنید؟
من نه تأیید می‌کنم و نه رد! خواننده باید بگوید.
*یادداشت رهبر معظم انقلاب بر «سفربه قبله»، چه تأثیری بر آینده کتاب نزد خواننده عام گذاشت؟
دیده شدن یک اثر چه نزد خواننده خاص و چه عام برای نویسنده مهم است. این خواننده خاص وقتی رهبر یک کشور باشد، توجه‌ها مضاعف می‌شود. نکته‌ای که بین کتابخوان هایی که نسبتی با انقلاب دارند، تبدیل به یک مسأله شده است، اینکه اگر رهبری به کتابی توجه کنند بیش از کتابهای دیگر توجه می‌کنند. این اتفاق در جای خود اشکال نیست و حُسن هم نیست. آرمان من این است که هرکسی باید به حدی از رشد و بالندگی برسد که اثر خوب را بشناسد. باید زمانی برسد که تابلوهای راهنمایی که رهبر معظم انقلاب برای خواندن کتاب می‌کارند، نشان دهنده راه باشد نه اینکه بایستیم و این تابلوها را نگاه کنیم. مسیر راه را نشان می‌دهند که رفتن را یاد بگیریم نه اینکه در برابر تابلوهای راهنمای ایشان توقف کنیم، این تلقی من از یادداشت‌هایی است که رهبرمعظم انقلاب در برخی کتابها نوشته‌اند و باعث بالا رفتن فروش کتابها شده است و باعث دلخوری صاحبان برخی کتابهای دیگر، که چرا کتابهای ما مورد توجه قرار نمی‌گیرد. باید به مرحله‌ای از رشد برسیم که نیاز نباشد، رهبری برخی آثار را با انگشت نشان بدهند.
*با توجه به نگاه سیاسی که به حج داشته‌اید، چه پاسخی به منکران سفر حج و طرفداران تحریم حج می‌دهید؟
من پاسخی ندارم چون خودم به نتیجه ای نرسیدم که دولتی‌ها راست می گویند که حج قابل تعطیل شدن نیست یا ملت. نمی‌خواهم دولت و ملت را مقابل هم قرار دهم. برخی از منتقدان، به تحریم حج توسط امام استناد می کنند یا به عرفا تکیه می‌کنند اما من به نتیجه‌ای نرسیدم که بخواهم به این سؤال مردم پاسخی بدهم.
*به کتابی که ۲۶ سال از عمر آن می گذرد چه نمره‌ای می دهید؟
من به این کتاب انتقاد دارم. از این زاویه که من کتاب روز شمار تاریخ معاصر ایران را نوشته‌ام، زمان و توان بسیاری از من گرفته و کتاب بسیار مهمی است، چرا مورد توجه واقع نشده اما این جزوه ۶۰ صفحه ای چنان مورد توجه است که الان من و شما مقابل هم نشسته‌ایم و درباره آن حرف می‌زنیم. من از این بابت ناراحتم اما این دست من نیست. این تقدیری است که بر پیشانی کتاب نوشته شده است. از این بابت دلم نمی‌خواهد به این کتاب نمره بدهم! بهر حال نمره بالای ۱۵ می‌دهم.
*خیلی متوسط است!
به نظر من خیلی خوب است. شما ۱۵ قدیم در نظر بگیرید!
*در سال‌های پیش رو، شاید نویسندگان دیگری مانند شما به حج بروند و تصمیمی بر نگارش سفرنامه داشته باشند. چه توصیه ای به نویسندگان سفرنامه حج دارید؟
نویسندگان سنت سفرنامه نویسی را حفظ کنند زیرا تأثیر مثبت دارد. هرچه تعداد سفرنامه‌ها بیشتر باشد، حق انتخاب مردم برای کتابخوانی بیشتر می شود. فارغ از اینکه به چه سبکی و شبیه چه کسی بنویسند، خود را از محدودیت‌ها رها کنند و خودشان باشند و هرچه را حج بر آیینه دل آنها می‌تابد، منعکس کنند. دستکاری نکنند تا متقابلا بر صفحه دل مخاطب نیز بنشیند.
انتهای پیام/
نظر شما