سید ســجاد پادام /
بر اساس آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی در مورد وضعیت بازار انرژی جهان، آمار مربوط به صادرات نفت ایران در ماه گذشته بالغ بر ۱.۸ میلیون بشکه بوده است. این در حالی است که از اردیبهشت ماه سال گذشته آمریکا همزمان با خروجش از برجام می‌خواست صادرات نفت ایران را در یک بازه زمانی ۶ ماهه به صفر برساند، اما رو به رشد گذاشتن قیمت نفت تا ۸۰ دلار از یک سو و نیاز مشتریان نفت ایران از سوی دیگر منجر به اعطای معافیت به مشتریان نفت ایران شد و ایران توانست تا ۱.۸ میلیون بشکه در روز نفت خود را به فروش برساند. حال که یک سال از خروج آمریکا از برجام می‌گذرد بار دیگر واشنگتن تصمیم گرفته است که صادرات نفت ایران را به صفر برساند و در تصمیم جدید خود معافیت‌های خرید نفت ایران را تمدید نکرد و تأکید بر صفر شدن صادرات نفت ایران دارد.
* هزینه تحریم نفت ایران را رانندگان آمریکایی پرداخت می‌کنند
شرایط بازار جهانی نفت نشان می‌دهد که به دلیل بحران در لیبی و ونزوئلا امسال نسبت به سال گذشته شرایط برای صفر شدن نفت ایران سخت‌تر است. قیمت در بازار نفت مانند بازار هر کالای دیگری از مواجهه عرضه و تقاضا کشف می‌شود و حذف نفت ایران و همزمان مشکلات داخلی لیبی و ونزوئلا به معنای کاهش عرضه و در نتیجه افزایش قیمت نفت و در نتیجه افزایش نرخ حامل‌های انرژی در کشورهای مصرف کننده انرژی از جمله آمریکا خواهد بود. در همین راستا بلومبرگ که رسانه مشهوری در حوزه انرژی است، بتازگی در گزارشی عنوان کرد که هزینه تحریم نفت ایران را رانندگان آمریکایی پرداخت می‌کنند. این بدان معناست که صفر شدن صادرات نفت ایران برای خود آمریکا هم کم هزینه نیست.
* مردم یادشان نرود که تحریم هستند...
حال سؤال این است که آمریکایی که سال گذشته و در شرایط مناسب‌تر نتوانست صادرات نفت ایران را به صفر برساند، چگونه این ریسک را پذیرفته و بار دیگر برای صفر شدن صادرات نفت ایران اقدام کرده است؟ به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها به این موضوع که توانایی صفر کردن صادرات نفت ایران را ندارند، آگاهند. همچنین اتفاقات یک سال گذشته نشان داد که صفر شدن صادرات نفت ایران به هیچ عنوان هدف سیاستمداران آمریکا نیست، بلکه این موضوع ابزاری است برای نیل به اهداف دیگر. البته آمریکایی‌ها از کاهش درآمدهای نفتی ایران تا آنجا که منجر به افزایش بیش از حد قیمت نفت نشود، استقبال می‌کنند؛ اما تأکید پیاپی بر صفر شدن صادرات نفت ایران هدف مهم‌تر دیگری دارد.
به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها به شناخت خوبی از اقتصاد و جامعه ایران دست یافته‌اند. آن‌ها در پی این اتفاق هستند که مردم یادشان نرود که تحریم هستند. در واقع اجتماعی کردن آثار ناشی از تحریم یکی از اهدافی است که تحریم کننده برای ایجاد درد به جامعه هدف اعمال می‌کند تا فشارهای اجتماعی از درون، حاکمیت را مجبور به تغییر رفتار کند. وقتی مردم یادشان نرود که تحریم هستند نا اطمینانی آن‌ها نسبت به آینده زیاد می‌شود و همین اتفاق منجر به داغ شدن و در نتیجه بی ارزش شدن پول ملی خواهد شد و مدام تقاضا برای کالاها افزایش می‌یابد و افزایش تقاضا منجر به گرانی و تورم می‌شود. این چرخه آن قدر بازتولید می‌شود تا منجر به بی‌ثباتی‌های آزار دهنده شود و در نهایت اعتراضات اجتماعی را در پی داشته باشد. به نظر می‌رسد هدف آمریکا از تکرار مکررات ایجاد شوک‌های روانی پیاپی به مردم ایران است تا یادشان نرود که تحریم هستند، تا یادشان نرود که آینده نا مطمئن‌تر از وضعیت فعلی است و یادشان نرود هر چه زودتر باید پول ملی را تبدیل به یک دارایی مطمئن کنند و باز تولید زود به زود این چرخه آمریکا را به هدف خود نزدیک و نزدیک‌تر می‌کند.
