فرزانه غلامی/ شکر، کالایی است استراتژیک و دارای مصارف متعدد صنعتی و خانگی،اما چندی است بازار، شکر ندارد یا اگر دارد کیلویی 8000 تا 9000 تومان یعنی حدود سه برابر نرخ مصوب به دست مردم می‌رسد.
شرکت بازرگانی دولتی، این کمبودها و گرانی‌ها را حاصل کاهش حدود 300 هزار تنی تولید شکر چغندری به دلیل سهمیه‌بندی آب خوزستان، باران‌های بی‌امان و به هم خوردن برنامه‌ریزی‌های برداشت نیشکر در این استان و متعاقب آن تأخیر در روند توزیع مواد اولیه در بین واحدهای تولیدکننده عنوان می‌کند. در روزهای اخیر اما همان مسئولان وعده داده‌اند با توجه به بهبود شرایط جوی، واردات گسترده و گنجاندن 335 هزار تن شکر در طرح توزیع، قیمت بشدت کاهش یابد، اما این کاهش فعلاً محقق نشده و بازار شکر همچنان متلاطم است.
آمار اعلامی حکایت از نیاز ماهانه ۱۸۰ هزار تنی کشور به شکر دارد و این در حالی است که علاوه بر گرانی شدید و کمبود عرضه، در موارد بسیاری این کالا بدون درج قیمت بر روی بسته‌بندی عرضه می‌شود. 

 مافیا همچنان بر گُرده تولید، سوار است
با توجه به حساسیت حاکم بر بازار شکر و استراتژیک بودن این محصول، از گذشته تاکنون بحث مافیایی بودن و دخالت آن در روند عرضه و واردات این محصول در افکار عمومی احیاء می‌شود و امروز هم فعالان اقتصادی ضمن تأیید مافیایی بودن بازار، از برخورد با چنین جریان‌هایی تقریباً ناامید هستند.
آنچه در ادامه این گزارش می‌آید روایتی است از زبان فعالان و تولیدکنندگان وطنی شکر. البته خبرنگار ما برای واکاوی دلایل کمبود، گرانی و تلاطم شدید بازار شکر و بررسی اینکه آیا ممکن است باز هم مافیا، سامان بازار را بر هم زده باشد، علاوه بر مجمع عالی واردات کشور، سراغ چندین نفر از تولیدکنندگان صنایع قند و شکر رفت، اما برخی از آن‌ها از تعطیلی و یا واگذاری واحد خود در سال‌ها و ماه‌های اخیر خبر دادند آن هم به دلیل تسلط دلالان بر بازار و به صرفه نبودن تولید. 
مدیرعامل یکی از واحدهای تولید قند و شکر در استان لرستان ضمن ابراز تأسف از خواب عمیق سرمایه‌اش در این سال‌ها به خبرنگار ما می‌گوید: کارخانه را تعطیل کردم، اما خط تولید همچنان پابرجاست و هر بار که تصمیم می‌گیرم مواد اولیه را وارد چرخه کنم، به دلیل بی‌سامانی بازار و اقتصاد، منصرف می‌شوم. مدیرعامل یک واحد تولیدکننده قند و شکر در استان سمنان هم از واگذاری کارخانه به فردی دیگر خبر می‌دهد و دلیل این کار را نفوذ بالای دلالان در بازار عنوان و از سرنوشت فعلی کارخانه و چگونگی مدیریت و تولید آن اظهار بی‌اطلاعی می‌کند!

 تحرکات مافیایی در بازار شکر، توجیه دارد
رئیس مجمع عالی واردات کشور اما به خبرنگار ما می‌گوید: پارادوکس عجیبی فضای اقتصادی کشور را فرا گرفته. هم سر و صدای مردم از بی‌نظمی بازار کالاهای اساسی و از جمله شکر، بلند است و هم صادرکنندگان و واردکنندگان بابت مشکلات ارزی و پولی، نالان هستند. واقعیت اما این است که مردم بیشترین تاوان را می‌دهند!
علیرضا مناقبی در خصوص وضعیت بازار شکر معتقد است وقتی از ابتدای سال جاری تاکنون بازار ارز و اعطای مجوز واردات به طور کامل در اختیار خود دولت بوده، قطعاً معلوم است چه کسی چه چیزی را با ارزهای دریافتی وارد کرده است. اگر هر حرفی غیر از این بشنویم یعنی دولت فرار رو به جلو دارد پس هیچ بعید نیست باز هم کاسبان تحریم و دلالان بشدت فعال شده باشند.
به گفته وی نه تنها 14 میلیارد دلار حتی اگر 140 میلیارد دلار ارز دولتی در اختیار واردکنندگان قرار گرفته باشد، مأخذ و مقصدش کاملاً مشخص است. مناقبی ادامه می‌دهد: امروز بازار شکر بشدت دچار کمبود است و بر همین اساس معتقدم در این فضای اقتصادی، هر چیزی از جمله تحرکات بالای مافیا در بازار شکر، ممکن است.
رئیس مجمع عالی واردات تأکید می‌کند: شخصاً معتقدم هیچ بعید نیست شکر وارد شده اما توزیع نشده باشد و این اصلاً ربطی به بارندگی‌های خوزستان و تحلیل‌های دم دستی مسئولان ندارد.
نکته حائز اهمیت دیگری که در اظهارات مناقبی دیده می‌شود اینکه واردات شکر به عنوان یک کالای اساسی و حساس به هیچ وجه با سرمایه‌های اندک مثلاً 500 میلیون تا یک میلیارد تومان امکان‌پذیر نیست و واردات این محصول با حجم اندک هم صرفه اقتصادی ندارد. به باور وی شکر در کانال کالاهای خاص حرکت می‌کند و تحرکات مافیایی و سودگرانه بخوبی در آن توجیه دارد.