*چه باید کرد؟
اما آنچه به عنوان اقدام لازم است انجام دهیم تا در این شرایط از این مخمصه خلاص شویم، چیزی نیست جز اینکه همبستگی ملت با حاکمیت را افزایش دهیم. دولت و حاکمیت باید با سلسله اقداماتی که بحث در مورد آن‌ها یادداشت مستقلی را طلب می‌کند، بتوانند اعتماد عمومی ملت را افزایش دهند و ملت، آن‌هایی که می‌دانند مورد هجمه همه جانبه دشمن قرار گرفته‌ایم، باید با اقداماتی خود جوش و فداکارانه پیام ایثار خود را به سایر افراد جامعه منعکس کنند. هر چه پیام همبستگی ملت با حاکمیت قوی‌تر و بلندتر باشد دشمن از ادامه فشارها ناامیدتر خواهد شد. البته در کنار توجه به این موضوع مهم باید تلاش شود بودجه کشور از درآمدهای نفتی مستقل شود همچنین توسعه پتروپالایشگاه‌ها در کشور می‌تواند تولید فراورده‌های نفتی را که تحریم‌پذیری آن‌ها بسیار دشوار است افزایش دهد.
اینستکس واقعی را پیگیری کنید
یاسر جبرائیلی تحلیلگر اقتصادی
آمریکا با اعلام اینکه معافیت پنج مشتری اصلی نفت ایران (چین، ترکیه، هند، کره و ژاپن) را از تحریم‌ها تمدید نخواهد کرد، وارد دوره بی‌اثرسازی تحریم‌های خود شده است.
دست‌کم ترکیه و چین تلویحاً اعلام کرده‌اند که از این تحریم‌ها تبعیت نخواهند کرد. تکلیف کره و ژاپن روشن است، اما درباره هند، سومین واردکننده نفت در جهان، نمی‌توان با قطعیت نظر داد و باید منتظر محاسبات هندی‌ها ماند که البته قطعاً متأثر از رفتار چین و ترکیه خواهد بود.
یک قاعده بر تحریم‌های آمریکا حاکم بوده و آن اینکه هرگاه نهاد در معرض تحریم، بسیار بزرگ‌تر از آن بوده که بتوان تحریمش کرد، بی‌سر و صدا از تحریم عقب‌نشینی کرده است. اینک وقت استفاده از این قاعده در فروش نفت است. اگر دولت چین یک ساز و کار تحت نظر مستقیم دولت برای خرید نفت ایران و تسویه پول آن ایجاد کند، آمریکا از اعمال تحریم علیه دولت چین ناتوان خواهد بود. دولت باید دنبال احیای روابط با چینی‌ها و ایجاد یک کانال واقعی مالی «اینستکس» باشد.
صفر کردن صادرات نفت ایران به این آسانی‌ها نیست
نرسی قربان
کارشناس انرژی
آن‌ها با لغو معافیت‌های تحریم‌های نفتی علیه ایران به سمت انتخاب سخت‌ترین روش رفته‌اند یعنی قصد دارند بیشترین فشار را به کشور ما وارد کنند، اما صفر کردن صادرات نفت ایران به این آسانی‌ها نیست. ایران راهکارهایی دارد که این اتفاق نیفتد. کشورها و شرکت هایی وجود دارند که از ایران نفت خریداری کنند. شرکتی که نترسد آمریکا آن را تحریم کند، می‌تواند از ایران نفت بخرد. یا کشوری مثل ترکیه می‌تواند این کار را انجام دهد. مسئله اصلی استفاده از منافع صادرات نفت است. باید ساختارهای مالی وجود داشته باشد که بشود از طریق آن‌ها از منافع صادرات بهره برد. ایران راهکارهایی در اختیار دارد که لزومی ندارد آن راهکارها را رسماً رسانه‌ای کند.
پتروشیمی ایران تحریم‌پذیر نیست
احمد مهدوی ابهر
دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی پتروشیمی
از گذشته مقام‌های آمریکایی به دنبال تحریم پتروشیمی بودند، زیرا می‌دانند که بعد از نفت، ارزآورترین صادرات غیرنفتی مربوط به پتروشیمی‌هاست، ولی پتروشیمی، نفت نیست و شرایط صادرات آن متفاوت از نفت است. در تحریم‌های سال ۲۰۱۱ رئیس جمهور وقت آمریکا نیز به دنبال تحریم پتروشیمی بود، اما دیدیم که صنعت پتروشیمی ایران تحریم‌پذیر نیست و صادرات محصولات پتروشیمی ایران کاهش پیدا نکرد. پتروشیمی ایران از راه‌های مختلف امکان صادرات دارد، هر چند که هدف آمریکایی‌ها تحریم صنعت پتروشیمی ایران باشد.
صادرات پتروشیمی ایران از نظر ارزش نسبت به سال گذشته نه تنها کاهش پیدا نکرده است، بلکه شاهد رشد آن هستیم.اکنون، ما براحتی می‌توانیم به کشورهای همسایه خود نیز محصولات پتروشیمی صادر کنیم و من اطمینان می‌دهم که در سخت‌ترین شرایط نیز می‌توانیم محصولات خود را صادر کنیم و ارز حاصل از صادرات را وارد کشور کنیم.
ارتقای درآمدهای ارزی و افزایش اشتغال با صادرات غیرنفتی
محمدرضا مودودی
سرپرست سازمان توسعه تجارت
اگر این تصمیم آمریکا موجب افزایش قیمت نفت شود، بازنده اصلی این تصمیم، همه کشورهای دنیا خواهند بود. ما باید با فاصله گرفتن از صادرات نفت، بر اقتصاد مردمی که می‌تواند صادرات غیرنفتی را رونق ببخشد و این صادرات را جایگزین صادرات نفتی کند، متمرکز شویم و حداکثر بهره را ببریم. مهم‌ترین خواسته ما در صادرات، رونق اقتصاد، رونق تولید، ارتقای درآمدهای ارزی و افزایش اشتغال است که همگی این اهداف، با صادرات غیرنفتی قابل تحقق است. مسئله این است که بخش نظامی کشورمان سال‌هاست در تحریم قرار دارد ولی همگی اذعان دارند که ایران از لحاظ نظامی به هیچ وجه تضعیف نشده است؛ بنابراین اگر قرار باشد ملت ایران کاری را انجام دهند، بخوبی می‌دانند که با همه سختی‌ها چطور مسیر توسعه را طی کنند.
نفت آمریکا از نظر فنی نمی‌تواند جایگزین نفت ایران شود
محمدعلی خطیبی
نماینده سابق ایران در اوپک
درباره اینکه آیا به لحاظ فنی آمریکا قادر به صفر رساندن صادرات نفت ایران خواهد بود یا نه باید گفت که این اتفاق در کوتاه مدت شاید امکان‌پذیر باشد، اما در میان و بلند مدت شدنی نیست و از نظر فنی بشکه‌ای که برای صادرات خارج می‌شود و بشکه‌ای که جایگزین آن می‌شود باید کیفیت یکسانی داشته باشند این در شرایطی است که بازار نفت در اوضاع فعلی با کمبود نفت خام‌های سنگین و ترش مواجه است و اگر قرار باشد نفت خام ایران و ونزوئلا هم از این گردونه خارج شود این کمبود تشدید خواهد شد.
نفت شیل تولیدی در آمریکا نمی‌تواند جایگزین نفت ایران شود چون کیفیت نفت جایگزینی مهم است، اگر چنانچه نفت خام سنگین را بخواهند از بازار خارج کنند نمی‌توان جایگزین آن نفت خام سبک کرد، چون برای پالایشگاه‌ها سخت است که نفت خام سنگین را با نفت خام سبک یا میعانات جایگزین کنند و این جایگزینی به لحاظ فنی برای سیستم‌ها مشکلات بسزایی ایجاد می‌کند.