  صحبت از مافیا با معذوریت همراه است
رئیس هیئت مدیره انجمن صنایع قند ایران هم ضمن غیر قابل انکار دانستن تأثیر بارندگی‌های اخیر بر روند توزیع مواد اولیه و تولید شکر در کشور به خبرنگار ما می‌گوید: واقعیت این است که کل واحدهای نیشکری کشور حدود 50 درصد نیاز تولید کشور را پوشش می‌دهند که بر اثر بارندگی، با تأخیر سه ماهه حدود 10 روز پیش فعال شده‌اند که تولیداتشان پس از سه روز باید در انبار واحدهای تولیدی باشد. علیرضا اشرف،  معضل بزرگ مردم و صنعتگران را هجوم به بازار و ایجاد تقاضاهای کاذب می‌داند و معتقد است دلال و واسطه‌گر که در بازار شکر حرف اول را می‌زند وقتی این حجم از تقاضا را می‌بیند، اجازه توزیع روان را نمی‌دهد تا در روزهایی مثل پایان سال و یا در بحبوحه مشکلات ارزی و تحریم، سود بیشتری کسب کند.
وی با بیان اینکه واسطه‌ها و مافیا حتی اجازه تزریق ذخایر استراتژیک به بازار را هم نمی‌دهند، می‌گوید: این‌ها با ایجاد اختلال و جو نامطلوب روانی به اهداف خود می‌رسند. البته امسال انجمن، درخواست واردات مقادیری شکر خام را قبل از عید مطرح کرد، اما هنوز به دلیل نارسایی‌های مالی و ارزی، برنامه جبران کسری تولید، محقق نشده است.
اشرف خاطرنشان می‌سازد: در خصوص مافیای شکر نمی‌توان بدون معذوریت، اظهار نظر کرد، اما امسال مسئولان بدون برنامه، منابع ارزی را صرف کردند و وقتی مشکلات بارندگی و کمبود عرضه پیش آمد، بارها اعلام کردیم که اوضاع خوب نیست و لازم است واردات صورت گیرد، اما این کار را تاکنون عقب انداخته‌اند! رئیس هیئت مدیره انجمن صنایع قند ایران ادامه می‌دهد: واردات 400 هزار تن شکر خام تا پایان سال را درخواست کردیم تا کمبودی نباشد حال آن که در سال گذشته 2 میلیون تن و تقریباً معادل نیاز کشور را خودمان تولید کردیم. با توجه به کمبود 400 هزار تنی، غیرممکن است عده‌ای سوء استفاده نکنند و بخش تأسف بار داستان این است که هیچ کس قادر نیست قدرت این‌ها را کم کند پس به راحتی موفق می‌شوند‍!
وی معتقد است بازار شکر تا یک ماه پیش و در مقایسه با دیگر کالاها بخوبی کنترل شده بود؛ اما با شرایط جوی پیش آمده و عدم تخصیص به موقع ارز، کمبود مصنوعی و تقاضای بعضاً سه برابری در بازار ایجاد شده است.

 کارخانه‌ها با نصف ظرفیت کار می‌کنند
عضو هیئت مدیره کارخانه تولید قند و شکر البرز هم به خبرنگار ما می‌گوید: ظاهراً صلاح نمی‌دانند توزیع مواد اولیه به‌موقع باشد و اینکه مسئولان می‌گویند 333 هزار تن به بازار تزریق شده قاعدتاً باید امروز قیمت شکر با توجه به رکود، به زیر قیمت ماه‌های قبل رسیده باشد، اما یقیناً کمتر از 10 هزار تن توزیع شده است. ابوذر حاجی زاده با اشاره به اینکه کارخانه‌های قند و شکر با 50 درصد ظرفیت کار می‌کنند، خاطرنشان می‌سازد: این امر از 
نبود مواد اولیه ناشی شده و به‌طور مشخص واحد ما که روزانه ظرفیت 40 تن تولید دارد از 15 روز پیش تنها 10 تن مواد اولیه آن هم نه از دولت بلکه از تجار دریافت می‌کند که این میزان امروز به هفت تن هم کاهش پیدا کرده است.
وی هم معتقد است وضعیت این روزهای بازار شکر بخوبی مویّد حضور دست‌های متعدد در چرخه توزیع است در غیر این صورت با کاهش بارندگی‌ها باید اوضاع تولید به روال طبیعی بر می‌گشت.