تمدید نکردن معافیت‌ها اثری در درآمد ارزی ایران ندارد
سیدحسن حسینی شاهرودی
نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی
آمریکا اراده‌ای نداشته تا به ایران برای فروش نفت امتیاز دهد و اگر اعلام کرده که ابتدا تا آبان ماه و سپس تا اردیبهشت ماه برای فروش نفت ایران مهلت می‌دهد، به دلیل نگرانی از افزایش قیمت نفت در بازار جهانی بوده است. عدم تمدید معافیت‌های نفتی ایران اثری در کاهش یا افزایش فروش طلای سیاه نخواهد داشت. از گذشته دور آمریکا ایران را تحریم کرده و اکنون نیز وضعیت تغییری نکرده است، همان گونه که پس از آبان ماه و اعمال دور جدید تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران اتفاقی نیفتاد، با عدم تمدید معافیت‌های نفتی ایران نیز اتفاقی در بازار ارز و اقتصاد کشور رخ نمی‌دهد.ایران مسیر گذشته خود را در فروش نفت پیش گرفته و عدم تمدید معافیت‌های نفتی ایران اثری در کاهش یا افزایش فروش نفت و درآمدهای ارزی ایران نخواهد داشت. امیدواریم زمانی فرا رسد که دیگر نفت نفروخته و به سمت درون زا کردن اقتصاد حرکت کنیم.
تحریم‌های نفتی شکست می‌خورد
حسن نوروزی
سخنگوی کمیسیون قضایی مجلس
کاخ سفید اعلام کرده کشورهای عربستان و امارات وعده جبران خلأ نفت ایران را در بازار جهانی داده‌اند و اینکه تحریم محصولات پتروشیمی ایران هدف بعدی ترامپ است، مردم ایران این شرایط را در دوران جنگ آزموده‌اند؛ چراکه علاوه بر تحریم نفت از زمین، آسمان و دریا در محاصره بودیم اما به روش‌های مختلف خود را از تحریم‌ها نجات دادیم.
این تحریم‌ها برای ایران به‌عنوان کشوری قدرتمند و با منابع بسیار نمی‌تواند کمرشکن باشد، اصلاحات اقتصادی اصلی‌ترین کاری است که باید در این شرایط انجام داد به همین دلیل ابتدا باید جلوی اسراف‌ها و فسادهای دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها را گرفت و به درک شرایط خاص اقتصادی کنونی رسید. کاهش مصرف بنزین و دیگر انرژی‌ها اقدام عمومی دیگری است که می‌تواند موجب ذخیره ثروت شود، همچنین با تمرکز بر تقویت کشاورزی، دامداری، درآمدهای مالیاتی و رونق صنایع مختلف می‌توان از این شرایط نیز عبور کرد.
صنعت گردشگری مهم‌ترین جایگزین درآمدهای نفتی در کوتاه مدت
قاسم نوروزی
اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد
با خارج شدن خریداران فعلی نفتی یا ایران باید به دنبال شرکای جدید باشد و یا اینکه سهم دیگر شرکایی که با آن‌ها ارتباط دارد را افزایش دهد که مورد دوم در آن شرایط بعید به نظر می‌رسد. تأثیر مستقیم و منفی پایین آمدن درآمد نفتی کشور متوجه بودجه کشور است. چالش‌دار شدن بودجه کشور به این معناست که تمام برنامه‌های عمرانی، توسعه‌ای، زیرساختی و تولیدی دچار چالش شده و کاهش پیدا خواهد کرد. برای جبران کاهش فروش نفت، اغلب راهکارهای جایگزین موجود نظیر سرمایه گذاری در بخش‌های صنعت، کشاورزی و خدمات طرح‌های بلندمدت است، با این حال بهترین گزینه برای پاسخگویی در کوتاه مدت سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری است.با توجه به ظرفیت‌های ایران در گردشگری و قرارگیری در ردیف ۱۵ کشور اول دارای ظرفیت این حوزه در دنیا و همچنین شرایط کنونی اقتصادی کشور، بهترین راهکار برای خروج از شرایط تشدید تحریم‌ها، سرمایه گذاری در این بخش خواهد بود.
ترامپ درصدد جلوگیری از ورود درآمدهای نفتی به ایران است
علی کاظمی باباحیدری
رئیس فراکسیون نفت و نیرو مجلس
تولیدکنندگان نفت توانایی جایگزین کردن محصول ایران را ندارند و ترامپ هم درصدد جلوگیری از ورود درآمدهای نفتی به داخل ایران است. آمریکایی‌ها در چند ماه گذشته با اقدامات مختلفی سعی کردند نظر کشورهای همپیمان خود را برای تقویت کمپین فشار علیه ایران جلب کنند که موضوع تحریم فروش نفت در این راستا معنا می‌شود.به عبارتی رئیس جمهور آمریکا و سیاستمداران این کشور معتقد هستند با جلوگیری از فروش نفت کشورمان در بازارهای جهانی و همچنین جلوگیری از ورود درآمدهای نفتی به داخل ایران می‌توانند فشار اقتصادی را بر دولتمردان و ملت بیش از پیش کنند. رئیس گروه اقدام ایران در وزارت خارجه آمریکا پس از تحریم بانک‌ها رایزنی‌های مستمری را با خریداران نفت ایران داشت، که موفق نبود و بر این اساس چندین کشور را برای خرید نفت ایران استثناء قرار داد. لغو معافیت‌های فعلی نیز به نتیجه نخواهد رسید زیرا هند، کره جنوبی و سایر خریداران نفتی درصدد ایجاد شرایط برای خرید نفت هستند.
صادرات نفت هیچ گاه صفر نمی‌شود
سید مهدی حسینی
کارشناس نفت و انرژی
تقاضای خرید نفت در دنیا رو به رشد است؛ بنابراین آنچه آمریکا به عنوان صفر شدن خرید نفت ازایران تبلیغ می‌کند به هیچ وجه به عملی نمی‌شود و تنها برای آمریکا جنبه تبلیغاتی دارد؛ براساس شواهد و آمارهای صادراتی نفت با قاطعیت می‌توان گفت تولید و تأمین دو و نیم میلیون بشکه نفت در ازای جبران صادرات نفت ایران به هیچ وجه آسان نیست و کشورهای یاد شده از چنین ظرفیتی برخوردار نیستند.
پیش‌بینی‌ها و برآوردها نشان می‌دهد آمریکا در صورت افزایش فشار بر ایران برای نشاندن حرف خود به کرسی, باید از ذخایر راهبردی نفتی استفاده شود، استفاده از ذخایر راهبردی نفتی هم نمی‌تواند به عنوان یک سیاست دراز مدت دنبال شود، از سوی دیگر ایران در دوره تحریم‌های نفتی سازمان ملل در مقایس کمتری همچنان به صادرات نفت خود ادامه داد، این مسئله در حال حاضر نیز محقق خواهد شد و ایران با کاهش صادرات هیچ گاه تجربه صفر شدن صادرات نفتی را نخواهد داشت.
آلبرت بغوزیان
اقتصاددان عضو هیئت علمی دانشگاه تهران
برداشت معافیت‌ها و به صفر رساندن صادرات نفت از ایران نه تنها به نفع خریداران نفت ایران نیست، بلکه به ضرر و زیان‌دهی خریداران نفت ایران در جای جای دنیا به شمار می‌رود. هر چند اروپا در ظاهر با آمریکا همراهی می‌کند، اما این به معنای تحمل و تحمیل ضرر و زیان به اروپا نیست.
آنچه می‌تواند مانع از تحقق صفر شدن صادرات نفت ایران به خریداران و مصرف‌کنندگان شود، فشارهای شرکای تجاری ایران یا خریداران نفت ایران است، چرا که پالایشگاه‌های کشورهایی که تاکنون نفت خود را از ایران خریداری کرده‌اند با نفت ایران همخوانی دارد، از این رو صفر شدن صادرات نفت ایران و خرید نفت از دیگر بازارها مسلماً جایگزینی سخت و پر هزینه است، در نتیجه می‌توان گفت فشارهای سیاسی مانع از تحقق آرمان آمریکا در عدم صادرات ایران به سایر کشورهاست بخصوص کشورهایی که تاکنون در فهرست معاف از تحریم قرار داشتند.
نظر شما